Instytut Pamięci Narodowej Uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej Stefana Szmakfefera – Zakroczym, 20 lutego 2022 - Bieżąca działalność Biura -

Wręczenie rodzinie aktu mianowania przez Ministra Obrony Narodowej na stopień podpułkownika rozpoczęło uroczystości upamiętniające Stefana Szmakfefera w Klasztorze Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Zakroczymiu. Następnie odprawiona została msza św. w klasztornym kościele pw. św. Wawrzyńca.

Po mszy zebrani przedstawiciele rodziny, władz państwowych i samorządowych wraz z licznie przybyłymi mieszkańcami zgromadzili się na dziedzińcu, gdzie hymn państwowy zainaugurował drugą część obchodów poświęconych ppłk. Stefanowi Szmakfeferowi. Minister w Kancelarii Prezydenta RP Pan Andrzej Dera odczytał list okolicznościowy skierowany do uczestników wydarzenia przez Prezydenta RP Pana Andrzeja Dudę. Prezydent podkreślił wielkość bohatera dzisiejszego dnia, przypominając o Jego ciężkiej pracy na rzecz Rzeczpospolitej. Jako wyraz wdzięczności za znamienite zasługi dla chwały i pożytku Polski, prezydent Andrzej Duda odznaczył pośmiertnie Stefana Szmakfefera Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. List od Ministra Obrony Narodowej odczytał zastępca dyrektora Departamentu Edukacji, Kultury i Dziedzictwa MON Michał Wiater.

Naczelnik oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie, autor broszury zatytułowanej „Stefan Szmakfefer, człowiek widmo”, przedstawił zebranym historię bohatera, który stworzył i kierował strukturami wywiadu AK na północnym Mazowszu, południowym Pomorzu i pograniczu pruskim.

Następnie dyrektor BUWiM Adam Siwek wraz z przedstawicielem rodziny dr Maciejem Niemirko oraz Ministrem Prowincjalnym Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów Prowincji Warszawskiej ojcem Łukaszem Woźniakiem odsłonili tablicę upamiętniającą ppłk. Stefana Szmakfefera, którą sfinansowało Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Warszawa. Na zakończenie delegacje złożyły wieńce a trębacz odegrał sygnał Śpij Kolego.

Stefan Szmakfefer to z pewnością jedna z najmniej znanych postaci z kręgów dowódczych polskiej konspiracji niepodległościowej, zarówno z okresu okupacji niemieckiej, jak i sowieckiej (po 1944 r.), doskonały konspirator, człowiek o wielu obliczach.  Starał się on ukrywać swój udział i tożsamość zwłaszcza w odniesieniu do inicjatyw, w których odgrywał kluczową rolę. Zabiegi te dotyczyły w podobnym stopniu wrogów jak i najbliższych współpracowników z konspiracji

Kpt. Stefan Szmakfefer był w okresie międzywojennym pracownikiem administracji rządowej wysokiego szczebla, a w 1939 r. bliskim współpracownikiem Prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego. Następnie organizował wywiad AK na północnym Mazowszu, zaś w latach 1945-1947 położył wielkie zasługi dla formowania podziemnego ruchu niepodległościowego przeciwstawiającego się komunistycznej dyktaturze, tworząc Samoobronę Społeczną przekształconą w Ruch Oporu Armii Krajowej.

Stefan Szmakfefer miał nadzwyczajną zdolność ukrywania swojej tożsamości - często zmieniał swój wygląd, w konspiracji posługiwał się licznymi pseudonimami. Aresztowany przez UB tak umiejętnie prowadził grę z przesłuchującymi go śledczymi, że ci do końca nie byli pewni, kogo właściwie aresztowali. Dzięki temu uratował swoje życie.

Tablica upamiętniająca postać i zasługi Stefana Szmakfefera została zamontowana na murach klasztoru oo. Kapucynów w Zakroczymiu w miejscu, w którym Stefan Szmakfefer po kapitulacji Warszawy w 1939 r. ukrywał się przez pierwsze dwa lata okupacji, wdziewając habit i przyjmując imię zakonne.

Instytut Pamięci Narodowej podejmując inicjatywę upamiętnienia miał na względzie nie tylko wypełnienie swych ustawowych zadań do których należy inicjowanie upamiętniania zasłużonych postaci historycznych oraz miejsc i wydarzeń ważnych w dziejach walk i męczeństwa Narodu Polskiego (art. 53 j. 1 pkt 1 oraz (art. 53 k. pkt 9 ustawy o IPN), ale też moralne zobowiązania jakie współcześni mają wobec tych, którzy narażali życie w walce o w pełni wolną i suwerenną Polskę.

Termin odsłonięcia tablicy związany jest z 80. rocznicą przekształcenia ZWZ w AK oraz zbliżającym się Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych.