
„Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej”, t. 15
„Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” to periodyk naukowy służący prezentowaniu zagadnień dotyczących szeroko rozumianej archiwistyki w kontekście funkcjonowania pionu archiwalnego Instytutu i charakteru zgromadzonego w nim zasobu. W najnowszym 15. tomie znalazły się artykuły poświęcone m.in.: Archiwum Historii Mówionej Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Arolsen, które gromadzi i udostępnia dokumenty dotyczące ofiar III Rzeszy Niemieckiej, a także dwóm tragicznie zakończonym ucieczkom żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza z 1950 r. do Szwecji i RFN. Wśród podanych do druku źródeł znalazł się m.in. szczegółowy projekt reorganizacji organów bezpieczeństwa państwa i ich nowych zadań w okresie transformacji ustrojowej w Polsce, który został sporządzony na początku 1990 r. przez wyższych oficerów SB, pod bezpośrednim nadzorem ministra spraw wewnętrznych Czesława Kiszczaka.

„Polish-Jewish Studies”, t. 3, Warszawa 2022, 440 s., ISSN: 2719-4086
Dwujęzyczny (polsko-angielski) rocznik jest poświęcony historii społeczności żydowskiej na ziemiach polskich w XX wieku, utrwalaniu pamięci o polskich Żydach oraz skomplikowanym relacjom polsko-żydowskim. Numer trzeci „Polish-Jewish Studies” koncentruje się przede wszystkim na relacjach polsko-żydowskich pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej.

Ocaleni z ludobójstwa. Wspomnienia Polaków z Wołynia, wstęp i oprac. Joanna Karbarz-Wilińska, Bartosz Januszewski, Gdańsk-Warszawa 2023, 528 s. + wkł. zdj., ISBN 978-83-8229-767-6
Zbiór relacji świadków dokumentuje wołyńskie ludobójstwo dokonane osiemdziesiąt lat temu przez ukraińskich nacjonalistów na południowo-wschodnich terenach II RP. Celem publikacji jest przywrócenie pamięci o ofiarach: dzieciach, kobietach, mężczyznach, ludziach sędziwego wieku, zamordowanych tylko dlatego, że byli Polakami lub – jak w przypadku Sprawiedliwych Ukraińców – że nie godzili się na zło i zbrodnię.
Publikacja w ramach projektu badawczego: Polacy w Rosji i Związku Sowieckim oraz w województwach wschodnich II RP.

Paweł Sękowski, Imigranci polscy we Francji 1939–1949. Ciąg dalszy integracji, Warszawa 2023, 448 s., ISBN 978-83-8229-672-3
Seria: Monografie, t. 181
Książka stanowi studium procesu integracji imigrantów polskich we Francji w latach 1939–1949. Autor analizuje różnorakie jego aspekty w odniesieniu do kilkusettysięcznej społeczności polskich „pracowników cudzoziemskich” (travailleurs étrangers), którzy osiedlili się nad Sekwaną w czasach międzywojennych.

Mirosław Surdej, Paweł Fornal, Władzy raz zdobytej… Początki systemu komunistycznego w Polsce 1944-1947, Rzeszów-Warszawa 2023, 488 s., ISBN 978-83-8229-695-2
Publikacja w ramach rzeszowskiej serii wydawniczej IPN
Książka przygotowana przez rzeszowski Oddział IPN ukazuje początki systemu komunistycznego w tzw. okresie przejściowym w latach 1944 – 1947, tak w perspektywie ogólnopolskiej, jak i regionalnej. Omawia mechanizmy procesu uzależniania Polski od Związku Sowieckiego, którego symbolicznym zakończeniem było sfałszowanie wyborów do Sejmu w 1947.

Radosław Budzyński, Historyk z Inflant Polskich. Gustaw Manteuffel (1832–1916), IPN, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego, Warszawa 2023, 536 s., ISBN 978-83-8229-702-7
Książka Radosława Budzyńskiego Historyk z Inflant Polskich. Gustaw Manteuffel (1832–1916) jest pierwszą próbą monograficznego spojrzenia na postać zasłużonego historyka. Jednocześnie stanowi ona interesujące studium tożsamości polsko-inflanckiej. Zwrócono w niej też uwagę na wątpliwości, jakie pojawiają się w wypadku badania polskiego dziedzictwa na rubieżach dawnej Rzeczypospolitej. Opracowanie to w dużej mierze bazuje na źródłach nieznanych lub pomijanych, pochodzących ze zbiorów publicznych i prywatnych, co jest niewątpliwą wartością dla czytelnika. Publikacja jest bogato ilustrowana, co znakomicie uzupełnia jej treść. Książka nagrodzona w XIII edycji konkursu im. Władysława Pobóg-Malinowskiego na Najlepszy Debiut Historyczny Roku w zakresie historii najnowszej.

Historycy o badaniu dziejów politycznych Polski 1939–1989. Jak pisać o dziejach współczesnych Polski? Doświadczenia indywidualne – stan historiografii – zadania na przyszłość. Notacja konferencji naukowej zorganizowanej przez Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie przy współpracy Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, red. Robert Spałek, Warszawa 2023, 180 s., ISBN 978-83-8229-618-1
Książka jest świadectwem czasu. To zapis relacji między doświadczonymi i czynnymi naukowo historykami, który mówi o ich wzajemnym oddziaływaniu na siebie, przenikaniu poglądów, wpływie różnych szkół metodologicznych i o znaczeniu autorytetów. Publikacja dostarcza materiału do przemyśleń na temat znaczenia historii najnowszej w kulturze i humanistyce, roli historyka i ewentualnych obowiązków, które na nim ciążą (bądź nie). Jest skierowana do miłośników Klio, ale przede wszystkim do badaczy najnowszej historii politycznej Polski, kadry akademickiej, a także studentów historii.

1920 rok – wojna światów t. 2: Europa wobec wojny polsko-bolszewickiej, red. Elżbieta Kowalczyk, Konrad Rokicki, Warszawa 2023, 608 s., ISBN 978-83-8229-757-7
Tematyka drugiego tomu artykułów poświęconych wojnie polsko-bolszewickiej koncentruje się wokół jej międzynarodowych aspektów. Autorzy opisują m.in. międzynarodowe położenie Polski, rozprzestrzenianie się rewolucji w Europie, stosunek przedstawicieli różnych narodowości i wyznań do bolszewizmu a także działania dyplomatyczne państw europejskich w związku z zagrożeniem Polski podbojem.

Ewelina Kristanova, Polityka a media w Polsce w XX i XXI w. Wybrane zagadnienia, Szczecin 2023, 296 s., ISBN 978-83-8229-701-0
Centralny Projekt Badawczy: Twórcy, dziennikarze i naukowcy wobec władz komunistycznych.
Oczywisty związek mediów z polityką – chociaż istnieje od dawna – nie znalazł tak szerokiego odzwierciedlenia w literaturze przedmiotu, na jakie zasługuje. W przedstawionym tomie przyjrzano się temu powiązaniu z różnych perspektyw badawczych, gdyż autorami artykułów są przedstawiciele wielu dyscyplin nauki. Książka ma zatem charakter interdyscyplinarny. Autorzy starali się udzielić odpowiedzi m.in. na następujące pytania: jak doszło do dyskusji nad stworzeniem nowej organizacji dziennikarskiej? Jakie były związki wybranych tytułów prasowych z polityką w różnych okresach historycznych? Jak dalece cenzura ingerowała w twórczość autorską i pracę wydawców? Publikacja dowodzi, że współdziałanie badawcze naukowców o odmiennych poglądach oraz stosujących inne metody badawcze może doprowadzić do wspólnych konkluzji. Istotną kwestię w poszczególnych rozdziałach stanowi problematyka łącząca się z dynamicznym rozwojem mediów oraz zauważalny wzrost ich znaczenia w życiu społecznym.