E-Księgarnia
Zwieńczeniem obchodów jubileuszu 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości będzie otwarcie w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie oraz poświęconej im Izby Pamięci, za której merytoryczne przygotowanie w całości odpowiada Instytut Pamięci Narodowej.
Już 12 listopada 2022 zostaną sprowadzone do Polski szczątki trzech pierwszych prezydentów RP na uchodźstwie: Władysława Raczkiewicza (1885-1947), Augusta Zaleskiego (1883-1972) i Stanisława Ostrowskiego (1892-1982). Tego samego dnia odbędą się ich uroczystości pogrzebowe. W mauzoleum zostanie pochowany także Ryszard Kaczorowski wraz z małżonką Karoliną. Obok nich znajdą się także symboliczne groby pozostałych prezydentów: Kazimierza Sabbata (pochowanego na cmentarzu Gunnersbury w Londynie) oraz Edwarda Raczyńskiego (spoczywającego w rodowym mauzoleum w Rogalinie).
Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie jest wyrazem wdzięczności narodu polskiego dla ich pracy na rzecz zachowania konstytucyjnej ciągłości władzy Rzeczypospolitej od 1939 roku aż do prawdziwie wolnych wyborów w 1990. Istnienie polskiego rządu w Londynie przez lata dawało nadzieję na odbudowę niezależnej państwowości.
Pomimo znaczącej roli, jaką Prezydenci RP na Uchodźstwie odegrali w dziejach naszego kraju, wiedza o ich dokonaniach jest dość nikła. Dlatego inicjatywie towarzyszyć będzie kampania informacyjno-edukacyjna „Misja: Wolna Polska”, przypominająca o realiach politycznych w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu oraz historii polskiego rządu w Wielkiej Brytanii.
W czasie konferencji prasowej na Zamku Królewskim w Warszawie zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr hab. Karol Polejowski przedstawił tło historyczne projektu, zaznaczając, że rząd na uchodźstwie przez ponad 50 lat zajmował się nie tylko polityką, lecz również podtrzymywaniem tożsamości narodowej i kulturowej w środowisku emigracyjnym. Ówczesny Londyn był obok Chicago, Nowego Jorku czy Paryża jednym z największych skupisk polskiej diaspory na świecie. Emigracja polskich władz spowodowała niezwykłe w skali świata zjawisko: istnienie „Polski poza Polską” i funkcjonowania niezawisłego aparatu państwowego poza granicami zniewolonego kraju.
Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej był, zgodnie z postanowieniami konstytucji kwietniowej, najwyższym urzędem w Polsce. We wrześniu 1939 roku prezydent Ignacy Mościcki wyznaczył jako swojego następcę Władysława Raczkiewicza.
Jest to pierwszy prezydent, który legalnie objął urząd prezydencki na uchodźstwie i w ten sposób zapoczątkował całą linię prezydentów Rzeczypospolitej, którzy funkcjonowali na terenie najpierw Francji, potem Wielkiej Brytanii – aż do końca roku 1990, kiedy to ostatni prezydent na uchodźstwie, śp. Ryszard Kaczorowski, przekazał insygnia władzy prezydenckiej nowo wybranemu w powszechnych, demokratycznych wyborach prezydentowi Lechowi Wałęsie
– mówił dr hab. Karol Polejowski. Podkreślił też, że prezydenci RP na uchodźstwie byli depozytariuszami legalnej, demokratycznie wybranej władzy. Od samego początku aktywnie angażowali się też w rozpowszechnianie prawdy o ludobójstwie w Katyniu i innych zbrodniach dokonanych przez Sowietów na obywatelach polskich.
To oni przechowali ideę państwa niepodległego, suwerennego, wolnego. To oni byli tymi, którzy mówili za granicą o tym, że Polska po roku '45 nie jest krajem wolnym, ale znajduje się pod obcą, sowiecką dominacją.
To oni również byli tymi, wokół których krystalizowało się życie polskiej emigracji, nie tylko w aspekcie politycznym, ale także kulturowym. To tam, na emigracji, przetrwała idea Polski wolnej i niepodległej. Ich wyrazicielem byli prezydenci Rzeczypospolitej na uchodźstwie
– powiedział zastępca prezesa IPN. Wspomniał też o wsparciu dla opozycji antykomunistycznej w kraju. Kiedy w Polsce powstała „Solidarność”, w Londynie organizowane były zbiórki pieniędzy dla związkowców i przesyłana pomoc – zarówno materialna, jak i finansowa. Po wprowadzeniu stanu wojennego do Polski dostarczane były również powielacze do drukowania ulotek i emigracyjne publikacje. Jednocześnie w drugą stronę, na Zachód, kolportowane były wydawnictwa drugiego obiegu, w tym raporty nagłaśniające łamanie praw człowieka.
Jan Dziedziczak, pełnomocnik Rządu ds. Polonii i Polaków Za Granicą, zwrócił uwagę na potrzebę utworzenia Izby Pamięci:
Dotychczas, mimo że od przekazania insygniów minęły już prawie trzydzieści dwa lata, Polska nie doczekała się takiego miejsca. (…) nie było miejsca, gdzie można było oddać hołd prezydentom na uchodźstwie, jak również zapoznać się z historią całej idei naszych legalnych rządów przez okres komunizmu.
W konferencji wzięli udział także Wojciech Labuda – pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. ochrony miejsc pamięci, Mikołaj Falkowski – prezes Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” oraz Juliusz Szymczak-Gałkowski – Członek Zarządu Fundacji.
Sprowadzenie szczątków i uroczysty pochówek na ojczystej ziemi Prezydentów RP na uchodźstwie jest wyrazem szacunku dla ich dokonań, a także szansą na przypomnienie o ich działalności. Wybór miejsca powstania Mauzoleum i Izby Pamięci nie jest przypadkowy. Budowa Świątyni Opatrzności Bożej została zaplanowana jeszcze przed rozbiorami, jako wotum wdzięczności za uchwalenie Konstytucji 3 maja, pierwszy tego typu dokument w Europie, a drugi na świecie.
Stworzenie Mauzoleum i Izby Pamięci w Świątyni Opatrzności Bożej nawiązuje więc do dziedzictwa wolności i niepodległości I RP, do którego odwoływały się pokolenia Polaków walczących o suwerenność, odbudowujących naszą ojczyznę po 1920 roku i broniących II RP w nierównej walce z Niemcami i Sowietami w latach 1939-1945, a także w czasie niepodległościowych zmagań o wolność aż do 1989 roku.
W świątyni już teraz znajduje się Panteon Wielkich Polaków, miejsce jest więc odpowiednio godne, by złożyć w nim szczątki prezydentów. Jednocześnie należy zauważyć, że wejście do Mauzoleum nie prowadzi bezpośrednio przez kościół, a do odwiedzin i złożenia hołdu wybitnym Polakom zaproszeni są wszyscy obywatele, bez względu na poglądy czy wyznanie.
Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” jest głównym organizatorem kampanii edukacyjno-informacyjnej. Kampania „Misja: Wolna Polska” jest odpowiedzią na niski stan wiedzy Polaków o działalności polskiego rządu w Londynie. Zaledwie co 10 Polak potrafi wskazać ilość prezydentów RP na uchodźstwie, a jeszcze słabiej wypada znajomość ich nazwisk.
Prócz szeroko zakrojonych działań w mediach społecznościowych i prasie, pojawią się też konkursy dedykowane uczniom z różnych grup wiekowych, a całość będzie spinała specjalna strona internetowa, zawierająca liczne materiały edukacyjne.
Projekt został objęty Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości oraz Honorowym Patronatem Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów pokryje też koszty stworzenia Mauzoleum i Izby Pamięci.
Inicjatywa jest realizowana przez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie” we współpracy z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów, Instytutem Pamięci Narodowej, Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Ministerstwem Obrony Narodowej, Centrum Opatrzności Bożej oraz Biurem Programu „Niepodległa”.