230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Choć obowiązywała zaledwie przez 14 miesięcy, to była próbą unowocześnienia ustroju Polski i ratowania jej suwerenności. Święto 3 Maja zostało przywrócone w II Rzeczypospolitej Polskiej w 1919 r. Podczas II wojny światowej zostało zdelegalizowane przez okupantów niemieckich i sowieckich. Zakazane było również w PRL.

Od 1979 r. było obchodzone nielegalnie w Gdańsku na Targu Drzewnym. Obchody organizowały wspólnie ugrupowania opozycyjne: Ruch Młodej Polski, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża. Zgromadzenia, które po mszy św. miały miejsce pod pomnikiem Jana II Sobieskiego gromadziły zawsze parę tysięcy ludzi. Udział w nich, niestety wiązał się z represjami, pobiciem, zatrzymaniem, czy też skazaniem. W 1980 r. aresztowani i skazani na 3 miesiące pozbawienia wolności zostali czołowi uczestnicy uroczystości: Tadeusz Szczudłowski i Dariusz Kobzdej.

Wyjątkiem był 1981 r., czas „karnawału Solidarności”, kiedy to obchody 190. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja odbyły się legalnie, choć pod czujnym okiem SB.

Od 1990 r. 3 Maja ponownie jest oficjalnym świętem narodowym Polaków.

W zasobie archiwalnym Oddziałowego Archiwum IPN w Gdańsku znajdują się dokumenty wydawane z okazji obchodów rocznic uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Wśród akt wytworzonych lub zgromadzonych przez Służbę Bezpieczeństwa możemy wyróżnić plan ochrony porządku podczas zgromadzenia ludności na Targu Drzewnym w Gdańsku w dniu 3 maja 1981 r., plan zabezpieczenia centralnej uroczystości wojewódzkiej z okazji święta 3 Maja w 1981 r. przy Teatrze Muzycznym w Gdyni, czy też zaproszenie na Mszę Świętą w dniu 3 maja 1981 r. w Bazylice Najświętszej Maryi Panny w Gdańsku z okazji 190. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Uzupełnieniem dokumentacji są fotografie z uroczystości obchodów święta 3 Maja w Elblągu.

Najliczniej zgromadzone materiały pochodzą od darczyńców prywatnych, są to przede wszystkim ulotki, m.in. sygnowane przez Federację Młodzieży Walczącej zapraszające na obchody świąt 1 i 3 Maja w Gdańsku, przekazane przez Romana Jankowskiego, ulotka Komitetu Wykonawczego „Solidarności Walczącej” z dnia 7 kwietnia 1989 r. wzywająca do udziału w obchodach rocznicy Konstytucji 3 Maja, przekazana przez Michała Trzeciaka, ulotka NSZZ „Solidarność” Stoczni Gdańskiej wydana w 1983 r. z okazji rocznicy Konstytucji 3 Maja, podarowana przez Jana Semenowicza, oraz ulotka Oddziału Gdańskiego Liberalno-Demokratycznej Partii „Niepodległość” z 1986 r. w sprawie ogłoszenia dnia 1 maja Dniem Solidarności z Walczącym Afganistanem oraz wzywająca do uczestnictwa w uroczystej mszy św. w kościele Chrystusa Króla w Gdyni z okazji 195. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, którą powierzył archiwum Zygmunt Pałasz. Ciekawą pamiątką są również kartki pocztowe wydawane z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, które ofiarował nam Robert Rakowiec oraz Jerzy Bielecki. Ponadto w darze od Jerzego Marcinka znajdujemy ciekawy plakat wydany z okazji obchodów 190. rocznicy Konstytucji 3 Maja.

Opracowała: Anna Nadarzyńska-Piszczewiat

Karta pocztowa wydana przez Wolną Drukarnię Stoczni Gdańskiej z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja z akcentami solidarnościowymi z 1985 r.

Ulotka sygnowana przez Federację Młodzieży Walczącej zapraszająca na obchody świąt 1 i 3 Maja w Gdańsku

Plakat wydany z okazji obchodów 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja

Kartka pocztowa z okazji święta 3 Maja

Ulotka NSZZ „Solidarność” Stoczni Gdańskiej wydana w 1983 r. z okazji rocznicy Konstytucji 3 Maja

Ulotka Oddziału Gdańskiego Liberalno-Demokratycznej Partii „Niepodległość” z 1986 r. w sprawie ogłoszenia dnia 1 maja Dniem Solidarności z Walczącym Afganistanem oraz wzywająca do uczestnictwa w uroczystej mszy św. w kościele Chrystusa Króla w Gdyni z okazji 195. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Komunikat Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” w Słupsku zatytułowany „Święto 3 Maja” zawierający program planowanych uroczystości

Ulotka Komitetu Wykonawczego „Solidarności Walczącej” z dnia 07-04-1989 r. wzywająca do udziału w obchodach rocznicy Konstytucji 3 Maja

Fotografie z uroczystości 3 maja 1981 r. w Elblągu

Fotografie z uroczystości 3 maja 1981 r. w Elblągu

Fotografie z uroczystości 3 maja 1981 r. w Elblągu

Czasopismo Organizacji Zakładowej NSZZ „Solidarność” przy Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Szczecinie: Pro Memoria w rocznicę ogłoszenia Konstytucji 3 Maja z dnia 03-05-1981 r.

Apel członków NSZZ „Solidarność”, NZS i redakcji „Kreta” z 1982 r. o wzięcie udziału w mszach w intencji Ojczyzny i Narodu oraz w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja w kościołach Gdańska i Gdyni

Plan zabezpieczenia ruchu drogowego na trenie miasta Gdańska w dniu 03.05.1981 r.

Apel do społeczeństwa sygnowany przez Gdański Komitet Obywatelski Obchodów 190 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja z dnia 28-04-1981 r.

Plan ochrony porządku podczas zgromadzenia ludności na Targu Drzewnym w Gdańsku dnia 3 maja 1981 r.

Plan fizycznej ochrony porządku w rejonie Targu Drzewnego w Gdańsku w związku ze zgromadzeniem ludności pod Pomnikiem Jana III Sobieskiego w dniu 3 maja 1981 r.