E-Księgarnia
Uczestnikami debaty, obok prezesa IPN byli: dr hab. Janusz Trupinda, dyrektor Muzeum Zamkowego w Malborku, autor książki „KS Gedania – klub gdańskich Polaków (1922–1953)” oraz dr hab. Grzegorz Berendt, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Dyskusję poprowadził Michał Pacześniak. Rozmówcy przedstawili dzieje polskiego klubu sportowego od jego powstania w okresie międzywojennym, poprzez tragiczne dla wielu zaangażowanych sportowców czasy II wojny światowej i okres tużpowojenny. Nawiązali do sytuacji Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku i polityki niemieckich władz wobec środowisk polskich oraz ukazali na tym tle znaczenie sportu. Podkreślili trudności, z jakimi zmagali się członkowie Gedanii – najliczniejszego przed wojną klubu gdańskiego, mowili o tym, co sprawiało, że klub przyciągał Polaków, rozwijał się i był „modny”, nawiązali też do dzisiejszej sytuacji Gedanii.
– To że Gedania powstała w oparciu o idee Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, zdradza samą istotę klubu. Fenomen „Sokoła” z XIX w. (…) polegał na tym, że jednocześnie szkoli się młodych, ideowych ludzi do życia w sporcie, a więc w aktywności fizycznej, ale też w ideowości – to było połączenie zmysłu i umiejętności fizycznych z poświęceniem pewnym wartościom
– mówił prezes IPN w trakcie dyskusji.
– Gedania była klubem, który jednoczył ludzi nie tylko ze skłonnością do sportu, do wielu dyscyplin sportowych (…) – przynależność do klubu była deklaracją polskości
– podkreślił dr Nawrocki.
► Zapis debaty na Fb Radia Gdańsk
► O debacie na stronie Radia Gdańsk
Po dyskusji odbył się koncert skrzypcowy Kamili Wąsik-Janiak, skrzypaczki, solistki i kameralistki, doktora sztuk muzycznych, adiunkta Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie.
Na debatę zaprosili: dr Adam Chmielecki, prezes Radia Gdańsk oraz Arkadiusz Gołębiewski, dyrektor Festiwalu Filmowego Niepokorni Niezłomni Wyklęci.
Debata organizowana była w ramach Międzynarodowego Festiwalu Filmowego „Niepokorni Niezłomni Wyklęci”, który odbywa się w Gdyni od 28 września do 1 października 2022 r.
***
15 września 1922 roku w Gdańsku, na bazie sekcji piłkarskiej działającej przy Polskim Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, powstał wielosekcyjny polski klub sportowy Gedania. Początkowo miał się nazywać „Polonia”, jednak niemieckie władze miasta nie zgodziły się na to. Gedania nie budziła takich sprzeciwów i została przyjęta za oficjalną nazwę.
Klub borykał się z problemami lokalowymi, ale już od 1923 r. mógł korzystać z prowizorycznego boiska zbudowanego na Biskupiej Górce. Od 1929 r. klub użytkował nowe obiekty sportowe w Wrzeszczu, znajdujące się na skrzyżowaniu ulic Ringstrasse (obecnie Kościuszki) i Heeresanger Strasse (obecnie Al. Legionów).
Na początku w klubie działała tylko sekcja piłkarska, od 1931 r. powstały nowe sekcje: lekkoatletyczna, kolarska, motorowa, hokejowa, bokserska, strzelecka, tenisa ziemnego, motocyklowa, piłki ręcznej mężczyzn, piłki ręcznej kobiet oraz tenisa stołowego. Klub stał się członkiem związków sportowych, od 1924 r. należał do Baltischer Rasen-und Wintersport-Verband (przemianowany 10 kwietnia 1927 r. na Baltischer Sport-Verband). Od 1934 r. Gedania była zrzeszona w Deutscher Fußball-Bund i Gauliga Ostpreußen, uczestniczyła w rozgrywkach dywizji Gauliga Danzig. Występy sportowców klubu obfitowały w sukcesy: w 1930 r. Jan Bianga został pięściarskim wicemistrzem Polski, w tym samym roku Władysław Pianowski- motocyklowym mistrzem Polski. W 1933 r. piłkarze zdobyli mistrzostwo Wolnego Miasta Gdańsk, w rozgrywkach piłkarskich w sezonach 1936–37 i 1937–38 klubowa drużyna zajęła drugie miejsce.
Po wybuchu II wojny światowej władze niemieckie doprowadziły do zawieszenia działalności klubu, a liczni jego członkowie zostali poddani represjom. Starszy sierżant Wojciech Najsarek poległ w obronie Westerplatte, czterech członków klubu broniło Poczty Polskiej w Gdańsku, w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Stutthof zostało zamordowanych kolejnych dwudziestu. Henryk Kopecki, prezes klubu, oraz, Konrad Zdrojewski i Władysław Dębowski, wiceprezesi, zostali przez Niemców rozstrzelani. W latach 1939–1945 zginęło 75 członków Gedanii.
Klub odrodził się w 1945 r. jako Klub Sportowy Gedania. W rozgrywkach piłkarskich nie udało mu się powrócić do przedwojennej świetności, grał w niższych ligach. Jednakże wychowankowie Klubu startowali w międzynarodowych zawodach. W 1952 r. bokser Zygmunt Chychła zdobył złoty medal na igrzyskach olimpijskich w Helsinkach, w 1960 r. w Rzymie, również w boksie, Brunon Bendig zdobył brąz. W 1980 r. w Moskwie wioślarki Małgorzata Dłużewska i Czesława Kościańska zdobyły srebro.
W 1987 r. Gedania połączył się z klubem MOSiR Gdańsk. Kolejna transformacja nastąpiła w 2003 r., kiedy Gedania łączy się z Flotyllą Gdańsk. Działalność klubu ograniczyła się do trzech dyscyplin: wioślarstwa, piłki nożnej oraz siatkówki.