Wydział II SB był kontynuacją Wydziału II WUdsBP i zajmował się kontrwywiadem. Wydział III SB miał najszersze spektrum zainteresowań - zwalczał przejawy opozycji, kontrolował mniejszości narodowe, śledził sytuację w gospodarce, rozpracowywał Kościół katolicki i inne wyznania. 1 VII 1962 r. z Wydziału III wydzielono zagadnienia wyznaniowe i utworzono osobny Wydział IV zwalczający Kościół.
W początkowym okresie istnienia SB obniżono rangę pionu śledczego i powołano Samodzielną Sekcję Śledczą, jednak po kilku latach nastąpiła jej rozbudowa i od sierpnia 1960 r. istniał w kieleckiej SB Wydział Śledczy.
SB przejęła z WUdsBP piony operacyjno-techniczne - Wydział "B" (obserwacja zewnętrzna) oraz utworzone w miejsce Wydziału IX WUdsBP: Wydział "T" (technika operacyjna) i Samodzielną Sekcję (od 1 V 1961 r. Wydział) "W" (perlustracja korespondencji). Dotychczasowy Wydział X WUdsBP został zastąpiony przez Wydział Ewidencji Operacyjnej, który na początku 1960 r. zmienił nazwę na Wydział "C". W 1967 r. włączono do Wydziału "B" służbę obserwacyjną milicji czyli Wydział "A" KW MO. Szyframi nadal zajmowała się Samodzielna Sekcja "A".
W pewnych okresach (w latach 60.) na krótko wyłączano jako samodzielne sekcje SB komórki zajmujące się obsługą tego pionu w Wydziałach Kadr i Ogólnym KW MO (Samodzielna Sekcja Kadr i Szkolenia 1 III 1962-1 III 1967, Samodzielna Sekcja Ogólnoorganizacyjna 1 III 1962-31 I 1963, Samodzielna Sekcja Informacji i Sprawozdawczości 1 II 1963-30 V 1967).
W 1960 r. przeniesiono z pionu MO problematykę rejestracji cudzoziemców, tworząc Samodzielną Sekcję Rejestracji Cudzoziemców SB. Istniała ona do 31 X 1965 r., kiedy to powołano Samodzielną Sekcję Kontroli Ruchu Granicznego, którą zlikwidowano w 1972 r.
Także wyjazdy zagraniczne obywateli PRL znalazły się pod kontrolą SB. 1 VII 1959 r. utworzono Samodzielną Sekcję Paszportów Zagranicznych, którą od 1 VIII 1964 r. zastąpiła Samodzielna Sekcja Paszportów. Od 1 IX 1969 r. podniesiono ją do rangi Wydziału Paszportów i Dowodów Osobistych (po wcześniejszym dołączeniu sekcji dowodów osobistych z Wydziału Ogólnego KW MO). Od 1 IV 1972 r. pod dotychczasową nazwą przejął on część zadań rozwiązanej wówczas Samodzielnej Sekcji Kontroli Ruchu Granicznego. 1 I 1975 r. sprawy wydawania dowodów osobistych wyłączono z gestii tej komórki i powrócono do nazwy Wydział Paszportów.
W latach 1957-1975 teren powiatu kieleckiego podlegał kontroli ze strony Referatu ds. Bezpieczeństwa (od czerwca 1967 r. Referatu ds. SB) w Komendzie Powiatowej MO w Kielcach. Kierował nim zastępca (później I zastępca) komendanta powiatowego MO ds. Bezpieczeństwa (ds. SB). Początkowo nieliczna grupa oficerów operacyjnych w RSB funkcjonowała bez podziału na dodatkowe struktury, w końcu lat 60. stworzono w RSB odpowiedniki niektórych komórek szczebla wyższego.
Zmiana struktury administracyjnej państwa w 1975 r. zawęziła bardzo obszar działania kieleckiej bezpieki. Cały teren województwa kieleckiego podlegał od 1 VI 1975 r. kontroli SB Komendy Wojewódzkiej MO, natomiast jednostki SB innych szczebli zostały zlikwidowane. Początkowo wewnętrzna struktura SB stanowiła w zasadzie kontynuację (także personalną) struktury istniejącej przed 1 VI 1975 r. Narastający kryzys systemu i rozwój opozycji spowodowały jednak rychło tworzenie nowych i wzmacnianie liczebne istniejących komórek.
Istotnym novum było utworzenie od 1 I 1978 r. w KW MO w Kielcach Wydziału III-A nakierowanego na kontrolę operacyjną sfery produkcyjnej. W sferze zainteresowań Wydziału III pozostały "obiekty nadbudowy": środowiska naukowe, intelektualne, szkolnictwo, młodzież, mniejszości narodowe, dysydenci partyjni, związki i stowarzyszenia, służba zdrowia, kultura itp.
Wraz z powstaniem "Solidarności" wzrosła ogromnie rola Wydziału III-A, który główny nacisk położył na rozpracowanie związku. Z dniem 1 XII 1981 r. Wydział III-A przekształcono w Wydział V.
Rozwój niezależnego ruchu chłopskiego i poparcie, którego udzielał mu Kościół, sprawiły, że na mocy zarządzenia z lutego 1981 r. sprawy gospodarki rolnej i środowisk chłopskich przeniesiono z gestii Wydziału III-A do Wydziału IV. Reorganizacja pionu IV, która nastąpiła na przełomie 1984 i 1985 r., spowodowała z kolei wydzielenie tej problematyki z kręgu zadań Wydziału IV i przeniesienie jej do nowo utworzonego Wydziału VI.
W 1979 r. wzmocniono w KW MO w Kielcach komórkę ochrony przemysłu, tworząc kilkuosobowy Inspektorat Ochrony Przemysłu. Sprawował on nadzór nad działalnością Straży Przemysłowej, Służby Ochrony Kolei, Straży Pocztowej i Straży Leśnej. Formacje te odgrywały istotną rolę w planach SB w okresie stanu wojennego, a także na wypadek strajku generalnego.
Istniejący do końca maja 1975 r. Inspektorat Kierownictwa SB został zastąpiony po 1 VI 1975 r. przez Zespół ds. SB Wydziału Inspekcji KW MO. Zajmował się on bieżącą kontrolą pracy komórek SB w województwie. Nową strukturą był Inspektorat Analityczno- Informacyjny, obsadzony przez starszego inspektora, którego zadaniem było sporządzanie planów działania, analiz oraz informacji dziennych i okresowych dla kierownictwa komendy i MSW. Trzecią grupę inspektorów stanowili starsi inspektorzy przy zastępcy komendanta ds. SB, którzy przede wszystkim pracowali na rzecz Departamentu I (wywiadu). Z dniem 1 I 1990 r. weszli oni w skład powołanego wtedy w KW MO w Kielcach Inspektoratu I, który koordynował na szczeblu wojewódzkim wszelkie działania na rzecz wywiadu zlecone przez centralę, a także typował i werbował osobowe źródła informacji na potrzeby Departamentu I. Działo się to najczęściej przy okazji starań obywateli o paszport.
Ostatnimi komórkami SB, które powstały już w czasie funkcjonowania WUSW, były Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy i Inspektorat II.
Zadania Inspektoratu Ochrony Funkcjonariuszy były natury dyscyplinarno-kontrwywiadowczej - miał, z jednej strony, zapobiegać i zwalczać popełniane przez funkcjonariuszy najpoważniejsze naruszania prawa, z drugiej, dbać o polityczną czystość szeregów. Wobec funkcjonariuszy resortu mógł prowadzić pracę operacyjną. Istniał od 1 I 1985 do lutego 1990 r.
Inspektorat II był terenową ekspozyturą Biura Studiów MSW, elitarnej struktury przeznaczonej do walki z antykomunistyczną opozycją. W Kielcach został utworzony prawdopodobnie dopiero 1 VII 1989 r.
Przemiany polityczne 1989 r. spowodowały radykalną zmianę struktury SB, która oficjalnie została dostosowana do nowych zadań wynikających ze zmian ustrojowych. Faktycznym celem była ochrona jak największej liczby funkcjonariuszy przy zachowaniu dotychczasowych możliwości operacyjnych. Dlatego w sposób sztuczny władze resortu próbowały zawęzić pojęcie SB. Już w statucie MSW z 1983 r. poza strukturą SB pozostawiono pion I i II, które nazwano Służbą Wywiadu i Kontrwywiadu, oraz piony "A", "B", "C", "T", "W", które nazwano Służbą Zabezpieczenia Technicznego. W 1989 r. podtrzymywano ten fikcyjny układ, umieszczając jak najwięcej etatów poza SB (o jego fikcyjności świadczy fakt, że zarządzenie MSW z 9 XII 1989 r. w sprawie zasad pracy operacyjnej zaliczało nadal pion I i II do jednostek operacyjnych SB).
Już w połowie czerwca 1989 r. rozwiązano Wydział "W", a jego zadania przejął Zespół ds. obrotu w komunikacji Wydziału II. Z dniem 1 XI 1989 r. zlikwidowano w WUSW w Kielcach Wydziały III, IV, V i VI oraz Inspektorat Ochrony Przemysłu i Inspektorat II. Na bazie rozwiązanego Wydziału III powstał Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, który oprócz zadań wynikających z nazwy miał m.in. zapobiegać terroryzmowi politycznemu i negatywnej dla państwa działalności cudzoziemców oraz zapewniać ochronę tajemnicy państwowej. Komórki Wydziałów V i VI stały się podstawą utworzenia Wydziału Ochrony Gospodarki, który przejął też zadania Inspektoratu Ochrony Przemysłu. Z połączenia struktur Wydziału IV i Inspektoratu II powstał Wydział Studiów i Analiz, którego głównym zadaniem była ochrona operacyjna masowych ruchów społeczno-zawodowych i społecznopolitycznych, a także przeciwdziałanie zagrożeniom o charakterze nacjonalistycznym, wyznaniowym i pacyfistycznym w zakresie porządku prawnego państwa oraz praw i wolności obywateli.
Masowość ruchu "Solidarności" spowodowała, że w MSW uznano za konieczne rozbudowanie siatki terenowej SB. Na początku 1983 r. niektórym komisariatom, komendom miejskim i dzielnicowym MO w województwie nadano status urzędów rejonowych, którym przydzielono szczególne zadania "w dziedzinie ochrony ładu i porządku publicznego". W jednostkach tych z dniem 1 V 1983 r. utworzono SB i powołano zastępców komendantów ds. SB. Od 1 VIII 1983 r. przemianowano je na Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych. Całkowita likwidacja struktur SB w RUSW nastąpiła w styczniu 1990 r.
Wojciech Frazik