Celem konferencji, realizowanej w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1944–1989”, jest przedstawienie sytuacji biskupów w realiach politycznych Polski „ludowej”. Chodzi nie tylko o zaprezentowanie poglądów hierarchów kościelnych, dotyczących sytuacji powojennej Polski, ale również omówienie, w jaki sposób duchowieństwo, wierni i władze komunistyczne oceniały poglądy i postawę danego biskupa.
Polscy biskupi od początku istnienia Polski „ludowej” nie ukrywali swojego sceptycyzmu, a nawet negatywnego stanowiska wobec komunistycznych władz narzuconych przez sowieckiego okupanta. Niemniej jednak wraz z biegiem czasu podejście hierarchii kościelnej do rzeczywistości politycznej powojennej Polski zróżnicowało się. Część biskupów uważała, że komunistyczne państwo jest bezwzględnym przeciwnikiem Kościoła, a część, że można w jakiś sposób dojść do porozumienia z władzami Polski „ludowej”. Wspomniana problematyka była omawiana w sposób przyczynkarski w wielu pracach o różnorodnym charakterze – głównie w monografiach dotyczących relacji państwo – Kościół w PRL czy biografiach poszczególnych biskupów działających w Polsce powojennej. Celem konferencji będzie rozszerzenie i pogłębienie wiedzy dotyczącej tytułowej problematyki oraz przygotowanie monografii wieloautorskiej, obejmującej możliwie szerokie spektrum członków Episkopatu Polski. Nacisk położony zostanie na zaprezentowanie poglądów ordynariuszy diecezji oraz najważniejszych sufraganów. Podejmiemy również próbę zaprezentowania podejścia Episkopatu Polski do wybranych problemów społeczno-politycznych Polski „ludowej”. Sesja stanowi kontynuację cyklu konferencji o tym samym tytule, które odbyły się w 2018 i 2020 r.
PROGRAM KONFERENCJI
Dzień 1.
21 II 2022
Panel I: 10.00–11.50
- 10.00–10.20
Ks. dr Jarosław Wąsowicz (Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej), Arcybiskup Antoni Baraniak wobec systemu komunistycznego – wybrane aspekty - 10.20–10.40
Dr hab. Rafał Łatka prof. UKSW, Żywoty niemal równoległe… ale dość jednak od siebie odległe. Księża Józef Glemp i Henryk Gulbinowicz w okresie PRL – studiów porównawcze - 10.40–11.00
Dr hab. Paweł Stachowiak prof. UAM, Karol Wojtyła. Ksiądz, biskup i metropolita krakowski wobec środowiska „Tygodnika Powszechnego” - 11.00–11.20
Bp. dr hab. Mariusz Leszczyński, Prymas Stefan Wyszyński i Diecezja Lubaczowska – zarys zagadnienia
11.20–11.50 – dyskusja
11.50–12.10 – przerwa na kawę
Panel II: 12:10–13.50
- 12.10–12.30
Dr Bogusław Wójcik (IPN Rzeszów), Taktyka bp. Jana Stepy w relacjach z władzami państwowymi w latach 1946–1959 - 12.30–12.50
Dr Ewelina Ślązak (IPN Łódź), Biskup Józef Rozwadowski, ordynariusz diecezji łódzkiej wobec rzeczywistości społeczno-politycznej lat 1968–1986 - 12.50–13.10
Ks. dr Paweł Kostrzewski (Wyższy Instytut Teologiczny w Częstochowie; Archiwum Kurii Metropolitalnej w Częstochowie), Bp Stefan Bareła wobec działań władz komunistycznych w diecezji częstochowskiej w latach 1964–1984 - 13.10–13.30
Dr hab. Leszek Zygner prof. PUZ, Biskup Jan Wosiński w rzeczywistości PRL
13.10–13.50 – dyskusja
13.50–14.30 – przerwa
Panel III: 14.30–15.50
- 14.30–14.50
Dr hab. Krzysztof Sychowicz (IPN Białystok), Bp Władysław Suszyński – „negatywnie ustosunkowany do państwowych przepisów i zarządzeń” - 14.50–15.10
Dr Zbigniew Stanuch (IPN Szczecin), Bp. Kazimierz Majdański w polityce wyznaniowej władz PRL na Pomorzu Zachodnim (1979–1989) - 15.10–15.30
Michał Owczarek (UŁ), Poglądy biskupa Jerzego Dąbrowskiego na kwestie normalizacji stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską Rzeczpospolitą Ludową a Stolicą Apostolską w rozmowach ze stroną państwową - 15.30–15.50
Dr hab. Patryk Pleskot prof. UR (IPN Warszawa), Co mówią biskupi? Konferencje Episkopatu Polski i publiczne oświadczenia hierarchii kościelnej w analizach ambasady USA w Warszawie (przełom lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych)
15.50–16.20 – dyskusja
16.20–16.40 – przerwa na kawę
Panel dyskusyjny:
Wpływ władz Polski „ludowej” na postawy biskupów Kościoła katolickiego
16.40–18.00
Dr hab. Rafał Łatka prof. UKSW
Ks. prof. dr hab. Józef Marecki (UPJP2)
Dr hab. Paweł Skibiński prof. UW
Ks. dr hab. Dominik Zamiatała prof. UKSW
Prof. dr hab. Jan Żaryn (UKSW)
Dzień 2.
22 II 2023
Panel IV: 10.00–12.10
- 10.00–10.20
Dr hab. Elżbieta Wojcieszyk (IPN Poznań), Wobec dwóch totalitaryzmów. Kapłan archidiecezji poznańskiej bp ks. Tadeusz Etter (1911–1984) - 10.20–10.40
Piotr Pietryga (UAM Poznań), Bp Jan Czerniak (1906–1999) we wspomnieniach trzech pokoleń kapłanów archidiecezji gnieźnieńskiej - 10.40–11.00
Dr Jan Hlebowicz (IPN Gdańsk), „Kapłan rzetelny i […] zalękniony”? Wikariusz kapitulny diecezji gdańskiej ks. Jan Cymanowski wobec środowiska księży „patriotów” (1951–1956) - 11.00–11.20
Dr Jarosław Durka (Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego), Biskup Stanisław Czajka wobec terroru komunistycznego - 11.20–11.40
Dr Paweł Glugla (badacz niezależny), „Nad Polskę nadciągnęła czerwona chmura”. Biskup Michał Blecharczyk (1905–1965) w komunistycznej rzeczywistości
11.40–12.10 – dyskusja
12.10–12.30 – przerwa na kawę
Panel V: 12.30–13.50
- 12.30–12.50
Ks. dr hab. Grzegorz Sokołowski prof. PWT, Brak biskupa rezydencjalnego we Wrocławiu w latach 1945–1956 a udzielanie święceń kapłańskich - 12.50–13.10
Ks dr hab. Dominik Zamiatała prof. UKSW, Biskup Paweł Latusek w realiach PRL - 13.10–13.30
Dr hab. Kazimiera Jaworska prof. PWT, Kard. Bolesław Kominek wobec problemu wychowania młodego pokolenia w czasach komunistycznych w świetle kazań wygłoszonych do młodzieży
13.30–13.50 – dyskusja
13.50–15.00 – przerwa
Panel VI: 15.00–16.50
- 15.00–15.20
Dr Krzysztof Kierski (IPN Olsztyn), Stosunek biskupów diecezji warmińskiej do opozycji politycznej w PRL w latach 80. XX w. - 15.20–15.40
Dr Krzysztof Busse (IPN Radom), Wyszyński mój wróg – przypadek ks. Pawła Heintscha - 15.40–16.00
Marek Barton (IHN PAN), Budownictwo sakralne w diecezji częstochowskiej w okresie posługi biskupiej Stefana Bareły - 16.00–16.20
Mateusz Szłapka (IPN Bydgoszcz), Biskupi Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w dokumentach aparatu bezpieczeństwa państwa w latach 1945–1989
16.20–16.50 – dyskusja
16.50–17.00 – zamknięcie i podsumowanie konferencji