E-KsięgarniaHenryk Baran urodził się 15 lipca 1920 r. w Warszawie, w rodzinie Władysława i Bronisławy z d. Gnatowskiej (lub Gutowskiej). Dzieciństwo i młodość spędził w stolicy, mieszkając z rodziną przy Alejach Jerozolimskich. Po ukończeniu szkoły został tancerzem w jednym z warszawskich zespołów tanecznych.
W czasie niemieckiej okupacji, podobnie jak wielu młodych ludzi, zaangażował się w konspiracyjne działania niepodległościowe. W marcu 1943 r. wstąpił w szeregi Armii Krajowej. Posługiwał się pseudonimami „Maciek” oraz „Niewinny”. Służył jako strzelec w plutonie likwidacyjnym Oddziału II (kontrwywiadu) Komendy Obszaru Warszawskiego AK, dowodzonym przez por. Romana Rozmiłowskiego ps. „Zawada”. Spośród wielu akcji, w których brał czynny udział, szczególnie ważnymi były: likwidacja w kwietniu 1944 r. konfidenta z Poczty Dworcowej przy ul. Żelaznej w Warszawie oraz zbrojna zasadzka na Niemców na drodze łączącej Drohiczyn z Sokołowem 15 lipca 1944 r.
Po wybuchu Powstania Warszawskiego pluton likwidacyjny, w którym Henryk Baran służył już jako starszy strzelec, wszedł w skład II plutonu kompanii ochrony sztabu Obszaru Warszawskiego AK, znanej pod kryptonimem „Koszta”, pod rozkazami swojego dotychczasowego dowódcy por. Rozmiłowskiego.
Jeszcze w sierpniu 1944 r. Henryk Baran znalazł się w 1. kompanii „Warszawianka” I batalionu „Lecha Żelaznego” osławionego zgrupowania „Chrobry II”, w którym walczył m.in. niezłomny rotmistrz Witold Pilecki.
Henryk Baran został ranny 2 września 1944 r. przy ul. Mokotowskiej. Rozkazem dowódcy Odcinka Zachodniego, potwierdzonym przez dowódcę zgrupowania „Chrobry II” mjr. Zygmunta Brejnaka ps. „Zygmunt”, został awansowany 20 września 1944 r. na stopień kaprala.
Po upadku powstania trafił do niemieckiej niewoli, najpierw do Stalagu 344 Lamsdorf (obecnie Łambinowice na Śląsku), a w połowie listopada 1944 r. przeniesiono go do Stalagu VII B Memmingen w Bawarii. Po zakończeniu drugiej wojny światowej nie wrócił do Polski. Jak wielu oddanych prawdziwie niepodległej Polsce bohaterów, nie mógł pogodzić się z sowieckim zniewoleniem i zdecydował pozostać na uchodźstwie. Emigracyjne szlaki zaprowadziły go do Ameryki Południowej, do Wenezueli. Tam podjął pracę naukową, z czasem zostając profesorem lingwistyki na Uniwersytecie Jose Maria Vargas w Caracas.
Władze Polski Ludowej pozbawiły Henryka Barana polskiego obywatelstwa. Otrzymał je ponownie dopiero w wolnej Polsce, w 2006 r. W maju 2007 r. Henryk Baran powrócił do Ojczyzny. Zatrzymał się w Gdańsku i tu 17 września 2007 r. zmarł. Został pochowany na Cmentarzu Łostowickim.
Dowiedz się więcej z broszury opracowanej przez Karolinę Masłowską (OBUWiM IPN w Gdańsku). Publikacja dostępna jest online.
Nagrobek Henryka Barana na Cmentarzu Łostowickim w Gdańsku został wyremontowany przez OBUWiM.
