Nawigacja

Historia z IPN

Robert Spałek: „Mam w d… taką partię”, czyli Gomułka jako komunistyczny antysemita?

Czy zgadzamy się na to, czy nie, doświadczenie komunizmu pozostaje częścią naszej zbiorowej przeszłości i indywidualnych tożsamości.

  • Ilustracja do tekstu Roberta Spałka: „Mam w d… taką partię”, czyli Gomułka jako komunistyczny antysemita?
    wykład R. Spałka

Nie zmieni tego fakt, że ustrój wzorowany na sowieckim został wprowadzony i zaadaptowany do polskich warunków siłą, pomimo narodowego oporu: zbrojnego, politycznego, intelektualnego i światopoglądowego.

Na licencji Moskwy …

Potępienie działań komunistów – systemu, który stworzyli i mentalności, jaką przejawiali – nie wyklucza zobiektywizowanego i rzetelnego zgłębiania motywów ich postępowania i sposobu myślenia. Nie po to, by usprawiedliwiać, lecz po to, by rozumieć i wychodzić poza poglądy obowiązujące środowiskowo czy to na współczesnej lewicy, czy na prawicy, poza kalki i schematy, a przede wszystkim aby dostarczyć wiedzy o tym, co się wydarzyło naprawdę. Ile w rewolucyjnym zapale komunistów w Polsce było ideologiczno-politycznej „misyjności”, a ile zdrady, karierowiczostwa, lęku, osobniczych patologii czy może wiary w determinizm historyczny? Gdzie kończyło się „długie ramię Moskwy”, a więc sowiecki nakaz, nacisk i kontrola, a zaczynało aktywne adaptowanie systemu do warunków lokalnych? Staram się opowiadać o tym w książce Na licencji Moskwy. Wokół Gomułki, Bermana i innych (1943–1970) (Warszawa 2020).

Gomułka a Żydzi

Co zrozumiałe, poruszam tam także tematy uznawane za kontrowersyjne. Piszę np. o stosunku Władysława Gomułki do polskich Żydów, a szczególnie „żydowskich” komunistów. Gomułka był zawsze na tę sprawę wyczulony. Nie nosił w sobie uprzedzeń rasowych (miał żonę pochodzenia żydowskiego), niemniej uważał, że po wojnie, po raz pierwszy w historii Polski, etniczni Żydzi zajęli tak dużo ważnych i decyzyjnych stanowisk w państwie, co zostało jeszcze dodatkowo w społeczeństwie przesadnie rozdmuchane, że w konsekwencji podważało wątłą legitymizację komunistów do sprawowania władzy jako siły polskiej (powszechnie uznawano, że krajem rządzą „Ruscy i Żydzi”). Gomułka zawsze twierdził, że brak wyczucia społecznych nastrojów w tej sprawie przyczynia się do narastania nastrojów antysemickich. Co więcej, uważał, że część polskich Żydów zajmujących decyzyjne stanowiska nie utożsamia się z Polską Ludową w stopniu, który on uznawał za konieczny.

Czytaj całość na portalu przystanekhistoria.pl

do góry