Instytut Pamięci Narodowej Uwikłania historiografii. Między ideologizacją dziejów a obiektywizmem badawczym - Książki -

Uwikłania historiografii. Między ideologizacją dziejów a obiektywizmem badawczym, red. Tomasz Błaszczyk, Krzysztof Brzechczyn, Daniel Ciunajsis, Michał Kierzkowski, Poznań 2011, 268 s. (Studia i Materiały Poznańskiego IPN, t. XVIII)

Termin „historia” pochodzi od greckiego słowa ἱστορία (istoria) oznaczającego „badanie, dochodzenie do wiedzy” oraz „wiedzę zdobytą poprzez badanie”. Termin ten zakładał zatem krytyczną interpretację świadectw źródłowych w celu dotarcia do prawdziwego obrazu przeszłości. Jednocześnie już od samego początku na tak rozumianą dziedzinę wiedzy nakładano różne cele pozapoznawcze. Sławne dictum Cycerona Historia magistra vitae est jest niczym innym jak przypisaniem historii pewnej funkcji społecznej – w tym przypadku pedagogicznej, polegającej na nauce dobrego (szczęśliwego) życia. Wydaje się, że to podwójne uwarunkowanie historiografii jest czymś niezbywalnym dla tej dziedziny nauki od samego jej początku. Na wytwory pracy historyka można bowiem zawsze patrzeć z dwóch punktów widzenia – w jakiej relacji pozostaje narracja historiograficzna w stosunku do odtwarzanej przez nią przeszłej rzeczywistości i jakie społeczne funkcje taki opis przeszłości pełni w przestrzeni publicznej.

To podwójne uwikłanie historiografii wyznacza zarazem strukturę przedkładanej czytelnikowi książki. W części Filozoficzne i teoretyczne uwikłania historiografii zamieszczone zostały prace obrazujące wpływ idei filozoficznych i koncepcji teoretycznych na pracę i warsztat badawczy historyka. W dwóch pozostałych częściach: Ideologiczne i społeczne uwikłania historiografii dziejów najnowszych Polski i O uwikłaniach historiografii w innych krajach zostały zgromadzone artykuły, których autorzy podejmują problem wpływu ideologii i analizują presję otoczenia społecznego na rekonstruowany przez historyków obraz przeszłości Polski oraz innych krajów: Francji, Hiszpanii, Niemiec i Wielkiej Brytanii.

SPIS TREŚCI

Przedmowa

I. FILOZOFICZNE I TEORETYCZNE UWIKŁANIA HISTORIOGRAFII

• Jakub Jeziorny
  Teologia polityczna i historia. Carla Schmitta genealogia władzy suwerennej
• Aleksandra Kuligowska
  O pojęciu historii w myśli Ernesta Bernheima
• Daniel Ciunajcis
  Czy idea państwa jest przesłanką dla współczesnej historiografii? O roli historii pojęć
• Marcin Moskalewicz
  Polityczny wymiar wiedzy o przeszłości. Uwagi na temat roli pojęć refleksyjnych w narracji historycznej
• Wiktor Werner
  O (nie)rzeczywistości propagandy. Cechy charakterystyczne propagandowych obrazów świata
• Krzysztof Brzechczyn
  Metodologiczny status koncepcji totalitaryzmu a modelowanie dynamiki systemu komunistycznego

II. IDEOLOGICZNE I SPOŁECZNE UWIKŁANIA HISTORIOGRAFII DZIEJÓW NAJNOWSZYCH POLSKI

• Błażej Popławski
  Historiograficzna interpretacja Renesansu w Polsce Ludowej – casus Roku Kopernika
• Agnieszka Łuczak
  Przemiany obrazu ziemiaństwa w powojennej polskiej historiografii
• Michał Kierzkowski
  Oral historyczny a najnowsza historia Polski. Wokół książki Pawła Zyzaka Lech Wałęsa. Idea i historia. Biografia polityczna legendarnego przywódcy „Solidarności” do 1988 roku
• Radosław Kawczyński
  Upadek komunizmu i układ postnomenklaturowy: koncepcja Andrzeja Zybertowicza
• Łukasz Orylski
  Prawomocność narracji historycznej w państwie demokratycznym – analiza politologiczna
• Ewa Tacka
  „Ściana ostatniej szansy…” Próba interpretacji dyskusji wokół zachodniej pierzei Starego Rynku w Bydgoszczy (problem poszukiwania tożsamości)
• Dorota Skotarczak
  Kino PRL-u w materiałach dydaktycznych Ministerstwa Edukacji Narodowej
• Tomasz Błaszczyk
  Użycia przeszłości. Przyczynek do analizy dyskursu publicznego

III. O UWIKŁANIACH HISTORIOGRAFII INNYCH KRAJÓW

• Patryk Pleskot
  Ponad żelazną kurtyną. Fenomen zbieżności metodologicznych między częścią historyków polskich a francuskim środowiskiem Annales
• Alfons Gregori i Komis
  Między mroczną ciszą a czystą agresją: hiszpańska wojna domowa w najnowszej historiografii Hiszpanii
• Piotr Napierała
  „Wigowski mit historyczny” a historia nowożytna Wielkiej Brytanii
• Chris Lorens
  „Gorąca historia”. O temperaturze sporów w historii najnowszej Niemiec

Indeks osobowy