Nawigacja

tablice upamiętniające organizacje antykomunistyczne

Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019

– „Nie bądźcie zdrajcami Ojczyzny”, wzywali wasi rówieśnicy, inspirowani walką lwowskich Orląt. Teraz w waszych rękach pamięć o tomaszowskich „Orlętach” i wierność przysiędze na orła, krzyż i dwie najświętsze w Polsce barwy – mówił do młodzieży prezes IPN Jarosław Szarek

  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)
    Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)

27 lutego 2019 r. w I Liceum Ogólnokształcącym w Tomaszowie Mazowieckim odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji antykomunistycznej „Orlęta”.

Część główna uroczystości została poprzedzona okolicznościowymi wykładami dla uczniów I LO, które wygłosili dr Dariusz Rogut, dyrektor Oddziału oraz Paweł Wąs, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Łodzi.

Następnie rozpoczęła się część oficjalna, w której wziął udział dr Jarosław Szarek, prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Uroczyście otwarta została przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej wystawa „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956” oraz odsłonięta tablica pamiątkowa ku czci członków młodzieżowej organizacji antykomunistycznej „Orlęta”.

– W tym roku z okazji Narodowego Dnia Żołnierzy Wyklętych przypominamy zapomnianą antykomunistyczną konspirację młodzieżową z lat 1944–1956, która spontanicznie powstawała w całej Polsce w apogeum stalinizmu. W setkach polskich szkół uczniowie postanowili powiedzieć „nie” systemowi komunistycznemu. Tych kilkaset organizacji (bezpieka wiedziała o 972, przypuszczamy, że było ich ok. 1000) nawiązywało swą tradycją do Armii Krajowej, Szarych Szeregów, czy Orląt Lwowskich. Chcemy dzisiaj z tą historią nastolatków niezłomnych dotrzeć do ich rówieśników. Dlatego IPN w 11 miastach odsłoni tablice „Polsce Wierni”, upamiętniające lokalne młodzieżowe grupy antykomunistyczne – powiedział szef Instytutu Pamięci Narodowej. 

Tablice wieszamy w szkołach, aby współcześni licealiści byli strażnikami pamięci o historii dotychczas zupełnie nieznanej. To ważny element budowania szkolnej tożsamości. Cóż może być piękniejszego niż młodzi ludzie walczący o wolną, niepodległą Polskę – dodał.

 

 

Młodzieżowa organizacja antykomunistyczna „Orlęta” powstała w czerwcu 1951 r. Jej członkowie rekrutowali się spośród uczniów X klasy Państwowej Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Licealnego w Tomaszowie Mazowieckim. Postawili sobie za cel walkę z wrogim systemem, propagandą marksistowsko-leninowską i przygotowanie społeczeństwa do wybuchu trzeciej wojny światowej, z którym wiązali wielkie nadzieje.

Początkowo organizacja nosiła nazwę „Młode Orlęta w Koronie”. Należało do niej ośmiu działaczy: Barbara Figiel, Janina Korbacz, Jan Łaski, Iwo Płachecki, Ewa Przyżycka, Jerzy Wiliński, Maria Wolszakiewicz oraz Danuta Wójciak. Pierwszą inicjatywą było rozwieszenie w nocy z 19 na 20 czerwca 1951 r. czterech własnoręcznie wykonanych plakatów antypaństwowych, które odwoływały się także do bohaterskich czynów „orląt lwowskich”. Kolejno zniszczyli dekorację przygotowaną na boisku przyszkolnym z okazji III Zlotu Młodych Bojowników o Pokój w Berlinie, a także przejęli dokumentację szkolnego koła ZMP oraz POP PZPR, niszcząc przy okazji portret Józefa Stalina. Po zdobyciu drukarki rozpoczęli produkcję ulotek antykomunistycznych, które rozkolportowali w nocy z 7 na 8 listopada 1951 r. oraz tuż przed świętami Bożego Narodzenia.

„Orlęta” ściśle współpracowały z wikariuszem parafii św. Antoniego ks. Zdzisławem Czosnykowskim oraz z członkami młodzieżowej organizacji Towarzystwo Antykomunistyczne (TAK), z którymi spotykali się na terenie Tomaszowa Mazowieckiego oraz Łodzi.

Placówka UBP w Tomaszowie Mazowieckim prowadziła akcję rozpracowania „Orląt” pod kryp. „Spiskowcy”. Próbowano ustalić personalia sprawców czynów przestępczych poprzez analizę próbek pisma maszynowego lub infiltrację środowiska młodzieżowego przy pomocy tajnych agentów. Do wykrycia tomaszowskiej organizacji młodzieżowej doszło wraz z zatrzymaniem członków Towarzystwa Antykomunistycznego. Członkowie „Orląt” zostali aresztowani w dniach 23-25 lutego 1952 r., a ks. Czosnykowski 6 marca. Podczas brutalnych przesłuchań w siedzibie WUBP w Łodzi próbowano wyciągnąć z nich informacje na temat ich współpracy z innymi organizacjami antypaństwowymi oraz „z reakcyjnym klerem”.

W czerwcu 1953 r. odbyły się dwa procesy przed WSR w Łodzi, podczas których zapadły następujące wyroki: ks. Czosnykowski – 10 lat pozbawienia wolności, Jan Łaski – 8 lat, Jerzy Wiliński – 7 lat, Ewa Przyżycka – 5 lat, Maria Wolszakiewicz – 4 lata, Iwo Płachecki – 3,5 roku, Barbara Figiel – 3 lata, Danuta Wójcik – 2,5 roku, Janina Korbacz – 1,5 roku. Odbywali je w więzieniach w Łodzi, Sieradzu, Jaworznie, Łęczycy, Grudziądzu i Bojanowie. 10 października 1952 r. aresztowano także Helenę Jędrzejczyk, wychowawczynię ,,Orląt”. Posądzono ją o zatajanie informacji o istnieniu nielegalnej organizacji oraz nastawanie jej członków przeciwko władzy ludowej. Po śledztwie prowadzonym przez WUBP w Łodzi, w dniu 15 grudnia 1952 r. miał miejsce proces przed WSR w Łodzi, w którym zapadł wyrok 3 lat więzienia, zmniejszony do 1,5 roku, który Jędrzejczyk odbyła w więzieniu w Łodzi przy ul. Sterlinga oraz w Łęczycy.

Instytut Pamięci Narodowej, chcąc przypomnieć dokonania młodzieży zaangażowanej w konspirację antykomunistyczną, przygotował wystawę „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45 – 1956”. Jej bohaterami są młodzi ludzie, którzy mimo prześladowań i terroru komunistycznego nie wahali się podjąć próby oporu wobec władz komunistycznych. Wielu z nich przypłaciło to najwyższą ofiarą, inni zaś długoletnimi wyrokami więzienia. Wystawa prezentuje ogólnopolski wymiar młodzieżowego ruchu oporu wraz z elementami regionalnymi.

Tego samego dnia dr Dariusz Rogut oraz Paweł Wąs przedstawią wykłady na temat „Żołnierzy Wyklętych” oraz młodzieżowych organizacji antykomunistycznych także młodzieży z II Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego w Tomaszowie Mazowieckim.

 

do góry