Instytut Pamięci Narodowej Między historiozofią a polityką - Książki -

Artur Mękarski, Między historiozofią a polityką. Historiografia Polski Ludowej w opiniach i komentarzach historyków i publicystów emigracyjnych 1945–1989, Warszawa 2011, 240 s.

Książka z dziedziny historii historiografii analizuje reakcję historyków i publicystów emigracyjnych na zmiany, które zaszły po wojnie w krajowej historiografii wskutek przyjęcia nowego modelu teoretyczno-metodologicznego oraz nacisków ideologicznych. Autor omawia węzłowe problemy, wokół których koncentrowała się emigracyjna krytyka. Różnice dotyczyły przede wszystkim takich zagadnień, jak rola Kościoła katolickiego i religii w dziejach Polski, stosunek do tzw. idei jagiellońskiej, historia Kresów Wschodnich, które po II wojnie znalazły się za linią Curzona, a także ocena II Rzeczypospolitej, w tym osoby Józefa Piłsudskiego. Propagowanej w kraju wybitnie zlaicyzowanej wizji dziejów, akcentującej znaczenie ruchów masowych, procesów ekonomicznych i demograficznych, a przyznającej ograniczoną rolę wybitnym jednostkom, badacze na uchodźstwie przeciwstawili poglądy tradycyjne, zakorzenione jeszcze w epoce romantyzmu. Emigracyjną reakcją na marksizm były interpretacje niestroniące od prowidencjalnych ujęć procesu historycznego, a także lansowanie niemal heroistycznej wizji dziejów w opozycji do głoszonego w PRL prymatu procesów o charakterze masowym.

SPIS TREŚCI

WSTĘP

ROZDZIAŁ I
Wobec teoretyczno-metodologicznej przebudowy historiografii w Polsce Ludowej

ROZDZIAŁ II
Rola chrześcijaństwa i Kościoła katolickiego w dziejach Polski w emigracyjnej krytyce historiografii krajowej 

• Wokół chrztu Polski
• Problem zjednoczenia państwa po okresie rozbicia dzielnicowego
• Teoria formacji, królowa Jadwiga i najważniejszy okres w dziejach Polski 

ROZDZIAŁ III
Wobec krytyki idei jagiellońskiej w historiografii krajowej 

• Między polityczną a ekonomistyczną interpretacją unii lubelskiej 
• Rosja a społeczne oblicze szlacheckiej Rzeczypospolitej
• W sporze o cezurę 1795 roku
• Czasy zaborów

ROZDZIAŁ IV
Spór o genezę powstania listopadowego, czyli generała Kukiela boje z „łódzką szkołą historyczną”

ROZDZIAŁ V
Emigracyjne rozrachunki z peerelowską wizją dziejów Polski międzywojennej 

• Wokół restytucji niepodległego państwa polskiego w 1918 roku
• Problem polityki zagranicznej Polski w dwudziestoleciu międzywojennym 
• Przeciw czarnej legendzie marszałka Józefa Piłsudskiego

ZAKOŃCZENIE
SUMMARY
WYKAZ SKRÓTÓW
BIBLIOGRAFIA
INDEKS OSÓB