Instytut Pamięci Narodowej Zbuntowani. Niezależne Zrzeszenie Studentów w województwie katowickim 1980–1989 - Książki -

Tomasz Kurpierz, Zbuntowani. Niezależne Zrzeszenie Studentów w województwie katowickim 1980–1989, Katowice 2012, 408 s., ISBN 978-83-8098-232-1 

Wersja elektroniczna publikacji w Bibliotece Cyfrowej IPN

Niezależne Zrzeszenie Studentów tworzyli młodzi ludzie o rozmaitych poglądach, których połączyła antykomunistyczna postawa oraz chęć zmiany otaczającej ich siermiężnej i szarej rzeczywistości. W przeciwieństwie do dość licznych w „Solidarności” zwolenników reformowania PRL wśród studentów działających w NZS znacznie mniej było osób wierzących w możliwość jakiejkolwiek sensownej przebudowy istniejącego od kilku dekad systemu. Członkowie zrzeszenia domagali się demokratyzacji życia akademickiego, przestrzegania przez władze podstawowych swobód obywatelskich oraz poszanowania praw człowieka. Górnośląskie uczelnie – podobnie jak wiele innych ośrodków w kraju – w ostatniej dekadzie PRL stały się areną burzliwych wydarzeń, których finał nastąpił wraz z upadkiem systemu komunistycznego w Polsce w 1989 roku.

Monografia przedstawia dzieje NZS w województwie katowickim. Tomasz Kurpierz omówił struktury niezależnego ruchu studenckiego w okresie legalnej działalności na największych uczelniach w regionie – Uniwersytecie Śląskim, Politechnice Śląskiej, Śląskiej Akademii Medycznej i Akademii Ekonomicznej w Katowicach, opisał także działalność konspiracji studenckiej w czasie stanu wojennego – przede wszystkim na Uniwersytecie Śląskim i Politechnice Śląskiej. Na tych też uczelniach nastąpiła w drugiej połowie dekady reaktywacja zrzeszenia, zaś na przełomie 1988 i 1989 r. NZS ponownie zaczęło działać również w Śląskiej Akademii Medycznej. Działania zrzeszenia w województwie katowickim ściśle związane były z wydarzeniami rozgrywającymi się w innych ośrodkach akademickich, dlatego też górnośląskie struktury niezależnego ruchu studenckiego zostały omówione na szerszym, ogólnopolskim tle, tym bardziej, że niektórzy regionalni liderzy NZS weszli również w skład krajowych władz organizacji.

SPIS TREŚCI

Wstęp

Przed Sierpniem

• Początki szkolnictwa wyższego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim
• Studencki opór i Październik ’56
• Marzec ’68 i jego skutki
• Przedsierpniowa opozycja i opór społeczny

Przed rejestracją (lato 1980 r. – luty 1981 r.)

• Powstanie „Solidarności”
• Pierwsze studenckie inicjatywy
• Ludzie i struktury
• Regionalna i akademicka „Solidarność”
• Partia i władze uczelni wobec powstania NZS
• Walka o rejestrację i pierwsze konfrontacje
• Początek walki o wolne słowo
• Służba Bezpieczeństwa wobec NZS
• NZS a Socjalistyczny Związek Studentów Polskich
• W czasie strajku łódzkiego

Od rejestracji do stanu wojennego (luty – grudzień 1981 r.)

• Struktury
• Władza wobec rejestracji
• Kryzys bydgoski
• I Krajowy Zjazd Delegatów
• Walka o niezależność uczelni
• Niezależna prasa i wydawnictwa
• Wszechnica Górnośląska
• Studencka wiosna
• O wolność dla więźniów politycznych
• Kontakty zagraniczne
• NZS a młodzież szkolna
• Niespokojne wakacje
• Jesienne konflikty
• Strajk listopadowo-grudniowy

Pierwsza konspiracja (1981–1985)

• Wprowadzenie stanu wojennego
• Internowania
• Rozwiązanie NZS i inne represje
• Studencka konspiracja i opór społeczny
• Reorganizacja struktur SB
• Namiastka samorządności
• Duchowe i materialne wsparcie Kościoła
• Impas – opór nielicznych

Reaktywacja (1985–1988)

• Studencki Komitet Oporu
• Reaktywacja
• Papieska pielgrzymka
• Między konspirą a jawnością
• Służba Bezpieczeństwa wobec reaktywacji NZS
• Na powierzchni

U schyłku PRL (1988–1989)

• Ujawnienie
• Zajścia pod katedrą
• Odbudowa struktur
• Między kompromisem a buntem
• Walki o rejestrację ciąg dalszy
• Rejestracja i ostatnie miesiące w PRL

Zakończenie
Bibliografia
Wykaz skrótów
Indeks osób