W dniach 21 i 22 listopada br. w Centrum Edukacyjnym IPNPrzystanek Historia im. Janusza Kurtyki, przy ulicy Marszałkowskiej 21/25 wWarszawie, odbyła się konferencja naukowa „W imię przyszłości partii". Procesy ołamanie tzw. praworządności socjalistycznej1956–1957".
Sesja przygotowana została przez Oddziałowe Biuro EdukacjiPublicznej IPN w Warszawie w ramach prac Centralnego Projektu Badawczego„Aparat bezpieczeństwa w walce z podziemiem politycznym i zbrojnym 1944–1946".
W trakcie dwudniowych obrad oraz panelu dyskusyjnegohistorycy próbowali odpowiedzieć na pytanie – czy w okresie polskiego Październikadoszło do rozliczenia ze zbrodniami komunistycznymi pierwszego powojennegodziesięciolecia.
Podczas konferencji omówiono trzy sfery rozliczeń: partyjną(rozliczenia służbowe), resortową (rozliczenia służbowe) i sądową (rozliczeniakarne) do jakich doszło w centrali (na poziomie ministerstw, kierownictwapartii, Prokuratury Generalnej) i w wymiarze lokalnym.
Oprócz licznych referatów zaprezentowany został bardzoporuszający film dokumentalny „Humer i inni".
Ciekawym elementem sympozjum był panel dyskusyjny „Orozliczeniach PRL-u na kanwie rozważań o procesach za »błędy i wypaczenia«" zudziałem dr. hab. Zbigniewa Siemiątkowskiego, prof. Andrzeja Zybertowicza,prof. Wiesława Władyki, dr. Tomasza Żukowskiego i dr. Tomasza Łabuszewskiego.
Konferencja pokazała, że omawiany temat jest skomplikowany iwielowątkowy. Referenci przedstawili nowe badania, nowe wnioski i nowedokumenty. Efektem sesji będzie publikacja, w której znajdą się wszystkiezaprezentowane referaty w rozbudowanej formie.
PROGRAM
Dzień pierwszy
Cz. I. Rozliczenia w wymiarze „resortowym" i społecznym
- 10.00–10.10
Otwarcie konferencji – dr Tomasz Łabuszewski - 10.10–10.30
Pojęcie „praworządności socjalistycznej" wsystemie prawnym komunistycznej Polski lat 1944–1956 – mec. Marcin Zaborski - 10.30–10. 50
„Praworządność socjalistyczna" w działaniachRB/MBP – dr hab. Jacek Wołoszyn - 10.50–11.10
PZPR wobec problemu rozliczeń zbrodnistalinowskich – dr Elżbieta Romanowska - 11.10–11.30
Media wobec problemu rozliczeń – dr SebastianLigarski - 11.30–11.50
Problem rozliczeń w literaturze i sztuce (np.filmie) do 1989 r. – dr Kazimierz Krajewski
11.50–12.20 Przerwa
Cz. II. Rozliczenia w wymiarze terenowym
- 12.20–12.40
Problem rozliczeń na terenie województwarzeszowskiego – dr Janusz Borowiec - 12.40–13.00
Problem rozliczeń na terenie województwabiałostockiego – dr Marcin Zwolski - 13.00–13.30
Problem rozliczeń na terenie województwaolsztyńskiego – dr Piotr Kardela i Paweł Warot - 13.30–13.50
Problem rozliczeń na terenie województwagdańskiego – Krzysztof Filip - 13.50–14.10
Problem rozliczeń na terenie województwalubelskiego – dr Katarzyna Zawadka - 14.10–14.30
Problem rozliczeń na terenie województwamazowieckiego – dr Tadeusz Ruzikowski - 14.30–15.00 Dyskusja
16.00–17.00 Projekcja filmu „Humer i inni"
17.00 Panel dyskusyjny: O ROZLICZENIACH PRL-U. NA KANWIEROZWAŻAŃ O PROCESACH ZA „BŁĘDY I WYPACZENIA". Uczestnicy panelu: dr TomaszŁabuszewski, dr hab. Zbigniew Siemiątkowski, prof. Wiesław Władyka, prof.Andrzej Zybertowicz, dr Tomasz Żukowski. Dyskusję poprowadzi Robert Spałek
Dzień drugi
Cz. I. Rozliczenia w wymiarze centralnym
- 10.00–10.10
Otwarcie II dnia konferencji i prowadzenie – dr Kazimierz Krajewski - 10.10–10.30
Romkowski, Różański, Fejgin, Dusza i inni.Śledztwa i procesy rozliczeniowe wyższej kadry MBP oraz ich skutki (1954–1964)– Robert Spałek - 10.30–11.50
Komisje Mazura i Kosztirki – dr Paweł Libera(IH PAN) - 11.50–12.10
Wpływ politycznej odwilży na kadry cywilnegoaparatu bezpieczeństwa (1954–1957) – Natalia Jarska - 12.10–12.30
Procesy, których nie było (Brystygierowa,Czaplicki, Skulbaszewski itp.) – dr Mariusz Krzysztofiński - 12.30–12.50
Procesy rehabilitacyjne ofiar (na wybranychprzykładach) – dr Tomasz Łabuszewski - 12.50–13.10
Komisja partyjna Komitetu Zakładowego PZPRprzy Kds.BP/MSW do zbadania bezprawnych działań funkcjonariuszy UrzęduBezpieczeństwa Publicznego – dr Paweł Skubisz
13.10–13.30 Przerwa
Cz. II. Rozliczenia w wymiarze terenowym
- 13.30–13.50
Problem rozliczeń na terenie województwawrocławskiego – dr hab. Robert Klementowski - 13.50–14.10
Problem rozliczeń na terenie województwakatowickiego – dr Dariusz Węgrzyn - 14.10–14.30
Problem rozliczeń na tereniewojewództwa poznańskiego – Przemysław Zwiernik - 14.30–14.50
Problem rozliczeń na terenie województwakrakowskiego – dr hab. Filip Musiał - 14.50–15.10
Problem rozliczeń na tereniewojewództwa kieleckiego – Edyta Krężołek - 15.10–15.30
Problem rozliczeń na terenie województwałódzkiego – dr Joanna Żelazko - 15.30–16.00 Dyskusja
* * *
Humer i inni (1994) TV,film dokumentalny, reż. Alina Czerniakowska
Relacja z procesu sądowego zbrodniarza stalinowskiego AdamaHumera oraz innych pracowników Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w PRL-u. Dokument przedstawia przebieg zeznań ofiar oraz ich katów. Jednym z bohaterówfilmu jest legendarny pilot Stanisław Skalski. Widzowi rzuca się w oczy bezmiardemoralizacji ówczesnych ludzi władzy, ogrom cierpienia ofiar i pięknopoświęcenia, miłości do wolnej Polski, który emanuje z przedstawianychhistorii. Szczerość przekazu i realizm emocji, jaki odczuwamy, to główne atutytego dokumentu. Ważny głos w dyskusji na temat rozliczeń z minioną epoką.