Instytut Pamięci Narodowej Zmarła dr n. med. Ewa Gruner-Żarnoch (1934-2020) – wieloletnia prezes Stowarzyszenia Katyń w Szczecinie, uhonorowana nagrodą Prezesa IPN „Świadek Historii” - Aktualności -

We wtorek 14 kwietnia 2020 r. zmarła dr n. med. Ewa Gruner-Żarnoch, wieloletnia prezes Stowarzyszenia Katyń w Szczecinie, uczestniczyła w pracach ekshumacyjnych w Charkowie, niosła pomoc ofiarom i poszkodowanym „Grudnia 70” w Szczecinie, dama Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski. Przez całe swoje życie walczyła o prawdę o Zbrodni Katyńskiej i pamięć o jej ofiarach. Wspierała Oddział IPN w Szczecinie w działaniach edukacyjnych i popularyzatorskich, za co została uhonorowana nagrodą Prezesa IPN „Świadek Historii”.

W 2017 r. pani Ewa Gruner-Żarnoch, przekazała do zasobu archiwalnego Oddziału IPN w Szczecinie część rodzinnego archiwum dotyczącego Juliana Grunera, więźnia Starobielska, zamordowanego wiosną 1940 r. w Charkowie. 

Pani dr n. med. Ewa Gruner-Żarnoch ur. 19.04.1934 r. w Kaliszu w rodzinie lekarskiej. Jej ojciec Julian Gruner, lekarz pediatra, wybitny sportowiec i oficer rezerwy w 1939 roku dostał się do niewoli sowieckiej. Więziony w Starobielsku został zamordowany wiosną 1940 w Charkowie. Utrata ojca, poczucie niepowetownej straty miało wielki wpływ na jej życie i późniejszą wieloletnią działalność społeczną związaną z pielęgnowaniem pamięci o Zbrodni Katyńskiej.

Ewa Gruner-Żarnoch po ukończeniu studiów medycznych w Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie w 1957 r. została zatrudniona na etacie asystenta w Klinice Chirurgii Dziecięcej prowadzonej przez prof. Edwarda Dreschera. Przeszła wszystkie szczeble kariery od asystenta poprzez starszego asystenta otrzymując ostatecznie stanowisko adiunkta Kliniki Chirurgii Dziecięcej. W roku 1963 zdała egzamin na pierwszy a w 1967 r. na drugi stopień specjalizacji w dziedzinie chirurgii dziecięcej. Jako członek klinicznego zespołu zajmującego się leczeniem wad rozszczepowych twarzy przeprowadzając skomplikowane zabiegi spotkała się z wielkim uznaniem środowiska lekarskiego, jako niezwykle sprawny i dokładny chirurg. Obok działalności leczniczej prowadziła działalność naukową. Opublikowała 11 artykułów oraz wiele doniesień zjazdowych. Publikacje naukowe dotyczyły w większości głównie leczenia wad wrodzonych twarzoczaszki, a także zaopatrywania złamań kości i urazów brzucha.  W roku 1967 otrzymała tytuł naukowy doktora nauk medycznych na podstawie rozprawy pt „Wyniki postępowania foniatrycznego u dzieci operowanych z powodu rozszczepu podniebienia pierwotnego i wtórnego”.

W 1978 Pani doktor przeszła do pracy w nowo powstałym Zakładzie Anestezjologii. Zajmowała się intensywną terapią dzieci opierając się na swoim wieloletnim doświadczeniu w zakresie chirurgii dziecięcej. Zdała egzamin specjalizacji w dziedzinie anestezjologii.

Kolejnym etapem w jej zawodowej karierze było prowadzenie Oddziału Intensywnej Terapii Państwowym Szpitalu Klinicznym nr 1. Wykształciła wielu specjalistów w zakresie zarówno anestezjologii jak i intensywnej terapii oraz innych specjalności, którzy na jej oddziale odbywali staże szkoleniowe. Sama podnosiła swoje kwalifikacje uczestnicząc w stażach szkoleniowych w Anglii i Finlandii.

Poza podstawowym miejscem pracy w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 1 w Szczecinie pani doktor pracowała, jako kierownik zespołu reanimacyjnego w Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Szczecinie, Spółdzielni Lekarzy Specjalistów Medicus w Szczecinie oraz w Sanatorium neuropsychiatrii Dziecięcej w Starym Czarnowie. Zwieńczeniem jej kariery zawodowej było objęcie funkcji kierownika integrowanego bloku operacyjnego w 1991 r. W ostatnich latach aktywności zawodowej zajmowała się też pionierskim w tamtym czasie szkoleniem z dziedziny resuscytacji dla lekarzy przygotowujących się do specjalności w zakresie medycyny rodzinnej.

Warto zaznaczyć, że podczas swojej praktyki lekarskiej doktor Ewa Gruner-Żarnoch niosła pomoc w wielu bardzo dramatycznych wydarzeniach w historii naszego miasta. Gdy 9 października 1962 r. podczas defilady przy Al. Piastów na zakończenie ćwiczeń Układu Warszawskiego w wyniku nieszczęśliwego wypadku czołg wjechał w grupę widzów, dr. Żarnoch, jako lekarz pogotowia niosła pomoc i ratowała życie ofiarom wypadku. Podobnie ratowała życie ofiarom Szczecińskiego Grudnia ’70. W tamtym czasie pomoc ofiarom polegała nie tylko na opiece medycznej, ale na ukrywaniu tożsamości aktywnych uczestników zajść. We wspomnieniach młodszych kolegów zapisała się w pamięci nie tylko, jako znakomity lekarz, ale wielka patriotka. Mając pełna świadomość konsekwencji, jakie mogły ją w tamtym czasie spotkać prócz wiedzy zawodowej przekazywała młodym lekarzom wiedzę historyczną dotyczącą najnowszej historii Polski, zwłaszcza zbrodni katyńskiej  i osobistych doświadczeń jej wielkiego mistrza prof. Edwarda Dreschera powstańca warszawskiego. Pogadanki prowadzone w trakcie przerw w pracy wspólnie z Doktor Marią Jackowską siostrą senatora Jana Marii Jackowskiego oraz Doktor Ireną Krogulską  w szczytowym okresie stanu wojennego było aktem osobistej odwagi i spotykało się  z zainteresowaniem i uznaniem młodych lekarzy.

Na szczególne uznanie zasługuje działalność społeczna. Obok aktywności zawodowej Ewa Gruner-Żarnoch w latach 1972-1976 pełniła funkcję sekretarza Zarządu Oddziału Szczecińskiego Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych. Od 1989 r. jest członkiem Stowarzyszenia Katyń w Szczecinie. W okresie od 1992 do 2016 pełniła funkcję prezesa stowarzyszenia. Była również aktywnym członkiem Rady Federacji Rodzin Katyńskich Dzięki jej zaangażowaniu i pracy powstało wiele upamiętnień m.in. Krzyż Katyński na Cmentarzu Centralnym, pamiątkowy głaz z tablicą na Placu Ofiar Katynia, tablice poświęcone zbrodni katyńskiej umieszczone w Katedrze pw. Św. Jakuba w Szczecinie. Współorganizowała wiele wystaw, odczytów, prelekcji. Jest autorem wielu publikacji poświęconych zbrodni katyńskiej. W okresie 27.07–15.08.1995 oraz 02.08–12.09.1996 Uczestniczyła w ekshumacjach prowadzonych w Charkowie. Za swoją działalność społeczną otrzymała wiele nagród i wyróżnień. Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 12 lutego 2001 r. otrzymała Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Natomiast dzięki staraniom szczecińskiego oddziału IPN postanowieniem Prezydenta RP  z 1 czerwca 2017 roku otrzymała Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

W latach 2005–2010 była redaktorem naczelnym biuletynu „Rodowód II”. Kwartalnik Stowarzyszenia Katyń w Szczecinie był rozprowadzany w kraju i zagranicą. W 2006 z jej inicjatywy Szczeciński Oddział IPN przygotował panele wystawowe z fotografiami ofiar zbrodni, których rodziny osiedliły się na Pomorzu Zachodnim. W 2007 r. zorganizowała pokaz premierowy filmu „Katyń” A. Wajdy. Dzięki staraniom Pani doktor Żarnoch część szczecińskiej ekspozycji zostało włączone do wystawy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. W 2009 niestrudzenie zbierała pieniądze na odnowienie cokołu pomnika Krzyża Katyńskiego na Cmentarzu Centralnym. Pomimo wieku i pogarszającego się stanu zdrowia wielokrotnie brała udział w oficjalnych delegacjach państwowych na uroczystości w Katyniu. Przeprowadziła szereg pogadanek, wykładów dla grup polonijnych z Bostonu  i Polonii z Londynu, wystaw itp. Z inicjatywy Pani prezes Stowarzyszenie „Katyń” nawiązało współpracę ze Służbą Więzienną celem edukacji osadzonych. Doprowadziła do kolejnego wydania swojej książki: Starobielsk w oczach ocalałych jeńców”. Książka otrzymała wyróżnienie na Targach Książki Historycznej w Warszawie.

Za swoj wieloletnią działalność zawodową i publiczną otrzymała następujące ordery, odznaczenia i wyróżnienia:

• Brązowy i Srebrny Krzyż Zasługi (w latach 1969–1976)
• Złoty Krzyż Zasługi (19.09.1978)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (07.09.1988)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (15.02.2002)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1.06.2017)
• Medal Za Zasługi dla Obronności Kraju (XII/2005)
• Medal „Pro Memoria”(08.05.2005)
• Złoty Medal Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej
• Złota Odznaka Gryfa Zachodniopomorskiego (23.03.2010)
• Nagroda Honorowa „Świadek historii” (17.12.2014) Nagroda przyznana przez IPN
• Wyróżnienie Nagrody Klio na warszawskich Targach Książki za II wydanie ksiązki „Starobielsk w oczach ocalałych jeńców”, LTW Łomianki-Warszawa 2009
•  „Złoty Ekslibris” (17.01.2012) Nagroda przyznana przez bibliotekarzy Książnicy Pomorskiej

Cześć Jej pamięci!

opracował Krzysztof Męciński

naczelnik OBUWiM IPN w Szczecinie