E-Księgarnia
11 sierpnia 2020 r. Instytut Pamięci Narodowej wraz z Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych zorganizował przy pomniku uroczystość upamiętniającą tysiące ofiar „operacji polskiej”, przeprowadzonej przez NKWD w latach 1937–1938.
W rocznicę rozpoczęcia zbrodniczej akcji cześć oddali pomordowanym m.in. wicemarszałek Sejmu RP Małgorzata Gosiewska, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, sędzia Bogusław Nizieński, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN Adam Hlebowicz, zastępcy dyrektora Archiwum IPN Mariusz Żuławnik i Mariusz Kwaśniak. Ks. płk SG Zbigniew Kępa poprowadził wspólną modlitwę za ofiary stalinowskiego terroru. Uroczystość zakończyła ceremonia złożenia kwiatów przed pomnikiem.
„Operacja polska” NKWD jest najbardziej nieobecnym w naszej narodowej pamięci ludobójstwem XX wieku. 11 sierpnia 1937 r. szef NKWD Nikołaj Jeżow podpisał – wcześniej zatwierdzony przez Biuro Polityczne Komitetu Centralnego WKP(b) z Józefem Stalinem na czele – rozkaz operacyjny nr 00485. Rozpoczęte w jego wyniku systematyczne i masowe mordy oznaczały śmierć co najmniej 111 tys. osób uznanych za naszych rodaków. O takiej liczbie ofiar mówią dokumenty, ale była ona z pewnością większa. Niektórzy historycy piszą nawet o 200 tys. zamordowanych. Każdy Polak mieszkający wówczas w Związku Sowieckim mógł zostać uznany za szpiega i wroga rewolucji. NKWD przeprowadzało aresztowania według list przygotowanych przez administrację lokalną. Cień podejrzenia o jakikolwiek związek z Polską, najdrobniejszy przejaw przywiązania do polskości czy wiary w zupełności wystarczały do tego, by zostać uznanym za winnego. O przebiegu akcji Jeżow na bieżąco informował samego Józefa Stalina, który na doniesienia przekazane jesienią 1937 r. zareagował słowami: „Bardzo dobrze! Wykopujcie dalej i usuwajcie ten polski brud”. Najczęściej aresztowano mężczyzn, zazwyczaj w nocy. Śledztwa były pobieżne. Torturami zmuszano aresztowanych, by przyznawali się do rzekomych win i wydawali kolejne niewinne osoby. Skazanych mordowano najczęściej strzałem w tył głowy, głównie w podziemiach więzień NKWD lub podmiejskich lasach. Zwłoki wrzucano do wcześniej wykopanych dołów. Pozostali, którzy otrzymali łagodniejsze wyroki, trafiali do łagrów rozsianych na rozległych terenach całego Związku Sowieckiego. Wielu osadzonych zmarło z wycieńczenia, chorób lub w wyniku przemocy stosowanej przez stalinowskich oprawców. W 2016 r. ustawowo rozszerzono zakres działalności Instytutu Pamięci Narodowej o zbrodnie popełnione od 8 listopada 1917 r. W ten okres wpisała się „operacja polska” NKWD z lat 1937–1938, dzięki licznym inicjatywom podejmowanym przez IPN zaczynająca żyć w zbiorowej pamięci. Broszura, którą Państwo otrzymujecie, jest ich zapisem.
dr Jarosław Szarek Prezes Instytutu Pamięci Narodowej
wstęp do: PRZYWRACANIE – UPAMIĘTNIANIE – UPOWSZECHNIANIE
Działania IPN dotyczące operacji antypolskiej NKWD 1937–1938
PRZYWRACANIE – UPAMIĘTNIANIE – UPOWSZECHNIANIE
Działania IPN dotyczące operacji antypolskiej NKWD 1937–1938
► PRZYWRACANIE – UPAMIĘTNIANIE – UPOWSZECHNIANIE. Działania IPN dotyczące operacji antypolskiej NKWD 1937–1938 – broszura do pobrania
