E-Księgarnia
– Biorąc pod uwagę naszą spuściznę historyczną, musimy być świadomi, że demokracja nie jest dana raz na zawsze; to proces, musimy świadomie go kształtować – powiedział w czwartek szef MSZ Witold Waszczykowski, otwierając 5. edycję konferencji Warszawski Dialog na rzecz Demokracji.
Tematem konferencji, jak powiedział szef dyplomacji RP, jest „przechodzenie od przeszłości ku przyszłości i wzmacnianie wartości demokratycznych”. Biorą w niej udział m.in. wiceprezes IPN Mateusz Szpytma oraz prokurator z Instytutu Robert Kopydłowski, a Instytut jest partnerem tej międzynarodowej imprezy.
– To oczywiste, że ciężar przeszłości odcisnął swoje piętno tutaj, w Polsce, że ma wpływ i kształtuje przyszłość. My, Polacy, tak jak wielu z państwa tu obecnych, doświadczyliśmy utraty suwerenności – mówił Witold Waszczykowski. Zaznaczył, że choć we współczesnym świecie zaobserwować można „różne modele demokracji”, to mają one wspólny mianownik: poszanowanie podstawowych wartości, tzn. praw człowieka, swobód podstawowych, przejrzystości, właściwego rządzenia i rządów prawa.
Minister mówił też o kluczowym znaczeniu sektora pozarządowego dla siły ustroju demokratycznego. Wśród ważnych tematów konferencji minister wymienił edukację, wybory i ich społeczną kontrolę, walkę z korupcją oraz „rozliczenie przeszłości, by budować świetlaną przyszłość opartą na demokracji”. – Mam nadzieję, że nasze dyskusje doprowadzą do konkretnych rekomendacji dotyczących działań, które mogą wzmocnić demokrację oraz wzmocnić uczestników procesu demokratycznego – stwierdził.
Szczególną uwagę poświęcił szef MSZ sytuacji na Ukrainie. – Proces reform i wzmocnienia instytucji demokratycznych, a także rozwój społeczeństwa obywatelskiego to działania, dzięki którym Ukraina będzie budowała swoją przyszłość, tak jak czyniła to przez ostatnie trzy lata, od wydarzeń na Majdanie – mówił. Odniósł się też do sytuacji na anektowanym przez Rosję Krymie, podkreślając brak akceptacji dla „wyborów organizowanych przez obce państwo na terytorium innego państwa” oraz do sytuacji krymskich Tatarów.
Jednym z gości konferencji był Refat Czubarow, przewodniczący zdelegalizowanego przez rosyjskie władze na Krymie Medżlisu – organu samorządu społeczności tatarskiej.
Uczestnicy debaty rozmawiali też o XX-wiecznych totalitaryzmach, ze szczególnym uwzględnieniem zbrodniczych skutków komunistycznych dyktatur – nie tylko w Europie. Obok kwestii rozliczenia prawnego zbrodni i przestępstw (np. zbrodni stalinowskich w Polsce) omawiali nauczanie o bolesnych kartach historii (na przykładzie Kambodży). Przedstawiona została także problematyka rozliczenia okresu stalinowskiego w Gruzji czy tzw. lat ołowianych w Maroku – masowych represji wobec członków plemion, które nie popierały rządów króla Hasana II.
– Rozliczenie przeszłości jest swoistym pomostem pomiędzy przeszłością, teraźniejszością a przyszłością. Trzeba nazwać zło złem, a dobro – dobrem. Zło musi zostać napiętnowane. Rozliczenie przeszłości jest konieczne dla dobrego funkcjonowania demokracji – mówił wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma podczas panelu dyskusyjnego z udziałem gości z Pakistanu, Gruzji i Kambodży. – Kraj demokratyczny winien rozliczyć popełnione zbrodnie. Osądzają społeczeństwa, narody, sądy, a także instytucje, takie jak Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze. Rozliczane zbrodnie są przestrogą na przyszłość. Rozliczać należy nie tylko na drodze sądowej, ale także poprzez edukację. W Instytucie Pamięci Narodowej taką rolę spełniają piony: śledczy, w którym operują prokuratorzy oraz edukacyjny i naukowo-badawczy – dodał dr Szpytma.
Ideą spotkania jest wymiana doświadczeń dotyczących często tragicznej historii najnowszej, bo doświadczenia z totalitaryzmami łączą wiele państw i społeczeństw. Nie chodzi tylko o postawienie winnych przed sądami czy oddanie sprawiedliwości ofiarom, ale też o gruntowne przebadanie i opisanie tej tematyki przez historyków.
Więcej informacji, w tym program, na stronie MSZ. http://wdd.msz.gov.pl/pl/p/wdd_pl/program/
* * *
Tahira Abdullah (Pakistan) – ekspert ds. rozwoju gospodarczego, pracownik naukowy, publicystka, działaczka na rzecz pokoju, obrończyni praw człowieka i wolontariuszka. Uczestniczy w projektach na rzecz społeczeństwa obywatelskiego dotyczących ubóstwa, praw człowieka, edukacji, praw kobiet i dzieci, mniejszości religijnych i etnicznych, uchodźców itp. Prowadzi szkolenia i jest aktywnym uczestnikiem debaty publicznej. Mieszka w Islamabadzie.
David Jishkariani (Gruzja) jest badaczem, założycielem Soviet Past Research Laboratory (SovLab). Był wykładowcą wizytującym na Uniwersytecie Kaukaskim. Ukończył Uniwersytet w Tbilisi; ma licencjat z historii oraz tytuł magistra studiów rosyjskich. W latach 2013-14 gościł na Uniwersytecie Warszawskim w Centrum Studiów Wschodnich. Interesują go takie zagadnienia jak okres stalinowski w Gruzji, nacjonalizm i procesy narodowościowe w Związku Sowieckim, prześladowania i czystki, a także wysiedlenia na tle etnicznym.
Khamboly Dy (Kambodża), były pracownik znanego w regionie think tanku – Kambodżańskiego Centrum Dokumentacji (Documentation Center of Cambodia, DC-Cam), niezależnej instytucji badawczej zajmującej się historią najnowszą, analizowaniem zbrodni z okresu rządów Czerwonych Khmerów w drugiej połowie lat 70. W instytucie Dy zajmował się koordynacją prac projektu „Genocide Education”. Jest on również autorem pierwszego podręcznika dla uczniów i wykładowców szkół średnich zatytułowanego History of Democratic Kampuchea, poruszającego tematykę ludobójstwa, którego dokonali funkcjonariusze skrajnie komunistycznego, nacjonalistycznego reżimu Pol Pota. Wysokie walory edukacyjne książki zdobyły uznanie na całym świecie; podręcznik odznaczony został wieloma prestiżowymi nagrodami, przetłumaczony na jęz. angielski. Dy jest obecnie doktorantem na amerykańskim Uniwersytecie Rutgers, New Jersey. Ma 35 lat, wyższe wykształcenie uzyskał na uczelniach khmerskich – studiował na Królewskim Uniwersytecie i Narodowym Instytucie Zarządzania w stolicy kraju Phnom Penh, gdzie też na stałe mieszka. Pracował jako stażysta w Voice of America i US Holocaust Memorial Museum.