Ważną częścią przygotowań Instytutu Pamięci Narodowej do obchodów jubileuszu 100-lecia odzyskania niepodległości jest organizowany wspólnie z Kancelarią Prezydenta RP cykl debat w Belwederze – z udziałem wybitnych badaczy XX-wiecznych dziejów Polski.
W dyskusjach na temat polskiej drogi do niepodległości wzięli do tej pory udział tacy uznani naukowcy jak m.in. profesorowie: Małgorzata Gmurczyk-Wrońska, Andrzej Chwalba, Wojciech Roszkowski, Włodzimierz Suleja, Marek Kornat, Wojciech Materski, Mariusz Wołos, Jan Żaryn, Tomasz Schramm, Krzysztof Kawalec, Janusz Cisek, Michał Klimecki i Janusz Odziemkowski.
Pierwszą debatę belwederską zorganizowano w listopadzie 2016 roku – poświęcono ją przypadającej wówczas 100. rocznicy wydania przez Niemcy i Austro-Węgry tzw. Aktu 5 Listopada. Zadeklarowano w nim powołanie z „ziem polskich panowaniu rosyjskiemu wydartych” samodzielnej dziedzicznej monarchii konstytucyjnej, wyposażonej m.in. we własną armię. Mimo że szczegółowe doprecyzowanie ustroju wewnętrznego i określenie granic odłożono na później, akt ten miał olbrzymie znaczenie polityczne: kwestia odbudowy Polski stawała się istotnym elementem polityki międzynarodowej.
Kolejne spotkanie historyków w Belwederze, pod hasłem „Drogi do Niepodległej – kontekst międzynarodowy”, odbyło się w styczniu 2017 roku – w przeddzień 100. rocznicy wygłoszenia przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa Woodrowa Wilsona orędzia do Senatu, w którym mówił o konieczności odrodzenia Polski jako zjednoczonego, niepodległego i suwerennego państwa.
„Nie tylko Dmowski i Paderewski. Polska akcja dyplomatyczna 1914-1918” – to tytuł trzeciej dyskusji z udziałem wybitnych badaczy historii XX wieku, która wpisała się w kalendarz obchodów 100-lecia powrotu Polski na mapę świata. Podczas debaty, którą zorganizowano w kwietniu 2017 roku, omówiono zabiegi polskich dyplomatów, mężów stanu i przedstawicieli świata kultury na rzecz odzyskania przez Rzeczpospolitą bytu państwowego.
– Każda z tych debat w Belwederze jest sama w sobie świętowaniem 100-lecia Niepodległości Polski – mówił prezydent RP Andrzej Duda, otwierając czwartą debatę poświęconą polskiej drodze do wolności. Podczas dyskusji zatytułowanej „Nie tylko Legiony… Czyn zbrojny 1914–1918” historycy przypomnieli udział Polaków, walczących w I wojnie światowej za sprawę narodową, ale po stronie państw zaborczych. Uczestnicy spotkania otrzymali od prezesa IPN dr. Jarosława Szarka najnowszą publikację Instytutu, przygotowaną wspólnie z Wojskowym Biurem Historycznym – album „Generał Józef Haller 1873–1960”, poświęcony Błękitnej Armii i jej dowódcy.
Legionom Polskim poświęcono kolejną, piątą już debatę historyków, zorganizowaną przez IPN i Kancelarię Prezydenta RP. – Legiony to wojsko szczególne i wyjątkowe, będące ziszczeniem marzeń pokoleń Polaków o własnej armii, o polskim mundurze – mówił prezes IPN, otwierając dyskusję w Belwederze.
Odwołując się do słów wspomnianego w czasie debaty gen. Kazimierza Sosnkowskiego, który w 1964 roku – przebywając na emigracji – pisał, aby „obchody rocznic historycznych były dyskusją nad teraźniejszością, bo to jest praca nad przyszłością”, dr Szarek apelował o głębszą refleksję nad zbliżającym się jubileuszem odrodzenia Niepodległej Polski. – Ważne, aby to nie była jednorazowa celebra, lecz by ta dyskusja przeniosła się do domów wszystkich Polaków – podsumował prezes Instytutu.
Kolejne debaty belwederskie odbędą się w 2018 roku – ich zwieńczeniem będą listopadowe uroczystości w związku z 100. rocznicą odzyskania niepodległości.
Linki do debat:
1. debata: „Akt 5 listopada 1916 roku. Prolog niepodległości?”
2. debata: „Drogi do Niepodległej – kontekst międzynarodowy”
3. debata: „Nie tylko Dmowski i Paderewski (polska akcja dyplomatyczna 1914–1918)”
4. debata: „Nie tylko Legiony… Czyn zbrojny 1914–1918”
5. debata: Przede wszystkim Legiony... Czyn zbrojny 1914–1918 część 1.
6. debata: Przede wszystkim Legiony… Czyn zbrojny 1914–1918, część 2.
7. debata: Wznoszenie zrębów państwa
8 debata: Wkład Kościła w odbudowę Niepodległej