Instytut Pamięci Narodowej Uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej Annę Kostewicz i Juliena Bryana – Warszawa, 30 września 2021 - Bieżąca działalność Biura -

W ramach obchodów 82 rocznicy wybuchu II wojny światowej 30 września 2021 r. w Warszawie, na budynku Komendy Głównej Mazowieckiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej, uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą Annę Kostewicz, ofiarę niemieckiego nalotu w dniu 13 września 1939 r., oraz Juliena Bryana, wybitnego amerykańskiego fotoreportera, który dokumentował tragedię oblężonej Warszawy.

Tablica została ufundowana ze środków Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Warszawie.

Inaugurując uroczystość, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Adam Siwek skierował słowa do przybyłych gości.

– Dwa lata temu Instytut Pamięci Narodowej wydał audiobook z dziennikami płk Wacława Lipińskiego z obrony Warszawy we wrześniu 1939 r. To wstrząsająca relacja pozwala nam przenieść się w czasie i oczyma wyobraźni spojrzeć na ginącą pod ciosami niemieckich bomb i pocisków Warszawę. Ale spotkaliśmy się dzisiaj, aby uczcić pamięć człowieka, dzięki któremu nie jesteśmy skazani jedynie na wyobraźnię. Odsłaniamy dziś tablicę poświęconą Julienowi Bryanowi – człowiekowi, który uwiecznił na zdjęciach i taśmie filmowej tragedię miasta i jej mieszkańców. Odsłaniamy ją w miejscu śmierci Anny Kostewicz będącej – dzięki fotografii Bryana – symbolem wszystkich cywilnych ofiar oblężenia Warszawy.

W liście skierowanym do uczestników uroczystości Marszałek Sejmu Elżbieta Witek podziękowała Instytutowi Pamięci Narodowej za kultywowanie pamięci o okrucieństwach wojny

„W tym uroczystym dniu odsłonięcia tablicy upamiętniającej Juliena Bryana oraz Annę Kostewicz, pragnę przekazać słowa uznania Instytutowi Pamięci Narodowej za upowszechnianie wiedzy o tragedii ludności cywilnej, która ginęła z rąk hitlerowców. Dziękuję również za uhonorowanie, w tak piękny sposób amerykańskiego fotoreportera, a także za przechowywanie i popularyzowanie jego artystyczno-dokumentalnego dorobku. Nisko chylę czoła przed ofiarami II wojny światowej”

W miejscu niemieckiego nalotu w dniu 13 września 1939 r., gdzie obecnie znajduje się budynek Komendy Głównej Mazowieckiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Adam Siwek oraz zastępca Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej gen. Bryg. Robert Jędrychowski odsłonili tablicę pamiątkową, którą następnie ks. ppłk Ireneusz Biruś poświęcił.

Na zakończenie delegacje oddały hołd pomordowanym w czasie II wojny światowej, w imieniu prezesa IPN dr. Karola Nawrockiego wiązankę złożył dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie prof. dr hab. Jerzy Eisler.

W wydarzeniu udział wzięli m.in.: w imieniu Prezydenta RP – zastępca dyrektora Biura Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Kancelarii Prezydenta RP Dawid Drabik, w imieniu Marszałek Sejmu Elżbiety Witek - zastępca szefa Kancelarii Sejmu Minister Christian Młynarek, Marszałek Senior Antoni Macierewicz, w imieniu Premiera Piotra Glińskiego – doradca Ministra Maciej Ogórek, w imieniu Ministra Obrony Narodowej Mariusza Błaszczaka – zastępca Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej gen. bryg. Robert Jędrychowski, w imieniu Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka - zastępca Mazowieckiego Kuratora Oświaty Dorota Skrzypek, rzecznik ds. Kultury w Ambasadzie USA Jeanne Briganti, w imieniu Prezesa Najwyższej Izby Kontroli Mariana Banasia – przewodniczący Zespołu ds. Historii i Upamiętnienia Piotr Szubarczyk.

Julien Bryan urodził się 23 maja 1899 r. w Titusville w Pensylwanii. Podczas I wojny światowej, jako członek American Field Service, amerykańskiej organizacji zajmującej się przewożeniem rannych francuskich żołnierzy z frontu do szpitali, przez sześć miesięcy pracował, jako kierowca ambulansu na froncie pod Verdun. W tym czasie wykonał również kilkaset zdjęć. Doświadczenia z tamtego okresu, do których będzie się wielokrotnie odwoływał, miały decydujący wpływ na sposób jego patrzenia na wojnę. W 1921 r. ukończył studia na Uniwersytecie Princeton i został dyrektorem oddziału YMCA na Brooklynie w Nowym Jorku. Kontynuował jednocześnie swoją przygodę z fotografią i filmem. Jego prace cieszyły się rosnącym uznaniem, co skutkowało możliwością realizowania coraz bardziej ambitnych zleceń i poświęcenia się wyłącznie pracy dokumentalisty. Między innymi w latach trzydziestych miał możliwość dokumentowania życia codziennego dwóch totalitaryzmów: Związku Sowieckiego i nazistowskich Niemiec.

Bryan po raz pierwszy przyjechał do Polski w 1936 r. Po zakończeniu prowadzonych w lipcu i sierpniu 1939 r. zdjęć do filmów dokumentalnych Children of Switzerland  i Children of Holland postanowił po raz drugi udać się do Polski. W nocy 4 września przekroczył granicę polsko-rumuńską, a 7 września o 2 nad ranem dotarł do Warszawy i zamieszkał w Hotelu Europejskim. Działalność fotoreporterska w oblężonym mieście wiązała się z dużym ryzykiem. Mimo to, gdy wraz z innymi obcokrajowcami opuszczał 21 września Warszawę, wywoził ze sobą bogaty materiał fotograficzny, dokumentujący życie ludności cywilnej, dokonane przez Niemców zniszczenia oraz ich bestialstwo. W niedługim czasie zdjęcia Bryana z Warszawy zostały opublikowane w czołowych pismach amerykańskich i europejskich. Wiosną 1940 r. odbyła się premiera filmu dokumentalnego Siege, a na rynek trafił album o tym samym tytule z obszerną relacją Bryana. Szacuje się, że film mogło obejrzeć nawet czterdzieści milionów Amerykanów i dwieście milionów widzów na całym świecie.

Bryan jeszcze trzykrotnie odwiedził Polskę w latach 1946, 1959 i 1974. Zmarł 20 października 1974 r. w Nowym Jorku.

W 2012 r. Instytut Pamięci Narodowej uhonorował Bryana pośmiertnie nagrodą Kustosz Pamięci Narodowej.