Nawigacja

Komunikaty

Ogóły: Szczątki dwóch mężczyzn odnalezione w miejscu upamiętnienia

Drewnianą skrzynię, a w niej przemieszane szczątki dwóch osób odnalazł zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN w lesie niedaleko miejscowości Ogóły (pow. białostocki). Szczątki zostały zlokalizowane na terenie upamiętnienia ofiar bitwy pod Ogółami (1945), w której poległo dwóch żołnierzy z oddziału AKO „Piotrków”. 

Historia bitwy

Mimo formalnego rozwiązania Armii Krajowej (rozkazem gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” z dnia 19 stycznia 1945 r.) na terenie województwa białostockiego coraz więcej osób szukało przynależności do leśnych oddziałów partyzanckich. Zgłaszali się do nich m.in. żołnierze z Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny. Do oddziałów dołączali także dezerterzy z MO, UB, KBW oraz osoby uchylające się od poboru. 

15 lutego 1945 r. płk Władysław Liniarski „Mścisław”, dotychczasowy komendant białostockiego okręgu Armii Krajowej, powołał do życia Armię Krajową Obywatelską, której głównym celem było działanie sabotażowo-dywersyjne, mające paraliżować funkcjonowanie organów aparatu komunistycznego. Prowadzono również zorganizowane akcje informacyjno-propagandowe. Sam „Mścisław” został aresztowany w lipcu 1945 r. w Brwinowie pod Warszawą, a następnie osądzony i skazany na karę śmierci, którą zamieniono na 10 lat więzienia. W marcu 1951 r. był świadkiem w procesie przeciwko gen. Augustowi Emilowi Fieldorfowi „Nilowi”, w którym - wyniszczony przesłuchaniami i chorobą - złożył zeznania obciążąjące generała. W sierpniu 1957 r. (cztery lata po wykonaniu wyroku śmierci na gen. „Nilu” swoje zeznania odwołał). Zmarł 12 kwietnia 1984 r. w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. 

W szeregach AKO znalazł się także oddział operujący na pograniczu powiatów białostockiego i sokólskiego, który przyjął krypt. „Piotrków”. Jego dowódcą był mjr Aleksander Rybnik „Jerzy”, zastępcą zaś (a zarazem komentantem obozu na „Wyspie Konrada”) por. Hieronim Piotrowski ”Jur”. 

Rosnąca aktywność zgrupowania ”Piotrków” zwróciła uwagę władz komunistycznych. Podejrzewano, że obóz, w którym przebywa oddział znajduje się na północ od Białegostoku. W celu jego zlikwidowania zorganizowano obławę (5 lipca 1945 r.), która nie przyniosła spodziewanego efektu, gdyż nie natrafiono na leśny oddział. Kolejna operacja została zaplanowana na 8 lipca. W wyniku rozpracowania operacyjnego ustalono, iż oddział może stacjonować w sąsiedztwie wsi Ogóły (okolice „Wyspy Konrada”). W działaniach zgromadzono wówczas ok. 400 żołnierzy 1. pułku piechoty WP oraz funkcjonariuszy UB. W dniu bitwy w zgrupowaniu przebywało ok. 200 partyzantów (wg. danych kuchni polowej wydano tego dnia 173 posiłki). Doszło do starcia, które zaliczane jest do największych bitew podziemia antykomunistycznego. Nie jest znana dokładna liczba zabitych w starciu, które miało miejsce niedaleko miejscowości Ogóły. W doniesieniach meldunkowych PUBP znajduje się informacja, iż zabito 30-35 członków bandy oraz wzięto do niewoli żywych 14 czł. bandy i 3 łączników. W rzeczywistości, po stronie oddziału leśnego, zginęło dwóch lub niewielu więcej partyzantów. 

Z relacji Jerzego Kalisza „Orlika” wynika, iż do obozu na „Wyspie Konrada” partyzanci powrócili ok. dwa tygodnie po bitwie. Teren obozowiska był przekopany. Żołnierze odnaleźli w tym miejscu zwłoki dwóch partyzantów. Zawinięto je w wojskowe pałatki i zakopano w miejscu odnalezienia. Miejsce pochówku jeszcze w latach 70-tych było upamiętnione. Na szczycie pagórka stał betonowy pomnik, a na nim napis: W dniu 08.07.1945 polegli z rąk bandyckich kpr. „Mściwy” szer. Dresler Władysław ps. „Wężyk”. Cześć ich pamięci. Nie zachowała się informacja o czasie rozbiórki ww. upamiętnienia. 

Poszukiwania

Jesienią 2019 r. zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN przeprowadził dwa etapy prac poszukiwawczych na terenie „Wyspy Konrada”, gdzie - według relacji świadka - miało znajdować się pierwotne upamiętnienie. Przebadano wówczas teren przy pomocy wykopów sondażowych, lecz nie ujawniono szczątków, ani śladów wcześniejszych pochówków. Istniało zatem podejrzenie, iż zwłoki poległych żołnierzy mogły zostać przeniesione lub pogrzebane w zupełnie innym miejscu.

Na początku lat 90-tych, kilkaset metrów od „Wyspy”, na skrzyżowaniu dróg wzniesiono obelisk upamiętniający poległych żołnierzy. Na jego lokalizację zapewne miała wpływ łatwa dostępność komunikacyjna i możliwość organizowania w tym miejscu uroczystości. Obok tablicy, której treść koresponduje z dawnym upamiętnieniem, ustawiono metalowy krzyż. Całość otoczono betonowym fundamentem i metalowym parkanem. Istniało podjerzenie, iż właśnie tutaj mogło dość do potajemnego pogrzebania szczątków podjętych z pierwotnego miejsca.

W dniach 3-5 listopada br. zespół Biura przeprowadził prace poszukiwawcze w obrębie istniejącego monumentu. W trakcie prowadzonych prac odnaleziono drewnianą skrzynię zakopaną na głębokości kilkudziesięciu centymetrów. W jej wnętrzu znajdowały się ludzkie szczątki. Sama skrzynia została wkopana w centralnym miejscu upamiętnienia. Obecny na miejscu antropolog Biura przeprowadził w stanowisku polowym wstępne badanie odnalezionych szczątków. W wyniku badania stwiedzono, iż w skrzyni znajdowały się szczątki dwóch mężczyzn (w dużej mierze kompletne). W skrzyni znaleziono także dwa medaliki szkaplerzne oraz guzik bieliźniany. Antropolog zabezpieczył próbki kostne do badań DNA, aby móc w przyszłości ustalić tożsamość odnalezionych ofiar.

Lokalizacja skrzyni (w centralnym miejscu upamiętnienia) oraz dokładność z jaką podjęto szczątki z miejsca pierwotnego pochowania pozwala przypuszczać, iż osoby przeprowadzające potajemny pochówek mogły wiedzieć, czyje szczątki chowają. Badanie genetyczne pozwoli ustalić, czy odnalezione szczątki należą do poszukiwanych osób.

Paweł Nowik/ks. Tomasz Trzaska/fot. xtt
05.11.2021

  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2021)
  • Prace poszukiwawcze w 2019 r.

  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2019)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2019)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2019)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2019)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2019)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2019)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2019)
  • Prace poszukiwawcze w Ogółach (2019)
do góry