OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA
„WYBORY I REFERENDA W PRL W LATACH 1946–1989”
Szczecin, 24–25 maja 2012 r.
Wybory, plebiscyt, głosowanie czy farsa? Wyniki sfałszowanego referendum z czerwca 1946 r. przesądziły zmianę przedwojennego układu dwuizbowego parlamentu (sejm i senat) na jednoizbowy sejm. Pierwsze wybory, ze stycznia 1947 r., do Sejmu Ustawodawczego, były jeszcze starciem Polskiej Partii Robotniczej, Polskiej Partii Socjalistycznej i Stronnictwa Ludowego z opozycją utożsamianą powszechnie z Polskim Stronnictwem Ludowym. Kolejne wybory (z 1952 r.) oraz Konstytucja PRL potwierdzały hegemonię Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Po dojściu do władzy Władysława Gomułki w październiku 1956 r., wybory przybrały formę plebiscytu popularności władz. Zmianom uległa ordynacja wyborcza. Wybory ze stycznia 1957 r. potwierdziły, że społeczeństwo zaakceptowało taką formę legitymizacji władzy, choć równocześnie, o czym świadczyły liczne komentarze w czasie wyborów, nie aprobowało w całości sposobu ich przeprowadzania (czyli głosowania bez skreśleń, rezygnacji z tajności). Protestowano, choć do wyborów z marca 1980 r. głównie w sposób indywidualny, rozproszony, jednostkowy, który nie stanowił dla władzy zagrożenia. Protesty były jedynie sygnałem, że nie wszyscy są zadowoleni z rządów partii komunistycznej. Można zaryzykować stwierdzenie, że wnikliwie obserwowano wszelkie przejawy niesubordynacji, oceniając jej stopień oraz siłę, tylko nie wyciągano wniosków na przyszłość lub fałszywie je interpretowano. W latach 1961–1980 wybory do Sejmu PRL odbywały się równocześnie z wyborami do rad narodowych.
PROGRAM
24 maja 2012 r. – pierwszy dzień obrad
9:00 – otwarcie konferencji i towarzyszącej wystawy: dr Marcin Stefaniak (dyrektor Oddziału IPN w Szczecinie)
9:00–10:00 – wystąpienia inauguracyjne
- prof. dr hab. Jerzy Eisler (Oddział IPN w Warszawie), Wybory w PRL: wprowadzenie do tematu konferencji
- prof. dr hab. Wojciech Sokół (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), Systemy wyborcze w Polsce Ludowej – uwarunkowania, mechanizmy i konsekwencje polityczne
- dr Sebastian Ligarski (Oddział IPN w Szczecinie), O fałszerstwach wyborczych słów kilka
10:00–10:15 – przerwa kawowa
10:15–11:35 – sesja I: Wybory i referenda w PRL – aspekty prawne
- Paweł Raźny (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Wybory jako narzędzie legitymizacji władzy ludowej. Prawna i faktyczna realizacja idei przedstawicielstwa w latach 1946–1989
- Jacek Wojciechowski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum w ujęciu Kodeksu karnego z 19 kwietnia 1969 r. Analiza i ocena obowiązujących regulacji prawnych
- Paweł Fiktus (Uniwersytet Wrocławski), Prawne aspekty referendum z 29 listopada 1987 roku
- Tomasz Kowalczyk (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Znaczenie podstawowych zasad prawa wyborczego w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej a III Rzeczpospolitej Polskiej
11:35–11:50 – przerwa kawowa
11:50–13:10 – sesja II: Referendum i wybory w 1946, 1947 i 1952 roku
-
dr Jacek Romanek (Oddział IPN w Lublinie), Niszczenie niezależności politycznej Polskiego Stronnictwa Ludowego w województwie lubelskim przez komunistów w okresie referendum 1946 i wyborów 1947 roku
- Piotr Orzechowski (Oddział IPN w Poznaniu), Fałszerstwa wyborcze z 1946 i 1947 r. na przykładzie województwa poznańskiego
- Marcin Łukasz Makowski (Uniwersytet Jagielloński / Instytut Historii PAN),Prasa społeczno-kulturalna wobec referendum 1946 i wyborów 1947 roku
- Aleksandra Wierzchowska (Uniwersytet Warszawski), Przygotowania do referendum i wyborów do Sejmu Ustawodawczego w dokumentach Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie. Próba legitymizacji władzy
11:50–13:10 – sesja III: Propaganda wyborcza
- Anna Nowakowska-Wierzchoś (Instytut Historii PAN), Referendum w 1946 i wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku w propagandzie polskich „organizacji demokratycznych” we Francji na przykładzie Związku Kobiet Polskich im. Marii Konopnickiej
- Jolanta Ślęzak (Uniwersytet Rzeszowski), Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 oraz do sejmu I kadencji w 1952 roku w świetle karykatur opublikowanych na łamach czasopisma satyrycznego „Szpilki”
- dr Jacek Wojsław (Uniwersytet Gdański), Strategie propagandowe w latach apogeum stalinizmu na przykładzie wyborów do sejmu 26 października 1952 roku: język tekstu i obrazu
13:10–13:25 – przerwa kawowa
13:25–14:25 - sesja IV: Referendum i wybory w 1946, 1947 i 1952 roku
- Leszek Gorycki (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), ORMO w referendum 1946 i wyborach 1947 roku
- Michał Palczyński (Uniwersytet Wrocławski), Związek Walki Młodych w referendum czerwcowym i wyborach do Sejmu Ustawodawczego (1946–1947)
- prof. dr hab. Andrzej Zaćmiński (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego), „Identyfikacja wroga” w wyborach do Sejmu PRL z 26 października 1952 r. – metodologia pracy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego
13:25–14:45 – sesja V: Propaganda wyborcza
- dr hab. Mariusz Mazur (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), Strategie perswazyjne w wyborach do Sejmu w latach 1947, 1952, 1957. Model porównawczy
- dr Paweł Skorut (Oddział IPN w Krakowie), Pomiędzy propagandą a rzeczywistością. Front Jedności Narodu jako stały element folkloru wyborczego w PRL w latach 1956–1983
- Michał Siedziako (Oddział IPN w Szczecinie), Propaganda w kampaniach wyborczych do Sejmu PRL w okresie rządów Edwarda Gierka (na przykładzie okręgu szczecińskiego)
- dr Joanna Król (Uniwersytet Szczeciński), Kampanie wyborcze w PRL w świetle propagandy szkolnej
14:45–15:15 – dyskusja
15:15–16:15 – przerwa
16:15–17:15 – sesja VI: Wybory w okresie rządów Władysława Gomułki
- dr Joanna Olejniczak (Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy), Wybory do Sejmu i rad narodowych w okresie rządów Władysława Gomułki
- Marcin Żukowski (Oddział IPN w Gdańsku),Wybory do Sejmu PRL w województwie gdańskim w 1957 roku. Przebieg, kandydaci i przygotowania w Komitecie Wojewódzkim PZPR
-
dr Marcin Markiewicz (Oddział IPN w Białymstoku), Chłopi wobec wyborów do gromadzkich rad narodowych w latach 1954–1969 na przykładzie województwa białostockiego
17:15–17:25 – przerwa kawowa
17:25–18:25 – sesja VII: Zagranica i emigracja wobec wyborów w Polsce
- prof. dr hab. Romuald Turkowski (Uniwersytet Warszawski), Referendum i wybory w Polsce pojałtańskiej z perspektywy Polskiego Londynu (1945–1947)
- prof. dr hab. Jakub Tyszkiewicz (Uniwersytet Wrocławski), Stany Zjednoczone wobec wyborów w Polsce 1947–1957–1989
- dr Patryk Pleskot (Oddział IPN w Warszawie), „Nie wyrzucać socjalizmu za okno”. Francja wobec wyborów czerwcowych 1989 roku
18:25–19:00 – dyskusja
25 maja 2012 r. – drugi dzień obrad
9:00–10:20 – sesja I: Wybory w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych
- dr Krzysztof Sychowicz (Oddział IPN w Białymstoku), Społeczeństwo województw białostockiego i łomżyńskiego wobec kampanii przedwyborczej i wyborów do Sejmu oraz rad narodowych w 1976 roku
- Zbigniew Bereszyński (Opole), Postawy polityczne mieszkańców Śląska Opolskiego a wybory do organów władzy PRL w latach 1972–1989 i referendum społeczne w 1987 r.
- dr Paweł Szulc (Oddział IPN w Szczecinie), Głosowanie na podsłuchu. Wybory do rad narodowych w 1984 r.
- dr Mariusz Patelski (Uniwersytet Opolski), Wybory 1985 r. na przykładzie województwa opolskiego
10:20–10:35 – przerwa kawowa
10:35–11:55 – sesja II: Wybory w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych
- Tomasz Ceglarz (Uniwersytet Adama Mickiewicza / Oddział IPN w Poznaniu), Znaczenie polityczne i społeczne ostatnich wyborów do Miejskiej Rady Narodowej w Szczecinku z dnia 19 czerwca 1988 roku
-
Sebastian Rosenbaum (Oddział IPN w Katowicach), Lokalne struktury PZPR województwa katowickiego wobec wyborów czerwcowych 1989 roku
- prof. dr hab. Mirosław Golon (Oddział IPN w Gdańsku), Wybory w 1989 r. na Pomorzu Nadwiślańskim
-
dr hab. Bartosz Korzeniewski (Uniwersytet Adama Mickiewicza),Odniesienia do przeszłości w kampanii wyborczej do wyborów z 4 czerwca 1989 w kontekście polityki historycznej władz PRL-u
11:55–12:10 – przerwa kawowa
12:10–13:50 – sesja III: Kościół i mniejszości narodowe
- ks. prof. dr hab. Zygmunt Zieliński, Prymas Wyszyński a wybory w PRL
- Milena Przybysz (Oddział IPN w Łodzi), Wybory i referenda w PRL – stanowisko i głos Kościoła katolickiego na przykładzie regionu łódzkiego
- dr hab. Bożena Szaynok (Uniwersytet Wrocławski), Żydzi wobec referendum 1946 r. i wyborów do sejmu 1947 r.
- prof. dr hab. Grzegorz Strauchold (Uniwersytet Wrocławski), „Temperowanie” niepokornych. Komuniści wobec postaw wyborczych tzw. autochtonów polskich w obliczu referendum ludowego (1946) i wyborów (1947)
- dr hab. Jarosław Syrnyk (Oddział IPN we Wrocławiu), Włodzimierz Mokry – pierwszy ukraiński poseł w powojennej Polsce
13:50–14:20 – dyskusja
14:20–15:30 – przerwa
15:30–16:50 – sesja V: Opozycja i opór wobec wyborów
- dr hab. Tomasz Sikorski (Uniwersytet Szczeciński), Próby konsolidacji środowiska byłych działaczy Stronnictwa Pracy przed wyborami 1957 roku
- dr Radosław Ptaszyński (Uniwersytet Szczeciński), Powstanie Koła Poselskiego „Znak” w projekcie „neopozytywizmu” Stanisława Stommy
- Tomasz Danilecki (Oddział IPN w Białymstoku), Formy oporu społecznego związanego z wyborami powszechnymi w okresie „małej stabilizacji” na przykładzie Polski północno-wschodniej
- Piotr Książniakiewicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Wystąpienia antykomunistyczne w czasie wyborów do Sejmu PRL oraz rad narodowych w Solcu Kujawskim w latach 1952–1961
16:50–17:00 – przerwa kawowa
17:00 – 18:20 – Sesja VI: Opozycja i opór wobec wyborów
- dr Grzegorz Waligóra (Oddział IPN we Wrocławiu), Opozycja w PRL wobec wyborów w latach 1978–1988
- Kamil Dworaczek (Biuro Edukacji Publicznej IPN / Uniwersytet Wrocławski), Opozycja wobec wyborów do Sejmu PRL w 1980 roku
- prof. dr hab. Krzysztof Brzechczyn (Oddział IPN w Poznaniu / Uniwersytet Adama Mickiewicza), Wybory do Sejmu i rad narodowych w programie i myśli politycznej NSZZ „Solidarność” 1980–1981
- prof. dr hab. Wojciech Polak (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Rysunki satyryczne jako narzędzie propagandy antywyborczej w latach osiemdziesiątych
- ks. dr Jarosław Wąsowicz SDB, Akcje bojkotu wyborów w latach osiemdziesiątych przeprowadzane przez niezależne środowiska młodzieżowe w Trójmieście
18:40–19:00 – dyskusja, podsumowanie i zamknięcie obrad konferencji
Miejsce:
Siedziba OBEP IPN
ul. P. Skargi 14
71-422 Szczecin
Komitet organizacyjny:
dr Sebastian Ligarski, tel. 91 312 94 07, e-mail: sebastian.ligarski@ipn.gov.pl
Michał Siedziako, tel. 91 312 94 26, e-mail : michal.siedziako@ipn.gov.pl