E-Księgarnia
W dniu 28 marca 2006 r. odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej ofiary komunistycznego terroru, więzione w budynku byłego aresztu NKWD, „Smiersz” i Głównego Zarządu Informacji WP, przy ul. Świerszcza 2 w podwarszawskich Włochach. W uroczystości udział wzięli: minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Kazimierz Michał Ujazdowski, szef Kancelarii Prezydenta RP minister Andrzej Urbański, prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr hab. Janusz Kurtyka, burmistrz Dzielnicy Włochy m.st. Warszawy Michał Wąsowicz, prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Czesław Cywiński, przedstawiciel wojewody mazowieckiego Tomasza Kozińskiego, przedstawiciel Związku Polskich Artystów Plastyków Grzegorz Mądrach oraz licznie przybyli kombatanci, przedstawiciele samorządu oraz mieszkańcy Włoch. Asystę honorową pełnił pododdział Kompanii Reprezentacyjnej WP. Po poświęceniu tablicy przez biskupa polowego WP gen. bryg. Tadeusza Płoskiego, nastąpiło złożenie kwiatów.
Po uroczystości, w Sali Koncertowej Państwowej Szkoły Muzycznej im. H. Wieniawskiego odbyła się sesja popularnonaukowa, na której wygłoszono dwa referaty: dr Sławomir Kalbarczyk przedstawił historię aresztu przy ul. Świerszcza 2 w kontekście obecności NKWD w podwarszawskich Włochach w 1945 r., a Kazimierz Krajewski w imieniu dr. Andrzeja Chmielarza odczytał referat o kulisach porwania i procesu szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego.
Sesji towarzyszył przygotowany przez Biuro Edukacji Publicznej IPN Oddział w Warszawie, okolicznościowy katalog „Z »Czarnej Księgi« komunizmu: NKWD, »Smiersz« i
»Informacja« WP w Warszawie i okolicach 1944–1945”, zawierający teksty referatów i wybraną dokumentację ikonograficzną; oraz pokaz multimedialny zdjęć z piwnic aresztu, w których zachowały się do dzisiaj liczne napisy i rysunki wyryte przez więźniów na ścianach i drzwiach, m.in. „Bóg, Honor, Ojczyzna”, „Boże wyratuj”, „Amnestia 5.9.45”, „Bolesław Piasecki – tu siedział” czy też kreskowe kalendarze więzienne z oznaczonymi dniami tygodnia.
Organizatorami i inicjatorami uroczystości byli: Biuro Edukacji Publicznej IPN Oddział w Warszawie, Urząd Dzielnicy Włochy m.st. Warszawy oraz Związek Polskich Artystów Plastyków – Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Folder Z „Czarnej Księgi” komunizmu: NKWD, „Smiersz” i „Informacja” WP w Warszawie i okolicach1944-1945 (plik w formacie pdf)
* * *
Dokumentacja fotograficzna oględzin pomieszczeń tajnego aresztu NKWD w Warszawie
W 1945 r. podwarszawskie Włochy stały się ważnym przyczółkiem komunistycznej władzy w Polsce. Przy ulicy ówczesnej ulicy 11 Listopada 2, dzisiejszej Świerszcza 2. mieścił się areszt NKWD „Smiersza” i GZI.
W tym budynku więzieni byli wojskowi, ale także osoby cywilne , które pozostały wierne idei Polski wolnej i niepodległej. Byli oni poddani okrutnym metodom śledczym, doświadczyli nieludzkich warunków więziennych.
Zachowane na ścianach i drzwiach cel aresztu we Włochach napisy pozwoliły na ustalenie personaliów osób tam więzionych. M. in. B. Piaseckiego, adiutanta gen. Berlinga W. Szpaca, A. Petrykowskiego.
W IPN znajduje się dokumentacja ikonograficzna substancji zabytkowej tego aresztu.
Poniżej prezentujemy niektóre z nich
| Treść napisu na murze | Dane |
| Sabak Zy | Sabak Zygmunt, ur. 1923 w Waliskach, pow. Mińsk Mazowiecki, aresztowany 17 marca 1945 r., przybył ze Skrobowa, 30 IX 1945 r. skierowany do Oddziału Karnego |
| Ługowski AK | Ługowski Zygmunt, ur. 1908 r. w Wyrkach, pow. Siedlce, aresztowany 9 lipca 1945 r., 22 sierpnia 1945 r. skierowany do Więzienia Karno – Śledczego Warszawa - Praga. |
| L. Mikosz 1945. 12 Rzeszów | Mikosz Ludwik, ur. 1910, Rzeszów, aresztowany 6 kwietnia 1945 r., przybył z Rzeszowa, 3 października 1945 r. zwolniony przez kapitana Tichomirowa. |
| Z. Brygider | Brygider Zdzisław, ur. 1911, Przemyślany woj. Tarnopol, aresztowany Lwów 12 V 1945, 4 kwietnia 1945 r. przybył z Przemyślan, 3 października 1945 r. zwolniony przez kapitana Tichomirowa. |
| Ja wachmistrz Witold Wójcik Teofil pow. Lublin 5 lat więzienia z art. 57 za politykę |
Wójcik Teofil, ur. 1903 r. Wielczupolle pow. Lublin, aresztowany 7 kwietnia 1945 r., przybył z Piastkowa, 2 czerwca 1945 r. skazany na 5 lat więzienia, 13 czerwca 1945 r. skierowany do Garnizonowego Więzienia Warszawa – Praga. |
| Sielicka W 20 VII – 45 |
Sielicka Władysława, ur. 1926 r. w Łunińcu, woj. Pińsk, aresztowana 10 lipca 1945 r., 22 sierpnia 1945 r. skierowana do Więzienia Karno – Śledczego Warszawa – Praga. |
| Zgierski Jan od 14 –IX – 45 pod zarzutem art. 95 |
Zgierski Jan, ur. 1902 r . w Sochaczewie, aresztowany 13 września 1945 r., przybył z 36 batalionu [saperów ω], 23 listopada 1945 r. skazany na 10 lat więzienia, 10 grudnia 1945 r. skierowany do więzienia na Pradze |
| Rożniatowki | Rożniatowski Józef, ur. 1919 r. wieś Wesoły Kut, rej. Nieczajno, obwód odeski, przybył z 2 pułku ułanów, 1 samodzielny W. D., 21 września 1945 r. skazany na 10 lat więzienia, 1 października 1945 r. skierowany do [słowo nieczytelne] wojskowej Prokuratury Garnizonowej Warszawa - Praga |
| Kułak Kraków | Kułak Alojzen, ur. 1923 r. w Krakowie, aresztowany 1 kwietnia 1945 r., przybył z Krakowa, 3 października 1945 r. zwolniony przez kpt. Tichomirowa |
| Dorohusk E. Wysocki | Wysocki Edward, ur. 1922 r. w Dorohusku, 11.8.45 aresztowany 31 maja 1945 r., 22 października1945 r. skierowany do I przesyłkowego Pułku w Warszawie – Pradze |
| Nauczył się żyć na wolności Kozłowski Na wyrok z kat Bog. Kozłowski Z Lublina 3.6.45 |
Kozłowski Bogumił, ur. 1923 w Lublinie, aresztowany 22 sierpnia 1945 r., przybył z A.Ch.O. Kwatermistrzostwa, 22 sierpnia 1945 r. skierowany do Więzienia Karno – Śledczego Warszawa - Praga |
| Pisarek | Pisarek Stanisław, ur. 1926 r. w Masowie, powiat Garwolin, aresztowany 25 maja 1945 r., 18 lutego 1946 r. skierowany do wiezienia na Mokotowie |
| Tarapata | Tarapata Józef, ur. 1923 r. w Sąsiadowicach woj. Drohobycz, aresztowany 16 czerwca 1945 r., przybył z 32 pułku piechoty, 17 sierpnia 1945 r. skierowany do więzienia Warszawa – Praga |
| Henryk Karpiński Równe Lublin Piękna |
Karpiński Henryk, ur. 1924 r. w Równem, przybył z pułku oficerów rezerwy 30 września 1945 r. zwolniony przez ppor. Spierańskiego |
| Twarogowski Witold aresztowany 10 lipca 45 r. |
Twarogowski Witold, ur. 1921 r. w Szwidzielni woj. pomorskie, aresztowany 10 lipca 1945 r., 22 sierpnia 1945 r. skierowany do Więzienia Karno – Śledczego Warszawa - Praga |
Trzeba zaznaczyć, że księga aresztowań nie daje wyczerpujących informacji o więźniach, podpisanych na ścianach i drzwiach aresztu. Uzyskanie pełnej wiedzy o ich losach wymaga dalszych badań.
Kilkakrotnie występujące na ścianach trzy litery: K. P. Z. należy zapewne odczytywać jako skrót rosyjskiego Kamiera Priedwaritielnogo Zakluczienija, oznaczającego areszt śledczy.
Powyższe przykłady świadczą jednoznacznie, że represyjna działalność „Informacji Wojskowej” daleko wykraczała poza samo wojsko i obejmowała także osoby cywilne. Instytucję tą należy zatem postrzegać bardziej jako swego rodzaju policję polityczną, aniżeli „klasyczny” kontrwywiad wojskowy.
O represjach wobec wojskowych we Włochach wspomniano dotychczas jedynie marginalnie. Jest to problem mało jeszcze znany, ale zarazem niezmiernie interesujący.