Generał Władysław Sikorski. Polityk i żołnierz.

aaaaWładysław Sikorski Władysław Sikorski urodził się 20 maja 1881 r. w Tuszowie Narodowym, w pow. mieleckim. Był synem Tomasza (nauczyciela szkoły ludowej) i Emilii z domu Albertowicz. Od 1898 r. uczęszczał do Seminarium Nauczycielskiego w Rze- szowie, mieszkał wówczas w domu dyrektora seminarium Juliana Zubczewskiego. W 1902 r. zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Dróg i Mostów Politechniki Lwowskiej, które ukończył po pięciu latach nauki. W 1904 r. został powołany do odbycia rocznej służby wojskowej w armii austriackiej, a w 1906 r. uzyskał stopień podporucznika.
aaaaSikorski prowadził tajne wykłady z taktyki armii regularnej dla działaczy PPS. W 1908 r. był współzałożycielem nielegalnego Związku Walki Czynnej, a w 1910 r. jego jawnej emanacji – Związku Strzeleckiego. W 1912 r., po wybuchu wojny bałkańskiej i utwo- rzeniu Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepo- dległościowych, został szefem jej Wydziału Wojskowego.
aaaaW 1914 r., w obliczu nadchodzącej wielkiej wojny, powołano Sikorskiego do armii austriackiej. Działacze polityczni wyrekla- mowali go od służby i 9 sierpnia 1914 r. dotarł do oddziałów strzeleckich w Miechowie. Po upadku koncepcji antyrosyjskiego powstania w Kongresówce, zaangażował się w stworzenie Nacze- lnego Komitetu Narodowego, w którym objął stanowisko szefa Departamentu Wojskowego. Forsował koncepcję rozbudowy Legio- nów, wbrew opinii Józefa Piłsudskiego, który niechętnie widział austriackie dowództwo niepodlegających mu polskich pułków. Po rozwiązaniu Legionów prowadził werbunek do Polskiej Siły Zbrojnej (Polnische Wehrmacht) przeciwstawiając się wszakże wprowa- dzaniu do jednostek oficerów niemieckich. W 1917 r., po „kryzysie przysięgowym” i przebiciu się II Brygady Legionów na rosyjską stronę frontu pod Rarańczą, został aresztowany. Odesłano go do obozu Huszt, gdzie był sądzony. Dzięki interwencjom posłów z Koła Polskiego w Wiedniu zwolniono go z internowania. Od jesieni 1918 r. przebywał we Lwowie. Zorganizował odsiecz dla oblężonego przez Ukraińców miasta. Dowodził grupą operacyjną, która po zdobyciu Tarnopola i Brzeżan dotarła do Zbrucza.
aaaaW początkach 1920 r. został mianowany generałem brygady i wyznaczony na stanowisko dowódcy Grupy Operacyjnej. Jego oddziały zdobyły węzeł kolejowy Mozyrz–Kalenkowicze, później osła- niały odwrót głównych sił polskich spod Kijowa i broniły Brześcia. 6 sierpnia 1920 r. powierzono mu dowództwo improwizowanej 5. Armii, z którą kontratakował ze skrzydła główne siły sowieckie maszerujące na Warszawę. W kwietniu 1921 r. awansowano go do stopnia generała dywizji i wyznaczono na stanowisko szefa Sztabu Generalnego WP.
aaaaPo zamordowaniu prezydenta Narutowicza przez E. Niewia- domskiego w grudniu 1922 r. generał Sikorski został premierem. Szybko opanował grożącą wojną domową sytuację w kraju. W latach 1924–1925 był ministrem Spraw Wojskowych. Przeprowadził zmiany organizacyjne i sprzętowe w armii, co uczyniło ją jedną z silniejszych w ówczesnej Europie.
aaaaPo konflikcie z J. Piłsudskim o kształt organizacyjny najwyż- szych władz wojskowych państwa w 1925 r. odszedł ze stanowiska ministra. Został Dowódcą Okręgu Korpusu VI we Lwowie. W czasie zamachu majowego 1926 r. zachował się biernie, nie wierzył w zwycięstwo oddziałów rządowych, a jednocześnie nie chciał po- pierać Piłsudskiego.W 1928 r. odsunięto go od dowodzenia i prze- niesiono do dyspozycji ministra spraw wojskowych. Nie otrzymał jednak żadnego konkretnego przydziału. Opublikował w tym czasie kilka znaczących dla rozwoju wojskowości tekstów.
aaaaW 1936 r. zaangażował się w tworzenie politycznego Frontu Morges, mającego na celu przywrócenie w pełni demokratycznego systemu władzy w Polsce. We wrześniu 1939 r. także nie otrzymał żadnego konkretnego stanowiska, o które bezskutecznie zabiegał u Naczelnego Wodza. Po przekroczeniu przez władze państwowe granicy rumuńskiej zdecydował się na wyjazd do Paryża.
aaaa28 września 1939 r. otrzymał tam polecenie objęcia dowództwa nad tworzonymi we Francji oddziałami polskimi. 30 września 1939 r., po objęciu stanowiska Prezydenta RP przez Władysława Racz- kiewicza, na spotkaniu polityków polskich w Paryżu zapadły decyzje o sformowaniu rządu, którego Sikorski zosłał premierem i ministrem spraw wojskowych, a od listopada 1939 r. objął sta- nowisko Naczelnego Wodza. Zajął się organizacją wojska. Wkrótce podpisał umowy dotyczące tworzenia polskich jednostek lotniczych we Francji i Wielkiej Brytanii oraz działania Marynarki Wojennej z baz brytyjskich. Efektem jego starań było formowanie we Francji czterech dywizji piechoty i Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich na Bliskim Wschodzie. Francuzi blokowali rozmowy o utworzeniu wielkiej jednostki zmechanizowanej.
aaaaRównolegle Sikorski prowadził działania polityczne m.in. starał się o napływ do wojska Polaków ze środowisk emigracyjnych w obu Amerykach, rozmawiał z prezydentem Czechosłowacji Eduardem Beneszem o przyszłej federacji państw.
aaaaPo wybuchu wojny fińsko-sowieckiej i politycznym zaanga- żowaniu się Francji w konflikt powstała koncepcja stworzenia sił ekspedycyjnych do walk z bolszewikami. W ich skład miała wejść specjalnie sformowana Samodzielna Brygada Strzelców Podha- lańskich. Zanim korpus ekspedycyjny osiągnął gotowość do działań bojowych wojna w Finlandii dobiegła końca. Zamiast tego Brygada interweniowała w Norwegii zaatakowanej przez III Rzeszę.
aaaaMimo zwycięskiej bitwy o Narvik, w wyniku klęski Norwegii, Brygada została ewakuowana do kapitulującej Francji. W tym czasie generał Sikorski bezskutecznie usiłował przekonać kolejnych francuskich generałów do podjęcia kontrofensywy z południa kraju. Ostatecznie 18 czerwca 1940 r. wydał rozkaz kontynuowania walki przez ZWZ w Kraju oraz marszu, pozostajacych we Francji, wielkich jednostek polskich w kierunku portów, z których mogłyby zostać ewakuowane na Wyspy Brytyjskie i zdecydował się polecieć do Londynu. Pamiętając o negatywnych odczuciach, jakie wzbudziło w Polakach opuszczenie walczącej armii przez marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, zastrzegł sobie możliwość powrotu tym samym samolotem do Francji w ciągu 48 godzin. W czasie bezpośrednich rozmów z nowym premierem Wielkiej Brytanii Winstonem Chur- chillem otrzymał zapewnienie, że Brytyjczycy będą kontynuować wojnę. Powrócił do Libourne, zorganizował odwrót ostatnich rozproszonych jednostek polskich, na które w portach Kanału i południa Francji miały czekać brytyjskie transportowce. Po tym generał ponownie odleciał do Londynu.
aaaaW Wielkiej Brytanii natychmiast zaczął starania o odtworzenie wielkich jednostek Wojska Polskiego. Personel lotniczy i morski ewakuowany niemal w całości został natychmiast zreorganizowany i wkrótce wprowadzony do działań. Resztki wojsk lądowych wyko- rzystywano do patrolowania linii brzegowej i przygotowywania obrony przeciwdesantowej w Szkocji. Z czasem sformowano z nich 1. Dywizję Pancerną i 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową.
aaaaPo napaści Niemiec na ZSRS premier wystąpił z prze- mówieniem radiowym, w którym przypominał istnienie konfliktu polsko-sowieckiego, ale proponował także sojusz antyniemiecki. Po długich i trudnych pertraktacjach 30 lipca 1941 r. Sikorski podpisał z sowieckim ambasadorem Iwanem Majskim układ normujący stosunki między nowymi sojusznikami. W tekście porozumienia zabrakło gwarancji dla polskiej granicy wschodniej, ale dołączono do niego protokół zapewniający zwolnienie z miejsc odosobnienia w ZSRS wszystkim Polakom i możliwość sformowania armii polskiej pod dowództwem gen. Władysława Andersa.
aaaaJesienią 1941 r. gen. Sikorski zdecydował się na wizytę w ZSRS. Drogą lotniczą dotarł do Kairu, stamtąd na pokładzie niszczyciela popłynął do oblężonego Tobruku. Był jedynym przy- wódcą alianckim tak wysokiego szczebla, który wizytował „szczury Tobruku” w ich własnym gnieździe.
aaaaNastępnie generał odleciał do Kujbyszewa i Moskwy oglądanej już przez lornetki dowódców niemieckich czołówek pancernych. W czasie bezpośrednich rozmów ze Stalinem Sikorski uzgodnił rozbudowę armii o kolejne dwie dywizje, wyprowadzenie kon- tyngentu specjalistów wojskowych do Palestyny i Anglii oraz zasadę karania zbrodniarzy wojennych po zwycięstwie.
aaaaNiestety jego polityczne plany wkrótce legły w gruzach. Armia gen. W. Andersa nie została przeznaczona do walk na froncie wschodnim, lecz wycofano ją do Iraku. Starania o zasilenie sze- regów wojska przez amerykańską Polonię nie przyniosły spodzie- wanych rezultatów. Fiaskiem zakończyły się rozmowy Sikorskiego z prezydentem USA o kształcie powojennej Europy, Franklin Delano Roosevelt nie zgadzał się na odebranie pokonanym Niemcom Prus Wschodnich i przekazanie ich Polsce. Czesi wycofywali się z rozmów o konfederacji państw w powojennej Europie. Kiedy wiosną 1943 r. Niemcy ogłosili odkrycie masowych grobów oficerów polskich w Katyniu polsko-sowieckie stosunki dyplomatyczne zostały zerwane, a tym samym sprawa polskich Kresów Wscho- dnich uległa zawieszeniu w politycznej próżni.
aaaaNa skutek docierających do niego wiadomości o niepokojach w szeregach wojska na Bliskim Wschodzie (głównie na tle stosunków polsko-sowieckich i sprawy Kresów Wschodnich), zdecydował się na przeprowadzenie inspekcji Armii Polskiej na Wschodzie. W osta- tnim tygodniu maja 1943 r. Sikorski wyruszył do Egiptu i Palestyny. Przez miesiąc wizytował jednostki ćwiczące na pustyni, rozmawiał z oficerami i żołnierzami, odwiedził szkoły Junaków kształcące ewakuowaną z ZSRS młodzież. W wyniku inspekcji nastroje w woj- sku natychmiast się poprawiły, a polityczne spory wśród kadry zeszły na dalszy plan. Już w drodze powrotnej do Londynu premier Sikorski spotkał się z polskimi oficerami i żołnie- rzami, którzy w drodze z Francji przez Hiszpanię do Wielkiej Brytanii zostali osadzeni w obozie Miranda del Ebro, a następnie uciekli z niego i dotarli do Gibraltaru.
4 lipca 1943 r., tuż przed północą, Liberator AL 523 ze specjalnego dywizjonu transportowego dla VIP-ów, pilotowany przez Czecha, kpt. Eduarda Prchala, wzbił się w powietrze z pasa startowego poło- żonego u stóp legendarnej Skały. Szesnaście sekund później, runął z wysokości 300 stóp do morza. Natychmiast podjęta akcja ratunkowa zakończyła się niepowodzeniem. Uratowano jedynie pilota, wszyscy pasażerowie zginęli. W katastrofie tej ponieśli śmierć m.in. generał Sikorski i jego córka Zofia Leśniowska.
aaaaBrytyjska komisja śledcza powołana do zbadania okoliczności katastrofy wykluczyła sabotaż, przyjęto wersję wypadku (za- kleszczenie się linek sterów wysokości, których w Liberatorach nie było). Ponieważ dokumenty tej komisji nadal pozostają utajnione wciąż pojawiają się spekulacje o prawdziwych przyczynach kata- strofy. O przeprowadzenie skutecznego zamachu na polskiego premiera oskarżano wywiady: brytyjski, niemiecki i sowiecki oraz część polskich środowisk politycznych niechętnych Sikorskiemu.
Kulisy katastrofy nadal skrywa mrok tajemnicy.