Nawigacja

Bieżąca działalność Biura

Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego – Warszawa, 20 listopada 2022

W uroczystościach Instytut Pamięci Narodowej reprezentował Adam Siwek, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN.

Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM
Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM
Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM
Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM
Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM
Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM
Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM
Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM
Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM
Obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego –  fot. MN/BUWiM

W samo południe na warszawskim placu marszałka Józefa Piłsudskiego odbył się Apel Pamięci. Był to kulminacyjny punkt centralnych obchodów 80. rocznicy wybuchu Powstania Zamojskiego, drugiego co do wielkości, zaraz po Powstaniu Warszawskim, zbrojnego zrywu przeciw bestialskiej polityce niemieckiego okupanta.

 

Podczas uroczystości przed Grobem Nieznanego Żołnierza Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk wręczył Medale Stulecia Odzyskanej Niepodległości przyznane przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę.

Prezes Poczty Polskiej Krzysztof Falkowski, zaprezentował wprowadzone do obiegu kartki pocztowe „80. rocznica wybuchu Powstania Zamojskiego”.

Głos zabrali również Szef UDSKiOR oraz Sławomir Zawiślak prezes okręgu zamojskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

Państwowe obchody zwieńczyła ceremonia złożenia kwiatów na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza.

 

 

Niedzielne wydarzenie zainaugurowała Msza święta w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w intencji poległych i uczestników Powstania Zamojskiego.

Po jej zakończeniu odbył się koncert patriotyczny w wykonaniu zespołów przybyłych z Zamojszczyzny.

***

Pierwsze wysiedlenia z Zamojszczyzny rozpoczęły się z 27 na 28 listopada 1942 r. Gdy dobiegła końca akcja wyniszczenia ludności żydowskiej w ramach Endlösung der Judenfrage, Niemcy rozpoczęli  brutalne wysiedlanie Polaków z dystryktu lubelskiego. Akcją zostały objęte powiaty: biłgorajski, hrubieszowski, tomaszowski i zamojski. Przy usuwaniu ludności polskiej wykorzystano wcześniejsze doświadczenia z wysiedlenia ludności z terenów anektowanych przez III Rzeszę, m.in. przejęto system organizacji wraz z obozami przejściowymi i zasadami konfiskaty mienia. Koordynację objął Departament IV Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, któremu podlegała Centrala Przesiedleńcza w Poznaniu. Ekspozytura w Łodzi. Placówka w Zamościu. Natomiast punkty zborne dla ludności wysiedlonej zorganizowano w Zamościu, Zwierzyńcu i Budzyniu.

O wyborze Zamojszczyzny zadecydowało kilka czynników. Przede wszystkim był to region żyznych gleb, leżący na  szlaku komunikacyjnym oraz z renesansowymi zabytkami. Ponadto zamieszkiwany był przez niemieckich kolonizatorów z czasów józefińskich, których postanowiono wykorzystać i  zregermanizować. Urzeczywistnienie planów Reichsführera SS Heinricha Himmlera znalazło również przychylny odzew wśród niemieckich wysokich rangą funkcjonariuszy m.in. Odilo Globocnika, pełnomocnika dystryktu lubelskiego, dowódcy SS i policji.

Ogółem z Zamojszczyzny od listopada 1942 r. do sierpnia 1943 r. deportowano ponad 110 tys. osób. Kilkadziesiąt tysięcy osób trafiło do obozów koncentracyjnych m.in. do Oświęcimia i Majdanka. Znaczną część społeczeństwa polskiego wywieziono na roboty przymusowe do III Rzeszy.

Szczególnie okrutny los spotkał dzieci, określane dziś mianem „Dzieci  Zamojszczyzny”. Przyjmuje się, że z 30 tys. dzieci objętych akcją wysiedleńczą ok. 10 tys. straciło życie bądź zaginęło, a ok. 4,5 tys. przeznaczono do germanizacji. Transporty wycieńczonych i głodnych najmłodszych Zamojszczan skierowano m.in. do Siedlec, gdzie 3 lutego 1943 r. mieszkańcy miasta, na znak protestu wobec bestialstwa Niemców, zorganizowali demonstracyjny pogrzeb dzieciom zmarłym podczas podróży.

Na opuszczonych terenach osiedlano Niemców pochodzących głównie z Bukowiny i Besarabii. Szacuje się, że na te tereny przybyło ok. 12 tys. kolonistów.

Powstanie Zamojskie stało się odpowiedzią na przymusową niemiecką akcję wysiedleńczą z terenów Zamojszczyzny. Ofiarami stało się m.in. około 30 tysięcy bezbronnych dzieci.  1 lutego 1943 r. pod Zaborecznem oddziały Batalionów Chłopskich stoczyły największą bitwę z oddziałami niemieckimi. Dzięki umiejętności dowódcy mjr. Franciszka Bartłomowicza "Grzmot" udało się zatrzymać wysiedlenie tej miejscowości i zadać Niemcom duże straty. Żołnierze Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich, którzy w zdecydowanej większości pochodzili z tych terenów, walczyli jeszcze m.in. pod Wojdą, Zaborecznem, Różą i Osuchami. 22 lutego 1943 r. Niemcy wstrzymali akcję przesiedleńczą na Zamojszczyźnie. Akcję wznowiono latem 1943 r. głównie w pow. biłgorajskim.

do góry