Instytut Pamięci Narodowej 40 lat temu Sejm PRL uchwalił ustawę o związkach zawodowych, formalnie delegalizując NSZZ „Solidarność” - Komunikaty -

Sejm PRL, przy 12 głosach przeciwnych i 10 wstrzymujących się, uchwalił „Ustawę o związkach zawodowych i organizacjach rolników”. W świetle ustawy wszystkie związki zawodowe, istniejące przed 13 grudnia 1981 r., w tym NSZZ „Solidarność”, rozwiązano. W nowej ustawie znalazło się wiele zapisów, które teoretycznie stwarzały warunki do powołania związków zawodowych na terenie zakładu pracy np. art. 2. punkt 1 zawierał zapis: „Związki zawodowe są niezależne od organów administracji państwowej i gospodarczej” lub art. 6. punkt 1: „Związki zawodowe reprezentują i bronią praw i interesów pracowników w zakresie warunków pracy i płac oraz warunków socjalno-bytowych i kulturalnych”. Ostatecznie zawarte artykuły w ustawie pozostawały pustymi słowami na papierze, ponieważ władza komunistyczna nie zamierzała ustąpić robotnikom.

Decyzja władz komunistycznych nie została uznana na świecie. O sile Solidarności świadczy chociażby fakt, że delegalizacja „Solidarności” wywołała liczne protesty za granicą. Prezydent USA Ronald Reagan już 9 października zapowiedział, że odpowiedzią władz amerykańskich będzie pozbawienie PRL klauzuli najwyższego uprzywilejowania w handlu ze Stanami Zjednoczonymi. Natomiast w 1986 r. NSZZ „Solidarność” została afiliowana do Międzynarodowej Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych (MKWZZ) i Światowej Konfederacji Pracy (ŚKP).

Decyzja o rozwiązaniu „Solidarności” wywołała także falę protestów społecznych. Do najtragiczniejszych wydarzeń doszło 13 października 1982 r. Pokojowe demonstracje w Nowej Hucie w Krakowie zostały zaatakowane przez ZOMO i przerodziły się w wielogodzinną bitwę uliczną. Śmierć poniósł 20-letni Bogdan Włosik, który poszedł do kościoła. Zginął zastrzelony przez esbeka.

Śmiertelny strzał oddał obserwujący zamieszki „po cywilu” kpt. SB Andrzej Augustyn. W zachowanej notatce możemy przeczytać: „[oficer] wyciągnął pistolet i z bliskiej odległości strzelił do niego trafiając w brzuch. Ranny natychmiast upadł, a oficer oddalił się spokojnym krokiem do nieoznakowanego radiowozu”. Śmiertelnie ranny Bogdan wyszeptał w karetce „Komuniści mnie zabili...”. Zmarł na stole operacyjnym w krakowskim Szpitalu Wojskowym przy ul. Wrocławskiej o godzinie 21.15. Pogrzeb Bogdana Włosika był wielką solidarnościową manifestacją, na którą przyszło około 20 000 osób. Jego śmierć stała się dodatkowym motywem do antykomunistycznego oporu.

Zabójca Bogdana Włosika pracował w SB do 1987 r., kiedy w wieku 40 lat przeszedł na emeryturę. Do 1989 r. nie poniósł odpowiedzialności, mimo, że przekroczył granice obrony koniecznej. W 1991 r. został skazany na 8 lat więzienia, a w kolejnym roku sąd zaostrzył wyrok do 10 lat. Ostatecznie Augustyn wyszedł na wolność po upływie 5 lat za dobre sprawowanie.

W maju 2019 r. Bogdan Włosik został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności, przyznawanym przez Instytut Pamięci Narodowej.

***

Na konferencji prasowej 10 grudnia 2020 r. został zaprezentowany portal „Encyklopedia Solidarności”. Portal jest częścią projektu dokumentacyjnego „Encyklopedia Solidarności”, realizowanego przez Instytut Pamięci Narodowej. Jego celem jest przedstawianie historii ruchów opozycyjnych w PRL w latach 1976–1990. Portal stanowi ważne uzupełnienie kolejnych tomów „Encyklopedii Solidarności”, których dotąd wydano cztery, a prace nad piątym właśnie się rozpoczęły. Portal jest dostępny pod poniższym linkiem: https://encysol.pl/

Dodatek historyczny z 27 sierpnia 2020 r., przygotowany przez Oddział IPN w Krakowie, został poświęcony 40. rocznicy Porozumień Sierpniowych. Zachęcamy do jego pobrania w formacie pdf z naszej strony: https://cutt.ly/2XGZouh

Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku w 2019 r. przygotowało wystawę pt. „Przełom. Sierpień 1980 i «Solidarność»”. Wystawa prezentuje historię „Solidarności”, począwszy od jej powstania w sierpniu 1980 roku. Składa się z 14 plansz. Dostępna w dwóch wersjach językowych (polskim i angielskim) do pobrania z naszej strony: https://cutt.ly/3XGXa4i

Nakładem Instytutu Pamięci Narodowej ukazały się w 2021 r. kolejne publikacje dokumentujące i analizujące dzieje NSZZ „Solidarność”. Praca pt. „Rozpracowanie organów kierowniczych NSZZ Solidarność przez Służbę Bezpieczeństwa 1980-1982. Seria: Monografie. Tom 165” autorstwa Grzegorza Majchrzaka oraz „Anatomia rewolucji. Narodziny ruchu społecznego Solidarność w 1980 roku. Seria: Monografie. Tom 128” autorstwa Tomasza Kozłowskiego. Obie dostępne są w naszych księgarniach oraz w internecie.

W 2021 r. ukazała się również pozycja pt. „Górnicza Solidarność w województwie katowickim 1980–1989” autorstwa Jana Jurkiewicza. Książka  stanowi tom studiów poświęconych dziejom społecznym górnictwa górnośląsko-zagłębiowskiego w okresie PRL. Pozwalają one lepiej zrozumieć skomplikowaną rzeczywistość najbardziej zindustrializowanego regionu w kraju w ostatnich kilkunastu latach istnienia tzw. Polski Ludowej. Niniejszy tytuł dostępny jest w naszych księgarniach.

Nakładem Wydawnictwa IPN w 2019 r. ukazała się książka pt. „Kryptonim Klan. Służba Bezpieczeństwa wobec NSZZ Solidarność w Gdańsku. Tom 2: I Krajowy Zjazd Delegatów. Seria: Dokumenty. Tom 63” pod red. Dominika Sokołowskiego, Radosława Żydonika. Niniejszy tytuł dostępny jest w naszych księgarniach.

IPN w 2021 r. wydał książkę pt. „Od nadziei do niepodległości NSZZ Solidarność 1980-1989/90 Studia i szkice”. Na publikację składają się 24 artykuły podzielone na dwie części: o NSZZ Solidarność i Wobec NSZZ Solidarność. Przybliżają Czytelnikowi szerokie spektrum zagadnień związanych z historią związku, często dotąd nieznanych bądź słabo zbadanych. Książka również jest dostępna w naszych księgarniach.

Wydawnictwo IPN w 2021 r. wydało również książkę pt. „Wysoka temperatura. Od wolności do wolności 1980-1990”. Jan Rulewski w czasach PRL był więźniem politycznym i jednym z liderów „Solidarności”, a w wolnej Polsce posłem na sejm i senatorem. „Wysoka temperatura….” to autobiograficzna opowieść dotycząca jego politycznego zaangażowania. Książka jest dostępna w naszych księgarniach.

Zachęcamy także do zapoznania się z licznymi artykułami i materiałami audio-wideo dostępnymi w portalu przystanekhistoria.pl w zakładce „Epoka Solidarności 1980-1990”:

• Elżbieta Pietrzyk-Dąbrowska, Krakowscy buntownicy
• Marzena Grosicka, Zmagania z władzą
• Monika Komaniecka-Łyp, Klęska komuny i triumf „Solidarności”
• Rafał Łatka, Kościół katolicki a Solidarność (1980–1981)
• Ks. Jarosław Wąsowicz SDB, Papież Solidarności
• Filip Gańczak, Zmiażdżyć „kontrrewolucję”. NRD wobec Solidarności
• Andrzej W. Kaczorowski, Zaczęło się na Gimnastycznej
• Jarosław Neja, Nadrobić stracony czas
• Piotr Byszewski, Aneta Nisiobęcka, „Chcemy Polski wolnej i niepodległej…”. Symbolika niezależnych demonstracji w PRL
• Krzysztof Brzechczyn, Koncepcje oporu społecznego w okresie stanu wojennego 1981-1983
• Jarosław Neja, Odmieniony region – robotnicy województwa katowickiego buntują się przeciw systemowi