Instytut Pamięci Narodowej IPN pamięta o najstarszej Sprawiedliwej wśród Narodów Świata - Aktualności -

Podczas wojny wdowa Maria Koźmińska i jej pasierbica Anna mieszkały w Częstochowie. W latach 1943–45 ukrywały żydowskiego chłopca Abrahama Jabłońskiego (posiadającego dokumenty po zabitym przez Niemców dziecku na nazwisko Bohdan Wojciech Bloch). Czasowo udzieliły też schronienia dalekiemu krewnemu rodziny Jabłońskich – Rubinsteinowi – oraz jego znajomej Ricie wraz z matką Stefą.

We wrześniu 1942 r., podczas prowadzonej przez Niemców akcji likwidacyjnej, ośmioletni Abram wydostał się z getta w Częstochowie. Pomogła mu starsza siostra Iza, która zorganizowała ucieczkę brata z pomocą tzw. granatowego policjanta. Abram ukrywał się między innymi w komórce na węgiel, gdzie zaczął tracić wzrok. Maria Koźmińska wraz z pasierbicą Anną, na prośbę jego wuja, zgodziły się udzielić chłopcu schronienia. Znajomych poinformowały, że dziecko przeżyło tragedię rodzinną, straciło ojca i jest czasowo pod ich opieką.

Koźmińskie troskliwie opiekowały się Abramem i podnosiły go na duchu. Zadbały również o jego edukację, a także zabierały na spacery. Pomimo rewizji niemieckich w ich domu, chłopca udało się uratować.

Po wojnie Abraham Jabłoński wyemigrował do Izraela, gdzie zaświadczył o humanitaryzmie i odwadze obu kobiet. Po czterdziestu siedmiu latach odnalazł Annę Koźmińską w Warszawie. Poprosił ją o spisanie wspomnień z okresu wojny, co też uczyniła.  Na jego wniosek 11 lutego 1991 r. Maria i Anna Koźmińskie zostały uhonorowane przez Instytut Yad Vashem medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W roku 2016 Anna Koźmińska otrzymała od Prezydenta RP Andrzeja Dudy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

Na początku marca 2020 r., z okazji zbliżającego się Narodowego Dnia Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, z Anną Koźmińską spotkał się wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Mateusz Szpytma (zdjęcia z tego spotkania poniżej). Ponieważ w związku z ogłoszoną pandemią odwiedziny u Jubilatki w dniu urodzin nie mogły się odbyć, kierownictwo Instytutu Pamięci Narodowej przekazało w dniu dzisiejszym kwiaty wraz z życzeniami.

Źródła:

1. Polacy ratujący Żydów w czasie Zagłady. Przywracanie pamięci/Poles who Rescued Jews during the Holocaust. Recalling Forgotten History, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Kancelaria Prezydenta RP, Muzeum Zydów Polskich POLIN, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2016.

2. Israel Gutman (red.) Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Polska/The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations. Poland, Yad Vashem, Kraków 2009.