W wileńskiej i nowogródzkiej Armii Krajowej                 Wczesną wiosną 1944 r. w Okręgach Wilno i Nowogródek przystąpiono do rozbudowy partyzanckich oddziałów do struktur kilkunastu regularnych batalionów i Brygad Piechoty, w których odbywano systematyczne szkolenie, a na terenach w pełni kontrolowanych prowadzono niemalże garnizonowe życie.             1. Brygada Wileńska wzięła udział w Operacji „Ostra Brama” walcząc w składzie II Zgrupowania. Ukoronowaniem jej działalności był bój z grupą gen. R. Stahela pod Krawczunami, w którym za cenę śmierci dowódcy i 20 żołnierzy zatrzymano niemieckie natarcie. Część sił brygady walczyła w samym Wilnie.             3. Brygada Wileńska została zorganizowana przez kpt. Gracjana Fróga „Szczerbiec”. W planach dowódcy miała stać się jednostką zmotoryzowaną, co z czasem zrealizowano zdobywając na Niemcach i Litwinach szereg samochodów różnych typów. 7 lipca 1944 r. 800 żołnierzy brygady wzięło udział we frontalnym ataku na Wilno ponosząc znaczne straty.   4. Brygada „Narocz” powstała wiosną 1944 r. poprzez wydzielenie części sił 5. Brygady Wileńskiej. Jej dowództwo objął dotychczasowy adiutant Zygmunta Szyndzielarza „Łupaszka” – por. Longin Wojciechowski „Ronin”. W czasie „Burzy” walczyła na szlaku od Kieny poprzez Pohulankę, Bołoszę, Janiszki, Łokciany, Szakieny, Drużyle i Mejszagołę do Krawczun. Tam w ciężkim boju, za cenę 45 poległych, zatrzymała atak pułku spadochronowego dążącego z odsieczą niemieckiemu garnizonowi Wilna.         5. Brygada Wileńska dowodzona przez por. Zygmunta Szyndzielarza wywodziła się ze zlikwidowanego w 1943 r. przez sowiecką partyzantkę oddziału „Kmicica”. Jej liczne, brawurowe akcje przeciwko Niemcom przeszły do legendy. Podobnie jak konflikt z Sowietami, którym żołnierze nigdy nie wybaczyli wymordowania swoich kolegów.                                           13. Brygada dowodzona przez por. Adama Walczaka „Nietoperz” w czasie „Burzy” walczyła pod Murowaną Oszmianką, Holszanami i w rejonie Wilna.         36. Brygada „Żejmiana” dowodzona przez kpt. Kazimierza Kiewlicza „Wujek” weszła w czasie „Burzy” w skład II Zgrupowania. Przeszła cały jego szlak bojowy od Santoki przez Gierwiaty, Szyszniszki i Sobkiszki do boju pod Krawczunami. 6 lipca 1944 r. 2. pluton Oddziału Rozpoznawczego por. Jerzego Urbankiewicza „Zawada” rozpoznawał bojem szosę Oszmiana-Wilno, jego działania stanowiły początek Operacji „Ostra Brama”, która doprowadziła do wyzwolenia Wilna.         Garnizon Wileński AK podlegał mjr Leonowi Koplewskiemu „Skarbek” i składał się z pięciu Dzielnic, z których każda miała wystawić w czasie powstania batalion piechoty. Kiedy zrezygnowano z planowanego powstania w drugiej połowie 1943 r. i na początku 1944 r. do mobilizowanych Brygad odeszło wielu żołnierzy garnizonu. W czasie bezpośrednich przygotowań do walki okazało się, że Wilno na rozkaz A. Hitlera zostało zamienione w miasto-twierdzę i obsadzone przez silny garnizon. Jedynie w Dzielnicy A (Kalwaryjskiej) były realne możliwości podjęcia walki. Tamtejszy batalion dowodzony przez kpt. Bolesława Zagórnego „Jan” zdobył koszary przy ul. Kalwaryjskiej, a wspierający go batalion Dzielnicy B dowodzony przez pchor. Pawła Świetlikowskiego „Jerzy” zdobył koszary na Pióromoncie. Obydwa bataliony 13 lipca przeszły na lewy brzeg Wilii i brały udział w walkach o niemiecki bunkier dowodzenia i zamek.   17 lipca 1944 r. po zakończeniu walk o Wilno gen. Aleksander Krzyżanowski „Wilk” miał się spotkać z dowódcą 3. Frontu Białoruskiego Iwanem Czerniachowskim w celu uzgodnienia zasad dalszej współpracy polsko-sowieckiej. Został wówczas uwięziony, podobnie jak większość dowódców brygad. Siedem tysięcy żołnierzy ze skoncentrowanych brygad, którzy mieli być użyci do dalszych walk z Niemcami, zostało otoczonych przez sowieckie czołgi i rozbrojonych. Osadzono ich w obozie w Miednikach Królewskich i Kałudze. Zostali poddani szkoleniu rekruckiemu, a kiedy odmówili złożenia sowieckiej przysięgi wojskowej wywieziono ich do łagrów w głębi imperium.