Instytut Pamięci Narodowej Polskie Stronnictwo Ludowe w województwie rzeszowskim 1945–1947. Geneza i działalność - Książki -

Marcin Bukała, Polskie Stronnictwo Ludowe w województwie rzeszowskim 1945–1947. Geneza i działalność, Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, Rzeszów – Warszawa 2015, 480 s.

Celem książki jest odtworzenie historii Polskiego Stronnictwa Ludowego w województwie rzeszowskim w latach 1945–1947, a więc w okresie, który słusznie uchodzi za najtragiczniejszy w dziejach polskiego ruchu ludowego. Ugrupowanie kierowane przez schorowanego Wincentego Witosa (zmarł 31 października 1945 r.) i Stanisława Mikołajczyka miało w tej części kraju szereg atutów. Cieszyło się niekwestionowanym poparciem społecznym. Dysponowało rozbudowanymi strukturami terenowymi w szesnastu powiatach, opartymi na dorobku organizacyjnym przedwojennego Stronnictwa Ludowego. Zrzeszało około 70 tys. osób. Jego przedstawiciele sprawowali wiele istotnych funkcji w życiu publicznym województwa rzeszowskiego. Jako starostowie kierowali administracją w ośmiu powiatach. Przewodniczyli dziewięciu powiatowym radom narodowym. Stanowili większość w gminnych i powiatowych radach narodowych. Jeden z nich, Roman Gesing, piastował urząd wojewody (jako jedyny peeselowiec w kraju). Posiadany przez PSL potencjał okazał się jednak niewystarczający w starciu z komunistycznymi władzami. Za pomocą bezwzględnych, pozaprawnych i często kryminalnych metod pod koniec 1947r. pozbawiły one stronnictwo niezależności.

Zawarty w książce opis dziejów PSL został wzbogacony informacjami o tworzących je – niestety często zapomnianych – ludowcach. Ich życiorysy pokazują, że piętno przynależności do tego ugrupowania ciążyło na wielu z nich do końca PRL.