Instytut Pamięci Narodowej Drugi obieg w PRL na tle samizdatu w państwach bloku sowieckiego po 1956 roku - Książki -

Drugi obieg w PRL na tle samizdatu w państwach bloku sowieckiego po 1956 roku, red. Przemysław Gasztold-Seń, Natalia Jarska, Jan Olaszek, Warszawa 2016, 614 s., ISBN 978-83-8098-026-6

Drugi obieg wydawniczy miał duże znaczenie dla historii politycznej. Na łamach nielegalnie wydawanych i rozpowszechnianych publikacji opozycjoniści i dysydenci prezentowali programy działania, dyskutowali o celach i strategii ruchów, które współtworzyli. Sieci organizacyjne drugiego obiegu i samizdatu często stanowiły podstawę organizacyjną ruchów opozycyjnych. Tak było w PRL, gdzie po wprowadzeniu stanu wojennego działalność opozycji opierała się w dużej mierze na sieciach kolportażu wydawnictw niezależnych. Aby uzyskać pełny obraz zjawiska drugiego obiegu, należy przeanalizować politykę wobec niezależnego ruchu wydawniczego w poszczególnych państwach bloku sowieckiego.

Funkcjonowanie niecenzurowanych książek i publikacji to ciekawy temat dla historii społecznej. Tworzenie, rozpowszechnianie publikacji bezdebitowych uznać można za pewną praktykę społeczną, czyli – jak pisał Dariusz Tola – „powtarzalne mniej lub bardziej rutynowe działanie jesnostek lub grup”, które są charakterystyczne dla realnego socjalizmu. Warto patrzeć na historię niezależnego ruchu wydawniczego przez pryzmat takich kategorii jak wiek, wyksztacenie, płeć jego twórców i odbiorców. Takie podejście prowadzi do głębszych wniosków, dotyczących nie tylko samego drugiego obiegu, ale też społeczeństwa, w którym on występował.

Niezależne publikacje składają się na historię kultury. Można poddawać je analizom literaturoznawczym i prasoznawczym, badać miejsce, jakie zajmują w kulturze, oraz ich recepcję. Wreszcie – specyficzne cechy rynku nielegalnej książki i prasy to zagadnienie badawcze dla ekonomistów.

Fragment Wstępu

Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN „Opozycja w Polsce 1976–1989. Encyklopedia Solidarności”