Instytut Pamięci Narodowej Ceremonia pogrzebowa por. Stanisława Kopika ps. „Zemsta” – Garwolin, 10 listopada 2022 - Bieżąca działalność Biura -

Przed wydarzeniem dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN oddał hołd por. Stanisławowi Kopikowi, składając kwiaty w imieniu prezesa IPN przed tablicą upamiętniającą oficera WP na ścianie garwolińskiej kolegiaty.

Uroczystości rozpoczęły się o godz. 11:00 mszą święta w kolegiacie pw. Przemienienia Pańskiego w Garwolinie. Na początku nabożeństwa zastępca prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski wręczył rodzinie por. Kopika Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski nadany przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę. Mszy przewodniczył Biskup Siedlecki Kazimierz Gurda. Ławy kościelne były wypełnione w całości przez przybyłych, by oddać hołd Stanisławowi Kopikowi.

Następnie trumna ze szczątkami żołnierza niezłomnego, odnalezionego przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN, została przetransportowana na cmentarz parafialny, gdzie przed bramą główną zebrani uformowali kondukt, który dotarł do nowo urządzonego, staraniem Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN miejsca spoczynku żołnierza Wojska Polskiego przy alei głównej garwolińskiej nekropolii. Ceremonię pogrzebową rozpoczął Hymn RP, a następnie głos zabrali przedstawiciele władz państwowych, samorządowych oraz bliscy por. Kopika. W swoim przemówieniu zastępca prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski potwierdził zaangażowanie Instytut Pamięci Narodowej w dążenie do odnalezienia i upamiętnienia wszystkich tych, dzięki którym mamy wolną i niepodległą ojczyznę.

 – Z całą pewnością por. Stanisław Kopik ps. „Zemsta” zasłużył na to, aby państwo polskie, wolna, niepodległa i demokratyczna Rzeczpospolita oddała mu honor i cześć. To dzisiaj czynimy. Czynimy bo tak należy, ale czynimy również tak, bo mówi nam o tym Nasze serce. Prawdziwych bohaterów należy czcić z honorami państwowymi – mówił w trakcie wystąpienia zastępca prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski.

Kończąc przemówienie, przedstawiciel Instytutu Pamięci Narodowej zwrócił się do rodziny, która od lat jest zaangażowana w kultywowanie pamięci o ich przodku.

– Droga rodzino, zwracamy dzisiaj szczątki waszego rodu, bohatera walki o wolną i niepodległą Polskę. Spocznie on w grobie wojennym, bo na to zasłużył. Bohater, którego dziś żegnamy, zasługuje na pamięć nie tylko rodziny, ale zasługuje na pamięć nas wszystkich tutaj zgromadzonych. Cześć i chwała porucznikowi Stanisławowi Kopikowi, cześć i chwała bohaterom walk o wolną i niepodległą Rzeczpospolitą. Niech żyje Polska – zakończył zastępca prezesa IPN.

Z kolei w liście przesłanym na uroczystość przez zastępcę prezesa IPN dr hab. Krzysztofa Szwagrzyka, który prowadził prace poszukiwawcze m.in. por. Kopika, mogliśmy usłyszeć:

„W wigilię Narodowego Święta Niepodległości, w Kolegiacie Przemienienia Pańskiego i na cmentarzu parafialnym w Garwolinie Ojczyzna żegna Pana Porucznika, żegna swojego Bohatera; uczestnika wojny obronnej 1939, żołnierza Armii Krajowej, Wojska Polskiego, Narodowych Sił Zbrojnych, niezłomnego patriotę, walczącego z komunizmem, którego postawę  wobec zwolenników narzuconego Polsce systemu politycznego najpełniej wyraził  w słowach odezwy: »…uważam was za pachołków rosyjskich, z którymi nie liczyłem się  i liczyć nie będę, ani też litował…«” – napisał w liście odczytanym przez mec. Annę Szeląg zastępca prezesa Krzysztof Szwagrzyk.

Kończącym przemówienia był Cezary Kopik, który podziękował m.in. Instytutowi Pamięci Narodowej za zaangażowanie na rzecz upamiętnienia z honorami por. Kopika. Wręczył on góralom wykonany przez siebie płaskorzeźbiony w drewnie portret Stanisława Kopika, by dotarł na Żywiecczyznę.

Egzekwie nad trumną odprawił biskup siedlecki. Flagę państwową okrywającą trumnę oficera Wojska Polskiego prezes Polejowski przekazał rodzinie bohatera. Por. Stanisław Kopik spoczął w grobie. Kompania Honorowa Wojska Polskiego oddała salwę honorową, a  pomnik nagrobny żołnierza zalało morze kwiatów.

Państwowa ceremonia pogrzebowa zorganizowana została zgodnie z ceremoniałem wojskowym we współpracy z Wojskiem Polskim, proboszczem parafii Przemienienia Pańskiego w Garwolinie oraz rodziną Stanisława Kopika.

W uroczystości udział wzięli: reprezentujący Marszałka Senatu RP Z-ca Szefa Kancelarii Senatu minister Jarosław Stolarczyk, Biskup Siedlecki dr Kazimierz Gurda, zastępcę prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr hab. Karol Polejowski, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Adam Siwek, zastępca dyrektora Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN mec. Anna Szeląg, reprezentujący Ministra Edukacji i Nauki, doradca ministra Przemysława Czarnka Dariusz Jóźwiak, reprezentujący Wojewodę Mazowieckiego Izabela Wrona, reprezentujący dyrektora Centralnej Biblioteki Wojskowej z-ca dyrektora Maksymilian Sokół-Potocki, Starosta Powiatu Garwolińskiego Mirosław Walicki, burmistrz Miasta Garwolina Marzena Świeczak oraz bliscy i przyjaciele por. Stanisława Kopika, przedstawiciele władz państwowych, samorządowych, wojskowych i mundurowych oraz instytucji kultury. Duchowni, poczty sztandarowe, młodzież szkolna oraz mieszkańcy Garwolina i okolicznych miejscowości.

17 czerwca 1948 r. por. Kopik został zdekonspirowany i zatrzymany na ulicy w Warszawie przez funkcjonariuszy bezpieki. Prawdopodobnie z 17 na 18 czerwca 1948 r. został zamordowany przez funkcjonariuszy UBP wypchnięty przez okno z drugiego piętra gmachu Urzędu Miejskiego.

* * * 

Pochowany pod fałszywym nazwiskiem. Historia odnalezienia por. Stanisława Kopika ps. „Zemsta”

Stanisław Kopik „Zemsta” – żołnierz ZWZ i AK, porucznik Narodowych Sił Zbrojnych, dowódca leśnego oddziału podziemia antykomunistycznego działającego w Beskidzie Żywieckim pod dowództwem kpt. Henryka Flamego „Bartka”, a następnie twórca grupy zbrojnej działającej w Warszawie. 17 czerwca 1948 r. został aresztowany przez funkcjonariuszy komunistycznej bezpieki, a następnie prawdopodobnie zamordowany przez wypchnięcie z okna drugiego piętra gmachu Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Jego ciało przekazano do Zakładu Medycyny Sądowej przy ul. Oczki 1.

Wiosną 2021 r. zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN, po kilku latach badań historyczno-archeologicznych, odnalazł szczątki Stanisława Kopika w Kwaterze „C” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie. Notę identyfikacyjną odebrali bratankowie ofiary 22 lipca 2022 r. w Belwederze.

- Punktem wyjścia do rozpoczęcia poszukiwań szczątków por. „Zemsty” była analiza rejestru zwłok, które przekazywano do Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Warszawskiego. To w tej księdze, pod datą 18 czerwca 1948 r. odnotowano przyjęcie ciała mężczyzny o nazwisku Wiktor Kopczyński. Zwłoki zostały przekazane przez Wojskową Prokuraturę Rejonową w Warszawie, a jako przyczynę zgonu podano „samobójstwo – skok z wysokości” – mówi prof. Krzysztof Szwagrzyk, dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN.

Prawdopodobnym powodem przekazania zwłok Stanisława Kopika jako Wiktora Kopczyńskiego był fakt, iż podczas pobytu w Warszawie posługiwał się on dokumentami wytworzonymi na fałszywe nazwisko. W dokumentacji Zakładu Medycyny Sądowej nie było jednak wskazania czy zwłoki zostały przekazane do badań naukowych, czy też po dokonanych oględzinach wydano je do pochówku na jednym ze stołecznych cmentarzy.

Światło na sprawę poszukiwań szczątków Stanisława Kopika (a także innych osób zamordowanych przez Urząd Bezpieczeństwa) rzucił fakt przekazania historykom BPiI IPN dokumentacji Cmentarza Wojskowego na Powązkach obejmującej m.in. ewidencję pochówków. Przebadanie tego obszernego zbioru, obejmującego m.in. nazwiska zmarłych oraz instytucję przekazującą, pozwoliło wytypować nie tylko domniemane miejsce pogrzebania zwłok „Zemsty”, ale również wielu innych osób.

Pierwszy etap prac poszukiwawczych w Kwaterze C zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji przeprowadził wiosną 2019 r. Wyniki badań pozwoliły ustalić rzeczywistą sekwencję pochówków oraz zweryfikować ją z zachowaną ewidencją grobów w tej kwaterze. Ponowna analiza pozwoliła wytypować miejsca, w których mogą znajdować się szczątki Stanisława Kopika oraz innych ofiar komunizmu, tj. Stanisław Stankiewicz czy Antonina Łomot. Drugi etap badań, obejmujący precyzyjne typowanie miejsca, przeprowadzono w maju 2021 r.

- Na terenie Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie, w miejscu uchodzącym za kwaterę powstańczą, odkryliśmy groby ofiar terroru komunistycznego. Powróciliśmy na to miejsce z naszym zespołem, aby wznowić poszukiwania rozpoczęte w 2019 roku. Naszym celem było odnalezienie szczątków trzech osób: dwóch mężczyzn i jednej kobiety. Z przeprowadzonych badań archiwalnych oraz wyników prac terenowych zrealizowanych dwa lata temu wynika wysokie prawdopodobieństwo, iż odnajdziemy szczątki poszukiwanych osób – mówił w trakcie prac prof. Krzysztof Szwagrzyk.

W efekcie zrealizowanych prac podjęto szczątki trzech osób. Dotychczasowe wyniki badań genetycznych potwierdziły tożsamość dwóch z nich: Stanisława Kopika oraz Stanisława Stankiewicza. Ich identyfikację ogłoszono uroczyście 22 lipca br. w Belwederze.