E-Księgarnia-
DM
Dariusz Miszewski, PhD habil.
Institute of Military History, War Studies University, Warsaw, Poland
ORCID 0000-0002-3821-8844
DOI: 10.48261/INRR210311
Keywords: Molotov-Ribbentrop Pact, Central Europe, Soviet imperialism, Soviet propaganda, Central European federation.
Abstract: In 1939–40, in the agreements imposed by the Soviet Union by force on Estonia, Lithuania and Latvia, these nations were forced to withdraw from the Baltic Entente, and in the agreements of 1940 and 1944, it forbade Finland from joining the Scandinavian states. It also rejected the right of “small states”—Poland and Czechoslovakia, as well as Yugoslavia and Greece (1942)—to join plans for regional integration supported by Great Britain. It should be recalled that in the interwar period, the Soviet Union had opposed Aristide Briand’s plan (1929) for a united Europe, which Soviet propaganda called “the holy capitalist alliance”. The Soviet Union policy believed that as a socialist state it resolved national, economic and social problems in the spirit of brotherhood and cooperation between nations. Capitalist states were allegedly incapable of equal unions of states. The Soviet Union described itself as a union of republics which were formally independent and equal states. In fact their independence was superficial, and the republican institutions were strictly controlled by the Communist party and the Soviet secret services. In foreign policy, the concept of Soviet federalism served to justify the successive annexation of neighbouring nations as republics “liberated” by the Red Army. The Soviet goal was to unite Europe, and even the whole world, on the basis of Communist ideology.
Reprinted from: The paper is a reworked and revised translation of a paper: Dariusz Miszewski. 2011. "ZSRR wobec idei federacyjnej w Europie Środkowo-Wschodniej (1939-1945)" [USSR towards federal concept in Central and Eastern Europe (1939-1945)], Wrocławski Przegląd Międzynarodowy V, no. 3: 203-232.
References:
Ancewicz, Franciszek. 2001. Stalinowska koncepcja państwa na tle ewolucji ustrojowej Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich [The Stalinist concept of the state against the background of the systemic evolution of the Union of Soviet Socialist Republics], Lublin, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
Andrew, Christopher, Mitrokhin, Vasily. 2001. The Mitrokhin Archive.
Balcerak, Wiesław. 1970. “Koncepcje integracyjne w polskiej polityce zagranicznej (1918–1939)” [Integration concepts in Polish foreign policy (1918–39)]. Dzieje Najnowsze 2 (1), 1970.
Bartoszewicz, Henryk. 1995. “Związek Sowiecki wobec federacyjnych koncepcji w Europie Środkowo-Wschodniej 1941–1948” [The Soviet Union and federal concepts in Central and Eastern Europe 1941–8], in Z dziejów prób integracji europejskiej od średniowiecza do współczesności [From the history of attempts at European integration from the Middle Ages to the present day], ed. Michał Pulaski. 1995. Cracow: Jagiellonian University Press.
Bazylow, Ludwik, Wieczorkiewicz, Paweł. 2005. Historia Rosji [The history of Russia]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bernacki, Bartłomiej. 2007. “Prasa sowiecka na Zachodniej Ukrainie w latach 1939–1941” [The Soviet press in Western Ukraine in 1939–41]. Wschodni Rocznik Humanistyczny 4, 2007.
Bullock, Allan. 1994. Hitler and Stalin. Parallel Lives. Volume 2.
Cenckiewicz, Sławomir. 2014. Atomowy szpieg: Ryszard Kukliński i wojna wywiadów [The atomic spy: Ryszard Kuklinski and the war of the intelligence services]. Poznań: Zysk i S-ka.
Cetnarowicz, Antoni. 2004. “Koncepcje federalistyczne wśród Słowian południowych” [Federalist concepts among southern Slavs] in Europa unii i federacji. Idea jedności narodów i państw od średniowiecza do czasów współczesnych [A Europe of unions and federations. The idea of the unity of nations and states from the Middle Ages to the present day], ed. Krzysztof Ślusarek. 2004. Cracow: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagiellonica.
Cieślikowa, Agnieszka. 1997. Prasa okupowanego Lwowa [The press of occupied Lwów]. Warsaw: Wydawnictwo Neriton.
Czajowski, Andrzej 1998. “Polityczno-prawne zagadnienia federalizmu rosyjskiego” [Political and legal issues of Russian federalism], in Federalizm. Teorie i koncepcje [Federalism. Theories and concepts], ed. Wiesław Bokajło. 1998. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Deletant, Dennis. 2006. Hitler’s Forgotten Ally: Ion Antonescu and His Regime, Romania, 1940–1944. London, New York: Palgrave Macmillan.
Dębski, Sławomir. 2007. Między Berlinem a Moskwą. Stosunki niemiecko-sowieckie 1939–1941 [Between Berlin and Moscow. German-Soviet relations 1939–41]. Warsaw: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
Dębski, Sławomir. “Układ monachijski i pakt Ribbentrop–Mołotow siedemdziesiąt lat później, problemy, interpretacje, oddziaływanie” [The Munich agreement and the Ribbentrop-Molotov Pact seventy years later; problems, interpretations, influence], in Kryzys 1939 roku w interpretacjach polskich i rosyjskich historyków [The crisis of 1939 in the interpretations of Polish and Russian historians], ed. Sławomir Dębski, Mikhail Narinsky. 2009. Warsaw: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
Układ Sikorski-Majski: wybór dokumentów [The Sikorski-Maysky Pact: a selection of documents], ed. Duraczyński, Eugeniusz. 1990. Warsaw: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Duraczyński, Eugeniusz. 1993. Rząd polski na uchodźstwie 1939–1945 [The Polish government-in-exile 1939–45]. Warsaw: Książka i Wiedza.
Duraczyński, Eugeniusz. 1997. “ZSRR wobec projektów konfederacji polsko-czechosłowackiej (1940–1943)” [The USSR on the projects of the Polish-Czechoslovak confederation (1940–3)], Dzieje Najnowsze 29 (3), 1997.
Duraczyński, Eugeniusz. 1999. Polska 1939–1945. Dzieje polityczne [Poland 1939–45. A political history]. Warsaw: Bellona, Wiedza Powszechna.
Dymarski, Mirosław. 1999. Stosunki wewnętrzne wśród polskiego wychodźstwa politycznego i wojskowego we Francji i Wielkiej Brytanii 1939–1945 [Internal relations among the Polish political and military émigrés in France and Great Britain 1939–45]. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Dziewanowski, Marian Kamil. 1959. The Communist Party of Poland. An outline of history. Cambridge: Harvard University Press.
Dziewanowski, Marian Kamil. 1979. A History of Soviet Russia. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.
Eberhardt, Piotr. 2014. “Polski panslawizm jako idea geopolityczna” [Polish Pan-Slavism as a geopolitical idea], Przegląd Geopolityczny 7, 2014.
Falkov, Yaacov. 2019. “Between the Nazi hammer and the Soviet anvil: The untold story of the Red guerrillas in the Baltic region, 1941–1945”, in Unknown Conflicts of the Second World War: Forgotten Fronts, ed. Chris Murray. 2019. London: Routledge.
Fertasz Sylwester. 1991. Komitet Wszechsłowiański w Moskwie 1941–1947 [The Pan-Slavic Committee in Moscow 1941–7], Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Fiedor, Karol. 1991. Niemieckie plany integracji Europy na tle zachodnioeuropejskich doktryn zjednoczeniowych 1918–1945 [German plans for European integration against the background of Western European doctrines of unification 1918–45]. Wrocław: PWN.
Gardener, Lloyd C. 1993. Spheres of Influence: The Great Powers Partition Europe, From Munich to Yalta. Chicago: Ivan R. Dee.
Gnatowski, Michał. 2001. Zgromadzenie Ludowe Zachodniej Białorusi: fakty, oceny, dokumenty [The People’s Assembly of Western Belarus: facts, assessments, documents]. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Sowietyzacja i rusyfikacja północno-wschodnich ziem II Rzeczypospolitej (1939–1941). Studia i materiały [The Sovietisation and Russification of the north-eastern lands of the Second Polish Republic (1939–41). Studies and materials], ed. Michał Gnatowski, Daniel Boćkowski. 2005. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Gogol, Bogusław. 2000. “Czerwony Sztandar”. Rzecz o sowietyzacji ziem Małopolski Wschodniej. Wrzesień 1939 – czerwiec 1941 [Czerwony Sztandar”. On the Sovietisation of the lands of Eastern Lesser Poland. September 1939–June 1941], Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Golitsyn, Anatoly. 1984. New lies for old. The Communist strategy of deception and disinformation. New York: Dodd Mead.
Gontarczyk, Piotr. 2006. Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941–1944) [The Polish Workers’ Party. The path to power (1941–4)]. Warsaw: Fronda.
Goworowska-Puchala, Izabela. 1997. Mitteleuropa, Rdzeń Starego Kontynentu [Mitteleuropa, The core of the old continent]. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Grudziński, Przemysław. 1980. Przyszłość Europy w koncepcjach Franklina D. Roosevelta (1933–1945) [The future of Europe in the concept of Franklin D. Roosevelt (1933–45)]. Wrocław: Ossolineum.
Grygajtis, Krzysztof. 2007. “ZSRR a polska polityka Międzymorza lat 1939–1943” [The USSR and the Polish Intermarium policy, 1939–43]. Krakowskie Studia Międzynarodowe 4 (2), 2007.
Grzeloński, Bogdan. 2013. Niedobrani sojusznicy. Ambasadorzy Roosevelta w ZSRR [Bad allies. Roosevelt’s ambassadors to the USSR]. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Haynes, John Earl. 2010. “Niespełnione nadzieje. Karta Atlantycka, Jałta, stosunki polsko-amerykańskie i antykomunizm” [“Unfulfilled hopes. The Atlantic Charter, Yalta, Polish-American relations and antiCommunism”], in Tajny oręż czy ofiary zimnej wojny? Emigracje polityczne z Europy Środkowej i Wschodniej [Secret weapon or victims of the Cold War? Political emigration from Central and Eastern Europe], ed. Sławomir Łukasiewicz. 2010. Lublin, Warsaw: IPN.
Heller, Mikhail [Heller, Michaił]. 2002. Historia imperium rosyjskiego [History of the Russian Empire]. Warsaw: Książka i Wiedza.
Historia Dyplomacji Polskiej. Vol. 4. 1918–1939, ed. Piotr Łossowski. 1995. Warsaw: PWN.
Hryciuk, Grzegorz. 2000. “Polskojęzyczna prasa “gadzinowa” wydawana we Lwowie pod okupacją radziecką w latach 1939–1941” [The Polish-language “vermin” press published in Lwów under the Soviet occupation in 1939–41]. Wrocławskie Studia Wschodnie 4, 2000.
Hułas, Magdalena. 1993. “Memorandum Stanforda Crippsa z 22 października 1940 r. Polskie aspekty” [The Cripps memorandum of October 22, 1940. The Polish aspects], Dzieje Najnowsze 25 (4), 1993.
Hułas, Magdalena. 1996. “Aliancki akces do Karty Atlantyckiej” [Allied accession to the Atlantic Charter], Dzieje Najnowsze 28 (1), 1996.
Kamiński, Marek Kazimierz. 2005. Edvard Beneš kontra gen. Władysław Sikorski. Polityka władz czechosłowackich na emigracji wobec rządu polskiego na uchodźstwie 1939–1943 [Edvard Beneš versus General Władysław Sikorski. The policy of the Czechoslovak government-in-exile towards the Polish government in exile 1939–43]. Warsaw: Neriton.
Kamiński, Marek Kazimierz. 2009. Edvard Beneš we współpracy z Kremlem. Polityka zagraniczna władz czechosłowackich na emigracji 1943–1945 [Edvard Beneš in cooperation with the Kremlin. The foreign policy of the Czechoslovak government in exile 1943–5]. Warsaw: Neriton.
Na najwyższym szczeblu. Spotkania premierów Rzeczypospolitej Polskiej i Wielkiej Brytanii podczas II wojny światowej [At the highest level. Meetings between the Prime Ministers of the Republic of Poland and Great Britain during World War II], ed. Marek Kazimierz Kamiński, Jacek Tebinka. 1999. Warsaw: LTW, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego.
Kastory, Andrzej. 2004. Winston Spencer Churchill. Wrocław: Ossolineum.
King, Charles. 2000. The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture. Stanford: Hoover Institution Press, Stanford University Press.
Kisielewski, Tadeusz. 1991. Federacja środkowo-europejska: pertraktacje polsko-czechosłowackie 1939–1943 [The Central European Federation: Polish-Czechoslovak negotiations 1939–43]. Warsaw: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Kissinger, Henry. 1996. Dyplomacja. Warsaw: Philip Wilson.
Kolendo, Ireneusz T. 2015. Unia polsko-czechosłowacka, projekt z lat 1940–1943. Ukochane dziecko premiera gen. Władysława Sikorskiego [The Polish-Czechoslovak Union, project from 1940–3. The favourite child of Prime Minister General Władysław Sikorski]. Łódź: Wydawnictwo Księży Młyn.
Korboński, Stefan. 2008. Polskie Państwo Podziemne. Przewodnik po podziemiu z lat 1939–1945 [The Polish Underground State. A guide to the underground from 1939 to 1945]. Warsaw: Świat Książki.
Koryn, Andrzej. 1998. “Kwestia federacji na Bałkanach i w basenie dunajskim po II wojnie światowej” [The question of federations in the Balkans and in Danube Basin after World War II]. Dzieje Najnowsze 2, 1998.
Kubelková, Radka. 2017. Edvard Beneš mezi Londýnem a Moskvou [Edvard Beneš between London and Moscow]. Prague: Epocha.
Poland and European integration. The ideas and movements of Polish exiles in the West, 1939–1991, eds. Thomas Lane, Marian Wolański 2009. Houndmills, Basingstoke, Hampshire; New York: Palgrave Macmillan.
Łaptos, Józef. 2012. Europa marzycieli. Wizje i projekty integracyjne środkowoeuropejskiej emigracji politycznej 1940–1956 [The Europe of the dreamers. The visions and projects for integration of the Central European political émigrés 1940–56]. Cracow: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Łossowski, Piotr. 2005. Kraje bałtyckie w latach przełomu 1934–1944 [The Baltic States in the years of breakthrough 1934–1944]. Warsaw: Instytut Historii PAN.
Łukasiewicz, Sławomir. 2010. Trzecia Europa. Polska myśl federalistyczna w Stanach Zjednoczonych 1940–1971 [A third Europe. Polish federalist thought in the United States 1940–71]. Warsaw, Lublin IPN.
Madera, Andrzej. 2004. “Prometeizm i polityka etniczna wobec narodów słowiańskich w poglądach i działalności Tadeusza Hołówki” [Prometheanism and ethnic policy towards the Slavic nations in the views and activities of Tadeusz Hołówka], in Europa Środkowo-Wschodnia w polskiej myśli politycznej [Central and Eastern Europe in Polish political thought], ed. Mirosław Dymarski, Jerzy Juchnowski. 2004. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Marchlewski, Julian. 1956. Pisma wybrane w dwóch tomach [Selected writings in two volumes]. Vol. 2. Warsaw: Książka i Wiedza.
Marples, David R. 2002. Motherland: Russia in the 20th Century. London: Longman.
Meltyukhov, Mikhail [Мельтюхoв, Михаил Иванович]. 2000. Упущенный шанс Сталина: Советский Союз и борба за Европу 1939–1941. Документы, факты, суждения. Moscow: Вече.
Milewski, Jan Jerzy. 2017. Z dziejów represji sowieckich wobec Polaków w latach 1937–1952. Białoruś, Litwa, ziemie północno-wschodniej Polski [From the history of Soviet repression against Poles in 1937–52. Belarus, Lithuania, the territories of north-eastern Poland], ed. Milewski, Jan Jerzy. 2017. Białystok: IPN.
Mitkiewicz Leon. 1968. Z generałem Sikorskim na obczyźnie [In exile with General Sikorski]. Paris: Instytut Literacki.
Moczulski, Leszek. 1999. Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni [Geopolitics. Power in time and space]. Warsaw: Bellona.
Moorhouse, Roger. 2014. The devils’ alliance: Hitler’s pact with Stalin, 1939–1941. London: Bodley Head.
Němeček, Jan. 2000. Jan. “Edvard Beneš i Władysław Sikorski: spojrzenie ze strony czeskiej” [Edvard Beneš and Władysław Sikorski: A view from the Czech side]. Dzieje Najnowsze 3.
Němeček, Jan. 2004. Jan. “Czechosłowacko-polskie koncepcje federacyjne w okresie II wojny światowej” [Czechoslovak-Polish concepts for federation during World War II], in Europa unii i federacji. Idea jedności narodów i państw od średniowiecza do czasów współczesnych [A Europe of unions and federations. The idea of the unity of nations and states from the Middle Ages to the present day], ed. Krzysztof Ślusarek. 2004. Cracow: “Historia Jagiellonica”.
Nevezhin, Vladimir [Невежин, Владимир]. 1997. Синдром наступательной войны. Советская пропаганда в преддверии «священных боев» 1939–1941. Moscow: АИРО-XX.
Nowak, Andrzej. 1999. Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej (1733–1921) [How to break up the Russian Empire? Ideas of Polish eastern policy (1733–1921)]. Cracow: Wydawnictwo Arcana.
Nowak, Andrzej. 2000. “Polska w strategii Lenina: studium polityki realnej (1918–1920)” [Poland in Lenin’s strategy: A Study in Realpolitik (1918–20)]. Arcana 5, 2000.
Nowak, Andrzej. 2015. Pierwsza zdrada Zachodu, 1920 – zapomniany appeasement [The first betrayal by the West, 1920: the forgotten appeasement]. Cracow: Wydawnictwo Literackie.
Okulewicz, Piotr. 2001. Koncepcja “Międzymorza” w myśli i praktyce politycznej obozu Józefa Piłsudskiego w latach 1918–1926 [The Intermarium concept in the political thought and practice of Józef Piłsudski’s camp in the years 1918–26]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Pajewski, Janusz. 1991. Pierwsza wojna światowa 1914–1918 [The First World War 1914–18]. Warsaw: PWN.
Piotrowski, Bernard. 1997. Wojna radziecko-fińska (zimowa) 1939–1940: legendy, niedomówienia, realia [The Soviet-Finnish (Winter) war 1939–40: legends, understatements, realities]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Pipes, Richard. 1993. Russia Under the Bolshevik Regime: 1919–1924. New York: A.A. Knopf.
Pomian, Jan. 1990. Józef Retinger, życie i pamiętniki “szarej eminencji” [Józef Retinger, the life and diaries of an eminence grise]. Warsaw: Wydawnictwo Pelikan.
Ponczek, Eugeniusz. 1999. Polska myśl o pokoju w latach drugiej wojny światowej (1939–1945) [Polish thought on peace during the Second World War (1939–45)]. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Przybysz, Kazimierz. 1992. Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939–1944 [Visions of Poland. Political programmes during the years of war and occupation 1939–44]. Warsaw: Elipsa.
Pulaski, Michał. “Edward Beneš o projektach konfederacji czechosłowacko-polskiej w latach II wojny światowej” [Edvard Beneš on the projects for Czechoslovak-Polish confederation during the Second World War], in Z dziejów Europy Środkowej w XX wieku, studia ofiarowane Henrykowi Batowskiemu w 90. rocznicę urodzin [From the history of Central Europe in the 20th century; studies dedicated to Henryk Batowski on the 90th anniversary of his birth], ed. Michał Pulaski. 1997. Cracow: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Raczyński, Edward. 1960. W sojuszniczym Londynie. Dziennik ambasadora Edwarda Raczyńskiego 1939–1945 [In allied London. The diary of Ambassador Edward Raczyński 1939–45]. London: Polish Research Centre.
Raczyński, Edward. 1988. Od Genewy do Jałty, rozmowy radiowe Edward Raczyński – Tadeusz Żenczykowski [From Geneva to Yalta, radio talks between Edward Raczyński and Tadeusz Żenczykowski]. London: Puls.
Raczyński, Edward. 1989. Od Narcyza Kulikowskiego do Winstona Churchilla [From Narcyz Kulikowski to Winston Churchill]. Warsaw.
Sielezin, Jan Ryszard. “Idea federacji polsko-czechosłowackiej jako element gry politycznej w latach 1939–1943” [The idea of a Polish-Czechoslovak federation as an element of the political game in 1939–43], in Europa Środkowo-Wschodnia w polskiej myśli politycznej [Central and Eastern Europe in Polish political thought], ed. Mirosław Dymarski, Jerzy Juchnowski. 2004. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Skodlarski, Janusz. 1988. Epilog układu Sikorski-Beneš [Epilogue to the Sikorski-Beneš agreement]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Skrzypek, Andrzej. 1972. Związek Bałtycki, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia w polityce Polski i ZSRR w latach 1919–1925 [The Baltic Union, Lithuania, Latvia, Estonia, Finland in the policy of Poland and the USSR in 1919–25]. Warsaw: Książka i Wiedza.
Smetana, Vit. 2007. “Konfederacja czechosłowacko-polska a polityka mocarstw” [The Czechoslovak-Polish Confederation and the policy of the great powers], in Między przymusową przyjaźnią a prawdziwą solidarnością Czesi – Polacy – Słowacy 1938/39–1945–1989 [Between forced friendship and true solidarity: Czechs—
Poles—Slovaks 1938/39–1945–1989], eds. Petr Blažek, Paweł Jaworski, Łukasz Kamiński, vol. 1, 2007. Warsaw: IPN.
Smirnow, Władisław. “Konferencja monachijska i niemiecko-radziecki pakt o nieagresji w dyskusjach historyków rosyjskich” [The Munich conference and the German-Soviet Non-Aggression Pact in discussions by Russian historians], in Kryzys 1939 roku w interpretacjach polskich i rosyjskich historyków [The crisis of 1939 in the interpretations of Polish and Russian historians], eds. Sławomir Dębski, Mikhail Narinski. 2009. Warsaw: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
Stachiewicz, Wacław. 1979. Pisma [Letters], vol. 2. Rok 1939 [The year 1939]. [Biblioteka Kultury, vol. 310]. Paris: Instytut Literacki.
Stawowy-Kawka, Irena. 1995. “Niemcy wobec gospodarczych planów integracyjnych w Europie Południowo-Wschodniej (1918–1939)” [Germany and plans for economic integration in south-eastern Europe (1918–39)]. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 118, 1995.
Stroński, Stanisław. 1951. Polityka rządu polskiego w czasie drugiej wojny światowej [The policy of the Polish government during the Second World War]. London: School of Political and Social Sciences.
Strzembosz, Tomasz. 2000. Rzeczpospolita podziemna. Społeczeństwo polskie a państwo podziemne 1939–1945 [The Underground republic. Polish society and the underground state 1939–45]. Warsaw: Krupski i S-ka.
Szaniawski, Józef. 2003. Samotna misja – pułkownik Kukliński i zimna wojna [A lonely mission: Colonel Kuklinski and the Cold War].
Szarota, Tomasz. 1995. Życie codzienne w stolicach okupowanej Europy: szkice historyczne: kronika wydarzeń [Everyday life in the capitals of occupied Europe: historical sketches: a chronicle of events]. Warsaw: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Tebinka, Jacek. 2009. “Polityka zagraniczna Wielkiej Brytanii i Francji – od appeasementu do powstrzymania” [Great Britain and France’s foreign policy: from appeasement to containment], in Kryzys 1939 roku w interpretacjach polskich i rosyjskich historyków [The crisis of 1939 in the interpretations of Polish and Russian historians], eds. Sławomir Dębski, Mikhail Narinski. Warsaw: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
Trotter, William. 2000. Frozen hell: The Russo-Finnish Winter War of 1939–1940. Chapel Hill, N.C.: Algonquin Books.
Vehviläinen, Olli 2002. Finland in the Second World War: Between Germany and Russia. New York: Palgrave.
Wandycz, Piotr S. 1956. Czechoslovak-Polish Confederation and the Great Powers 1940–43. Bloomington: Indiana University Publications.
Wandycz, Piotr. 1988. Z dziejów dyplomacji [From the history of diplomacy]. London: Polonia.
Weiser, Benjamin. 2014. Ryszard Kukliński. Życie ściśle tajne [Ryszard Kuklinski. A top secret life]. Warsaw: Świat Książki.
Witkowski, Grzegorz. 2000. Józef Retinger. Polski inicjator integracji europejskiej [Józef Retinger. The Polish initiator of European integration]. Warsaw: Stowarzyszenie Współpracy Narodów Europy Wschodniej “Zbliżenie”.
Przestrzeń i polityka. Z dziejów niemieckiej myśli politycznej [Space and politics. From the history of German political thought], eds. Anna Wolff-Powęska, Eberhard Schulz. 2000. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Zdulski, Krzysztof. 2012. “Przesłanki, negocjacje i ogłoszenie brytyjsko-tureckiej deklaracji o wzajemnej pomocy z 12 maja 1939 roku” [The premises, negotiations and announcement of the British-Turkish declaration of mutual assistance of May 12, 1939], Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 89, 2012.
Zgórniak, Marian. 1995. “Koncepcje federacyjne rządu RP w Londynie w czasie II wojny światowej” [Concepts for federation by Polish government in London during World War II], in Z dziejów prób integracji europejskiej od średniowiecza do współczesności [From the history of attempts at European integration from the Middle Ages to the present day], ed. Michał Pulaski. Cracow: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Žáček, Rudolf. 2001. Projekt československo-polské konfederace v letech 1939–1943. Opava: Slezský ústav Slezského zemského musea.
Żegota-Januszajtis, Marian. 1993. Życie moje tak burzliwe…: wspomnienia i dokumenty [My life so turbulent: memories and documents]. Warsaw: Bis-Press, private publication by Jerzy and Krystyna Żegota-Januszajtis.
Żmudzki, Jacek. 1998. Finlandia w polityce mocarstw 1939–1944 [Finland in the policy of the great powers 1939–44]. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy.
Żurek, Piotr. 2018. „Polskie koncepcje federacyjne w świetle raportów Alojza Kuhara z Londynu (1941–1943)” [Polish concepts for federation in the light of Alojz Kuhar’s reports from London (1941–43)], in Sedemdeset let poučevanja poljskega jezika v Ljubljani, eds. Maria Wtorkowska, Maria Wacławek, Lidija Rezoničnik. 2018. Ljubljana: Znanstvena založba Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani.