Nawigacja

Wystawy

„Rewolucja społeczna” czy „dzika przebudowa”. Przekształcenia własnościowe w Polsce w latach 1944–1956 i ich społeczne skutki

W społecznej historii Polski lata1944–1956 wyróżniały się wyjątkową dynamiką zmian. Można w tym okresie wskazaćdwie fazy: kilkuletni etap „społeczeństwa przejściowego” oraz okres budowy „społeczeństwasocjalistycznego”.

Brzemienne w skutki okazały sięszczególnie przekształcenia własnościowe. Prowadzono je pod hasłem „uspołecznieniapodstawowych środków produkcji” jako „aktu sprawiedliwości społecznej”, którabyła jednym z najważniejszych haseł na sztandarach władzy ludowej. Stosunekreżimu komunistycznego do własności prywatnej dobrze ilustruje fakt, iż wbardzo pojemnym katalogu wrogów ważne miejsca zajmowali: „kapitaliści”,„burżuje”, „obszarnicy”, „spekulanci”, „kułacy” i „prywaciarze”. Akcjapropagandowa towarzyszyła zakrojonym na dużą skalę działaniom represyjnym:aresztowaniom, wywózkom do ZSRR, przymusowym migracjom, niszczeniu kulturyziemiańskiej.

Pod pretekstem przeprowadzania reformgospodarczych dokonano likwidacji „warstw posiadających”. Potraktowano je jakozaplecze materialne dla przeciwników systemu i zredukowano strukturę społecznądo dwóch głównych klas: robotników i chłopów (90%), nadając inteligencji rolę pomocnicząwobec klasy robotniczej. Chłopów jako grupę społeczną próbowano bez powodzeniapoddać ścisłej kontroli w ramach kolektywizacji wsi. Poza zmianamistrukturalnymi obserwujemy również zmiany stylu życia i mentalności

Społeczeństwo różnie ustosunkowało się dozmian własnościowych. Stosunek ten ewoluował w miarę rozwoju sytuacji. Pewnagrupa bezwarunkowo akceptowała zmiany, podczas gdy inna równie bezwzględnie jezwalczała. Najpowszechniejszą jednak postawą było przystosowanie, czylibalansowanie pomiędzy wspomnianymi wyżej: akceptacją i oporem. Zakres izłożoność zmian własnościowych sprawiły, że np. popierający beneficjencireformy rolnej po kilku latach stawali się jej krytykami, gdyż zmuszano ich dokolektywizacji. Nie brakowało również aparatczyków partyjnych otaczających sięluksusowymi przedmiotami, symbolami ustroju, który obalili, albo korzystającychz dobrodziejstwa „czarnego rynku”.

Dr Tomasz Osiński (ze wstępu)

Materiały ikonograficzne prezentowane nawystawie pochodzą ze zbiorów Polskiej Agencji Fotografów Forum, PolskiejAgencji Prasowej, Ośrodka Karta, Instytutu Pamięci Narodowej, Biblioteki UMCS wLublinie, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, Izabeli Broszkowskiej, rodzinyZamoyskich, Macieja Rydla, Stanisława Roztworowskiego oraz Elżbiety Zaleskiej.

Wystawa składa się z 32 paneli. Towarzyszyjej katalog.

Wystawę przygotowało Oddziałowe BiuroEdukacji Publicznej w Lublinie we współpracy z Polskim Towarzystwem ZiemiańskimOddział w Lublinie.

Scenariusz wystawy: dr Tomasz Osiński
Współpraca: Michał Durakiewicz
Koncepcja plastyczna wystawy: MagdalenaŚladecka

Pliki do pobrania

do góry