Uroczystość została zorganizowana przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu oraz Starostwo Powiatowe w Lubinie. Zastępca dyrektora Oddziału IPN we Wrocławiu dr Katarzyna Pawlak-Weiss witając zgromadzonych przypomniała ideę Krzyży Wolności i Solidarności, zaś starosta lubiński Adam Myrda, który Krzyż Wolności i Solidarności otrzymał w 2017 roku, podkreślił znaczenie uhonorowania bohaterów ziemi lubińskiej.
Wręczenia odznaczeń dokonał zastępca prezesa IPN Jan Baster, a gratulacje każdemu z osobna składali obecni na scenie wraz z wiceprezesem IPN marszałek Sejmu Elżbieta Witek i starosta Adam Myrda. Uhonorowani nie kryli swojej dumy z faktu docenienia ich działalności opozycyjnej, a na twarzach rodzin tych, którzy pośmiertnie zostali odznaczeni widać było wielkie wzruszenie.
W słowie do odznaczonych marszałek Elżbieta Witek powiedziała, że mamy wśród bohaterów tych, którzy zginęli, ale też takich, którzy byli wyrzucani ze studiów, z pracy, którzy mieli wilcze bilety, byli ranni, internowani, więzieni i prześladowani przez długie lata, a nawet wygnani z własnej ojczyzny. Przypomniała, że odwaga wtedy nie leżała na ulicy i że to były trudne czasy, a odważnym decyzjom tych ludzi zawdzięczamy wolną, suwerenną i niepodległą dziś Polskę.
W imieniu wszystkich uhonorowanych głos zabrał ksiądz Wiesław Migdał, mówiąc, iż nie uważają się za bohaterów, że bohaterami są ci, co poświęcili swoje życie w walce o wolną, niepodległą ojczyznę.
Po zakończeniu części oficjalnej wszyscy uczestnicy uroczystości obejrzeli film krótkometrażowy pt. Rykoszety inspirowany wydarzeniami lubińskimi z 1982 roku i pokazujący różne postawy wobec opresyjnego systemu. Do jego obejrzenia zachęcił ze sceny jeden z jego twórców Marcin Lesisz.
Nie wszyscy odznaczeni mogli przybyć do Centrum Kultury Muza w Lubinie. Do jednego z odznaczonych, Edwarda Rewersa, wiceprezes IPN Jan Baster wraz z zastępcą dyrektora Oddziału IPN we Wrocławiu dr Katarzyną Pawlak-Weiss pojechali do domu, aby tam udekorować go za działalność opozycyjną.
►List prezesa IPN dr. Jarosława Szarka do uczestników uroczystości
Delimata Franciszek
Pan Franciszek Delimata został aresztowany 31 sierpnia 1984 roku w Lubinie, w trakcie manifestacji z okazji rocznicy powstania NSZZ „Solidarność”, za zerwanie flagi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Do 18 października 1984 r. przebywał w Zakładzie Karnym we Wrocławiu, następnie 30 stycznia 1985 r. wyrokiem Sądu Rejonowego w Lubinie został skazany na 1,5 roku pozbawienia wolności z zawieszeniem na 3 lata.
Dudek Zbigniew
Pan Zbigniew Dudek po wprowadzeniu stanu wojennego zaangażował się w działalność opozycyjną polegającą na rozwożeniu podziemnej prasy i ulotek na terenie Dolnego Śląska. W latach 1983–1987 współpracował z Robotniczym Wydawnictwem „Feniks”, był też członkiem „Solidarności Walczącej”. Zajmował się produkcją nielegalnych pism oraz ich kolportażem.
Honc Franciszek
Pan Franciszek Honc był zaangażowany w działalność w NSZZ „Solidarność” na terenie Fabryki Wagonów „Pafawag” we Wrocławiu. Po wprowadzeniu stanu wojennego był dwukrotnie internowany. Od dnia 17 grudnia 1981 r. do 7 stycznia 1982 r. przebywał w Zakładzie Karnym we Wrocławiu, następnie do 16 stycznia 1982 r. w Ośrodku Odosobnienia w Grodkowie. W dniach od 6 do 19 listopada 1982 r. przebywał w Ośrodku Odosobnienia w Nysie.
Kamiński Franciszek
Pan Franciszek Kamiński był członkiem NSZZ „Solidarność” przy Zakładach Górniczych „Rudna” w Lubinie. 14 grudnia 1981 roku w miejscu pracy zorganizował strajk i kierował nim do 17 grudnia. Po zakończeniu strajku, przebywając w ukryciu kontynuował działalność podziemną, m.in. pełnił funkcję przewodniczącego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Redagował oraz drukował nielegalne czasopisma: „Biuletyn Informacyjny Stanu Wojny”, „Zagłębie Miedziowe”, kolportował „Z dnia na dzień”. 24 lipca 1982 r. został aresztowany i zatrzymany w Areszcie Śledczym w Legnicy, a następnie 22 października 1982 r. wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Legnicy został skazany na 1,5 roku więzienia w zawieszeniu na 3 lata. Do 13 stycznia 1983 r. przebywał w Areszcie Śledczym we Wrocławiu. W latach 1984–1989 Franciszek Kamiński należał do Międzyzakładowej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” Zagłębie Miedziowe. Współpracował z „Solidarnością Walczącą”. Był autorem artykułów oraz redaktorem naczelnym w pismach podziemnych: „Wolny głos”, „Swojak”, „Miedziak”. W związku z prowadzoną działalnością był kilkukrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany.
Karaś Henryk
Pan Henryk Karaś był zaangażowany w działalność opozycyjną jako pracownik Zakładów Górniczych „Cuprum” KGHM w Lubinie. Od września 1980 r. należał do NSZZ „Solidarność” oraz był tam członkiem Komitetu Założycielskiego i Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność”. 15 grudnia 1981 r. Henryk Karaś zorganizował w Zakładach Górniczych „Cuprum” wiec, w trakcie którego ogłoszono przyłączenie się do strajków. W następstwie tego wydarzenia został 19 grudnia 1981 r. zwolniony z pracy. W latach 1982–1984 angażował się w pomoc rodzinom osób represjonowanych, zbierał składki oraz zajmował się kolportażem podziemnej prasy, m.in. „Zagłębie miedziowe”, „Z dnia na dzień”, „Solidarność Walcząca”. W roku 1984 założył Stowarzyszenie Salezjańskich Pomocników Kościoła, zrzeszające m. in. członków podziemnej „Solidarności”, gdzie prowadził działalność charytatywną oraz organizował spotkania z przedstawicielami świata kultury i polityki. Za udział w przygotowaniach do obchodów rocznicy powstania NSZZ „Solidarność” został 31 sierpnia 1984 r. aresztowany. 1 września uciekł z Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych, za co 28 stycznia 1985 r. wyrokiem Sądu Rejonowego w Legnicy został skazany na 8 lat pozbawienia wolności w zawieszeniu na 1,5 roku.
Leśniański Wiesław
Pan Wiesław Leśniański był od roku 1980 członkiem NSZZ „Solidarność” w PKP Wrocław. Po wprowadzeniu stanu wojennego zaangażował się w podziemną działalność opozycyjną, pełnił funkcję kuriera między Regionalnym Komitetem Strajkowym we Wrocławiu, a strukturami podziemia na terenie Wołowa. W latach 1983–1987 współpracował ze związanym z „Solidarnością Walczącą” Robotniczym Wydawnictwem „Feniks”. Zajmował tam się drukiem, kolportażem i redagowaniem nielegalnych publikacji. W związku z prowadzoną działalnością był dwukrotnie zatrzymywany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa na 48 godzin.
Leśniewski Stanisław
W latach 1982–1986 Stanisław Leśniewski był represjonowany przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Lubinie. Jego udział w rozpowszechnianiu idei NSZZ „Solidarność”, kolportaż niezależnych wydawnictw i znaczków oraz pomoc potrzebującym były przyczyną wielokrotnych przesłuchań oraz rewizji.
Ks. Migdał Wiesław
Ksiądz Wiesław Migdał był w okresie między 13 grudnia 1981 r. a 4 czerwca 1989 r. kapelanem NSZZ „Solidarność” w Lubinie. Wspierał mieszkańców miasta zaangażowanych w podziemną i jawną działalność opozycyjną, udzielał schronienia osobom poszukiwanym przez władze. W prowadzonej przez księdza Wiesława Migdała parafii pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego w Lubinie działało Duszpasterstwo Ludzi Pracy, organizowane były msze św. za Ojczyznę. Za jego zgodą i wiedzą prowadzono zbiórki darów dla osób represjonowanych i ich rodzin, kolportowano niezależną prasę oraz ulotki.
Nowak Ireneusz
Pan Ireneusz Nowak był członkiem NSZZ „Solidarność” przy Zakładach Naprawczych Maszyn Górniczych KGHM w Polkowicach. 14 grudnia 1981 roku na terenie miejsca pracy wraz z innymi pracownikami zorganizował strajk okupacyjny. Strajk ten stłumiono w nocy z 14 na 15 grudnia 1981 r., a członków Komitetu Strajkowego aresztowano. Ireneusz Nowak do 20 stycznia 1982 roku przebywał w Areszcie Śledczym we Wrocławiu. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Legnicy został skazany na 1 rok więzienia w zawieszeniu na 3 lata.
Nuciński Bogdan
Pan Bogdan Nuciński w okresie od 1984 r. do 1989 r. był działaczem podziemnych struktur „Solidarności” pod nazwą Tajna Komisja Zakładowa NSZZ „Solidarność” Zakładów Górniczych „Lubin”. Był inicjatorem oraz redaktorem biuletynu „Uskok”, wydawanego w Lubinie przez TKZ NSZZ „Solidarność” od stycznia 1988 r. do kwietnia 1989 r. Zajmował się zbiórkami składek członkowskich. Utrzymywał i rozwijał kontakty z innymi strukturami „Solidarności”. Ponadto, kolportował prasę i literaturę niezależną, w tym biuletyn „Uskok”, początkowo jedynie w Zagłębiu Górniczym w Lubinie, a następnie w innych zakładach Kombinatu Górniczo-Hutniczego Miedzi oraz we Wrocławiu.
Rewers Edward
Pan Edward Rewers w latach 1974–1981 pracował jako górnik-operator w Zakładach Górniczych Rudna KGHM Lubinie. Od października 1980 r. był członkiem Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” w swoim zakładzie pracy. W dniach 14–17 lipca 1981 r. Edward Rewers był uczestnikiem strajku w ZG „Rudna”, następnie członkiem Zakładowego Komitetu Strajkowego i Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. W konsekwencji czego został zatrzymany i w dniach 19-24 XII 1981 r. przetrzymywany w Areszcie Śledczym w Lubinie, a następnie w Legnicy. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z 24 lutego 1982 r. został skazany na 1,5 roku więzienia w zawieszeniu na 3 lata oraz karę grzywny. W związku z prowadzoną działalnością został zwolniony z pracy i objęty zakazem pracy w górnictwie do 1989 r. Pomimo wcześniej doznanych represji Edward Rewers kontynuował działalność opozycyjną. Aktywnie uczestniczył w kolportażu pism niezależnych, takich jak: „Zagłębie Miedziowe”, „Biuletyn Dolnośląski”, Tygodnik Mazowsze”, „KOS”, „CDN”, „Wola”, „Bratniak”. Współorganizował też pomoc dla represjonowanych i ich rodzin w Lubinie. Od 1984 r. należał do Salezjańskich Społecznych Pomocników Kościoła oraz Duszpasterstwa Ludzi Pracy przy parafii Matki Boskiej Częstochowskiej w Lubinie. Ze względu na swoją działalność opozycyjną Edward Rewers znajdował się w ciągłym zainteresowaniu Służby Bezpieczeństwa.
Romaniszyn Janusz
Pan Janusz Romaniszyn, był chirurgiem w placówkach służby zdrowia Ziemi Kłodzkiej. W marcu 1968 r. uczestniczył w protestach studenckich we Wrocławiu, był członkiem Międzyuczelnianego Komitetu Strajkowego i Międzyśrodowiskowego Komitetu Strajkowego (reprezentował Akademię Medyczną). Po wprowadzeniu stanu wojennego, 13 grudnia 1981 r. zmobilizował do strajku górników Kopalni Węgla Kamiennego „Nowa Ruda” w Nowej Rudzie. 14 grudnia 1981 r. został internowany – kolejno w Ośrodku Odosobnienia w Świdnicy, Kamiennej Górze, Głogowie, Grodkowie i Uhercach (w obozach sprawował opiekę lekarską nad współinternowanymi), 9 grudnia 1982 r. został zwolniony. W latach 1983–1989 współorganizował i działał w podziemnych strukturach NSZZ „Solidarność” Ziemi Kłodzkiej, był także członkiem Solidarności Walczącej oraz współpracownikiem Solidarności Polsko-Czechosłowackiej. Na ziemi kłodzkiej współorganizował tajne spotkania działaczy różnych środowisk opozycji Dolnego Śląska (a także z Czechosłowacji) i sieć kolportażu wydawnictw podziemnych. W 1989 r. był organizatorem i przewodniczącym KO „Solidarność” Ziemia Kłodzka.
Strzyż Henryk
Pan Henryk Strzyż w latach 1964–1992 pracował w Nadodrzańskich Zakładach Przemysłu Organicznego Organika-Rokita w Brzegu Dolnym. W 1980 r. aktywnie zaangażował się w tworzenie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w swoim zakładzie pracy. Delegat na I Krajowy Zjazd NSZZ” Solidarność” w okresie wrzesień–październik 1981 r. Ponadto Henryk Strzyż pełnił między innymi funkcję członka Zarządu Regionu Dolny Śląsk oraz przewodniczącego Krajowej Komisji Koordynacyjnej Chemików z siedzibą we Wrocławiu. W latach 1982–1989 był członkiem Tymczasowej Komisji Zakładowej w NZPO Organika-Rokita oraz Międzyzakładowej Komisji Koordynacyjnej Ziemi Milicko-Wołowskiej w okresie 1982–1985. Ponadto od kwietnia do listopada 1982 r. był również członkiem Regionalnego Komitetu Strajkowego „Solidarność” Dolny Śląsk. W związku z prowadzoną działalnością dnia 5 listopada 1982 r. Henryk Strzyż został zatrzymany i osadzony w areszcie śledczym KW MO we Wrocławiu. Na podstawie decyzji o internowaniu z dnia 6 listopada 1982 r., wydanej przez KW MO we Wrocławiu do dnia 7 grudnia 1982 r. Henryk Strzyż był nieprzerwanie przetrzymywany w areszcie KW MO we Wrocławiu. Następnie w dniu 7 grudnia 1982 r. Postanowieniem Prokuratury Rejonowej dla Dzielnicy Wrocław-Śródmieście wszczęto wobec niego śledztwo w trybie doraźnym oraz zastosowano areszt tymczasowy. Wyrokiem Sądu Rejonowego we Wrocławiu z 26 kwietnia 1983 r. został skazany na 1 rok i 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 5 lat, z zaliczeniem na poczet kary aresztu tymczasowego od dnia 7 grudnia 1982 r. do 26 kwietnia 1983 r. Ponadto Henryk Strzyż był organizatorem podziemnego ruchu wydawniczego oraz założycielem i redaktorem pisma zakładowego „Solidarność Rokita” oraz pisma MKK „Solidarność” Ziemi Wołowsko-Milickiej „Podaj Dalej”. Przez wiele lat współorganizował również msze św. za Ojczyznę oraz spotkania z artystami odmawiającymi współpracy z reżimem.
Wranik Józef
Pan Józef Wranik był pracownikiem naukowym Filii Politechniki Łódzkiej w Bielsku-Białej. Od września 1980 r. pełnił tam funkcję przewodniczącego NSZZ „Solidarność”. W związku z prowadzoną działalnością 14 grudnia 1981 r. został internowany i do 23 marca 1981 r. przebywał w Ośrodku Odosobnienia w Jastrzębiu-Zdroju, a następnie do 22 lipca 1982 roku w Ośrodku Odosobnienia w Łupkowie. 1 grudnia 1982 r. Józef Wranik wraz z rodziną wyemigrował do Niemiec.
Pośmiertnie zostali odznaczeni:
Adamowicz Michał
Pan Michał Adamowicz pracował na stanowisku elektryka w Zakładach Górniczych w Lubinie. Był jednym z członków „Solidarności”. Zmarł 5 września 1982 r. w wyniku ran postrzałowych głowy, odniesionych podczas tłumienia przez milicję demonstracji w dniu 31 sierpnia 1982 r. w Lubinie. Osierocił dwoje dzieci.
Cydzik Antoni
Pan Antoni Cydzik po wprowadzeniu stanu wojennego prowadził działalność opozycyjną. W 1982 r. był jednym z twórców Grupy Feniks i Robotniczego Wydawnictwa Feniks – podziemnych organizacji, działających na terenie Wrocławia, zajmujących się drukiem prasy i ulotek oraz ich kolportażem. W roku 1983 r. w ramach działalności w Grupie Feniks Antoni Cydzik rozpoczął współpracę z Solidarnością Walczącą.
Łakowski Zbigniew
Pan Zbigniew Łakowski był aktywnym działaczem NSZZ Solidarność Ziemi Średzkiej. 14 grudnia 1981 r. został internowany, do 24 grudnia przebywał w Zakładzie Karnym we Wrocławiu, a następnie do 8 marca 1982 r. w Ośrodku Odosobnienia w Grodkowie.
Poźniak Mieczysław
Robotnik w „Elektromontażu” w Lubinie. Zginął 31 sierpnia 1982 r. od rany postrzałowej w brzuch podczas rozpędzania przez oddziały milicji demonstracji w Lubinie.
Szkudlarek Seweryn
Pan Seweryn Szkudlarek w latach 1967–1968 pracował w Przedsiębiorstwie Robót Górniczych w Gliwicach, a od 1974 do 21 grudnia 1981 r. sztygar w Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń w Lubinie. W sierpniu 1980 r. uczestniczył w strajku w PBK Lubin; we wrześniu 1980 r. został przewodniczącym Komisji Założycielskiej „S” w PBK Lubin, od 1 lutego 1981 r. był przewodniczącym KZ oraz wiceprzewodniczącym KKK Górnictwa „S” w Katowicach. W dniach 14–17 grudnia 1981 r. uczestniczył w strajku w Zakładach Górniczych Rudna. Był członkiem MKS. 21 grudnia 1981 r. został zwolniony z pracy, otrzymał zakaz pracy w zawodzie do października 1989 r. Od 21 grudnia 1981 do 12 stycznia 1982 r. przebywał, w ukryciu, w Polkowicach. Od 17 grudnia 1981 r. (do 1989 r.) pełnił funkcję przewodniczącego TKZ w PBK Lubin. 2 marca 1982 r. został aresztowany za udział w strajku i działalność podziemną. 20 marca 1982 r. został internowany w AŚ w Legnicy, od 29 marca 1982 r. w Ośrodku Odosobnienia w Głogowie, od 8 czerwca 1982 w Nysie, od 30 lipca 1982 r. w Grodkowie, od 27 października 1982 r. ponownie w Nysie, od 10 listopada 1982 r. w Strzelinie, od 3 grudnia 1982 r. ponownie w Grodkowie, od 15 grudnia 1982 r. ponownie w Nysie. 23 grudnia 1982 r. został zwolniony. 31 grudnia 1982 r. śledztwo umorzono z braku dowodów. W latach 1983–1989 współpracował z Solidarnością Walczącą; kilkanaście razy był rewidowany i przesłuchiwany w Lubinie oraz w Okrągłej. Seweryn Szkudlarek zakładał i działał w podziemnych strukturach „S” w woj. tarnobrzeskim. 9 czerwca 1983 r. został aresztowany, następnie przetrzymywany w AŚ w Legnicy i we Wrocławiu. W konsekwencji skazany przez Sąd Rejonowy w Jaworze. Od 9 listopada 1983 do 16 stycznia 1984 r. podjął głodówkę z powodu odmowy przesłania odwołania do Sądu Najwyższego. Do 1989 r. zajmował się kolportowaniem oraz koordynowaniem sieci kolportażu (m.in. „Tygodnik Mazowsze”, „BIPS”, „Wolny Głos”, „Zagłębie Miedziowe”, „Solidarność Walcząca”, „Z dnia na dzień”). Również organizował działalność wydawniczą w Lubinie i Połańcu.
Trajkowski Antoni
Pan Andrzej Trajkowski zatrudniony był we Wrocławskim Przedsiębiorstwie Instalacji Przemysłowych „Instal” na stanowisku brygadzisty, był członkiem NSZZ „Solidarność”. 31 sierpnia 1982 r. podczas pokojowej manifestacji w Lubinie w rocznicę porozumień sierpniowych Andrzej Trajkowski został postrzelony przez funkcjonariuszy komunistycznego aparatu represji. W wyniku rany postrzałowej w głowę zginął na miejscu zdarzenia.