Instytut Pamięci Narodowej „CzasyPismo” nr 1(5)/2014 - CzasyPismo -

„CzasyPismo. O historii Górnego Śląska”, nr 1(5)/2014, 200 s.

Od redakcji:

Minęło już sto lat od wybuchu pierwszej wojny światowej, zwanej też Wielką Wojną. Historycy widzą w tym pierwszym światowym konflikcie tragedię, której zwieńczeniem stała się druga wojna światowa: bezprzykładną barbaryzację i samozniszczenie Europy. A jakie było jego znaczenie dla Górnego Śląska? No cóż, niewiele na ten temat pisano, a w związku z tym niewiele o oddziaływaniu wojny na nasz region wiemy. Bo też sprawa nie jest tak spektakularna: wszak na naszym terytorium nie toczyły się bezpośrednie walki i konflikt zbrojny uderzył w region rykoszetem. W tym numerze „CzasyPisma" pokusiliśmy się więc o zamieszczenie kilkudziesięciostronicowego bloku tekstów dotyczących tego zagadnienia. W niewielkich szkicach poruszono szereg wątków, m.in. kwestię postaw robotników wobec wojny oraz dzieje niemieckiego obozu jenieckiego w Lamsdorf. Teksty te pochodzą z konferencji „Koniec starego – początek nowego świata", zorganizowanej w 2013 r. przez Muzeum w Gliwicach, Instytut Śląski w Opolu oraz IPN Katowice. Dopełnia ten wybór rozmowa z prof. Ryszardem Kaczmarkiem, który na kanwie swojej najnowszej książki opowiada w wywiadzie o losach górnośląskich rekrutów w armii kajzera Wilhelma II.

Ale to nie jedyny blok tematyczny w tym numerze naszego półrocznika. Kilkadziesiąt stron pisma poświęcamy bowiem tekstom swobodnie nawiązującym do tematu kultury muzycznej na Górnym Śląsku. Piszemy o początkach jazzu, bluesie (m.in. o rozsławiających nasz region grupach SBB i Dżem), festiwalu piosenki religijnej czy niechętnie widzianym przez komunistyczne władze fenomenie popularności niemieckich „szlagrów". Nie zabrakło miejsca na muzykę klasyczną. Sporo tu fragmentów, w których na opisywane kwestie spoglądaliśmy z perspektywy komunistycznej policji politycznej, która także w kwestii muzyków oraz ich dzieł chętnie zabierała głos. Całość wieńczy wywiad z cenioną harfistką Helgą Storck, która balansując na pograniczu dwóch kręgów kulturowych – niemieckiego i polskiego – wyruszyła z rodzinnych Miechowic w świat, by po latach wrócić do Polski, do pracy w Akademii Muzycznej w Katowicach.

Rzecz jasna to nie wszystko. Drugą połowę pisma wypełniają bowiem najróżniejsze varia, w których dotykamy szeregu ważkich kwestii. Nasi autorzy piszą więc o dziwacznej polsko-niemieckiej granicy na Górnym Śląsku lat 1922–1939, o początkach muzealnictwa w międzywojennym województwie śląskim, o mitach kolejnictwa Polski międzywojnia, o „dziadkach z Wehrmachtu", o mrocznej historii rybnickiej bezpieki, siedzibach partii komunistycznej z Opola, konspiratorkach ze Związku Orła Białego. Przypominamy też postać odważnego robotnika z Gliwic – Władysława Suleckiego. Grupa Fotograficzna „Karbon" tym razem prezentuje natomiast melancholijne zdjęcia z górnośląskich familoków. Nie zapomnieliśmy o omówieniach i prezentacjach książek, które zamykają numer.

SPIS TREŚCI

• Adam Dziuba – Z „katakumb" do sal koncertowych. Jazz na Śląsku w latach 50. XX wieku
• Sebastian Rosenbaum – „Szlagry" na cenzurowanym
• Ewelina Małachowska – Sacrosong '71
• Tomasz Szymborski – SBB okiem SB
• Bogusław Tracz – Śląski blues czy śląski metal?
• Edyta Kaszyca – Każdy ma swojego… bluesa
• Anna Badura – Wroga i szkodliwa działalność „Organisty"
• Andrzej Sznajder – Pod „Batutą" SB
• Rozmowa z prof. Helgą Storck – Z Miechowic w świat… i z powrotem
• Bernard Linek – Wielka Wojna a Górny Śląsk. Konteksty. Projekty. Potrzeby
• Rozmowa z prof. Ryszardem Kaczmarkiem – Polacy w armii kajzera
• Adriana Dawid – Doświadczenia pierwszej wojny światowej we wspomnieniach polskich działaczy narodowych z Górnego Śląska
• Beata Piecha-van Schagen – „Naszych ludzi nie było, wszyscy na wojnie". Robotniczy świat wobec I wojny światowej
• Piotr Stanek – Obóz jeniecki w Lamsdorf/Łambinowicach w latach I wojny światowej
• Bogusław Tracz – Kultura pamięci o I wojnie światowej w międzywojniu na Górnym Śląsku
• Dawid Smolorz – Kurioza graniczne. Przebieg polsko-niemieckiej granicy na Górnym Śląsku po 1922 roku
• Dawid Keller – Pytania o polską międzywojenną kolej
• Piotr Rygus – W cieniu Muzeum Śląskiego. Muzealnictwo województwa śląskiego w okresie międzywojennym
• Marcin Jarząbek – Dziadek z Wehrmachtu, czyli historia bez pamięci zbiorowej
• Robert Ciupa, Dariusz Węgrzyn – Śladami zbrodni. Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Rybniku (1945–1956)
• Marcin Sroka – „Domy partii". Siedziby Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Opolu
• Ewa Koj – Kobiety z „Orła Białego"
• Adam Dziurok – Kardynalskie przejazdy przez Katowice
• Bogusław Tracz, Sebastian Rosenbaum – „Mieszkańcy zgłosili szereg zarzutów"
• Władysław Sulecki – Waszyngtońskie świadectwo robotnika z Gliwic
• Kaja Świętochowska – W cieniu kominów. Grupa Fotograficzna „Karbon"
• Publikacje IPN w Katowicach
• Inne publikacje
• Pisma