Odznaczenia wręczyła ambasador Węgier w Polsce Orsolya Zsuzsanna Kovács podczas uroczystej gali 6 grudnia 2019 roku w Sali Wielkiej Ambasady Węgier, gdzie zaszczytne wyróżnienia otrzymało siedem osób, m.in. Joanna Wnuk-Nazarowa – dyrektor naczelny i programowy Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach oraz prof. Zbigniew Wawer – dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie.
Uroczystość rozpoczął bożonarodzeniowy koncert legendarnej węgierskiej grupy folkowej Muzsikás. Następnie ambasador Kovács podziękowała wszystkim wyróżnionym za pomoc w kultywowaniu przyjaźni węgiersko-polskiej. Podkreśliła, że dzięki nim promowanie kultury oraz historii węgierskiej było jeszcze bardziej skuteczne i pozwoliło na dotarcie do polskiego społeczeństwa.
– Odznaczenie władz Instytutu Pamięci Narodowej to dowód uznania za działalność na rzecz zacieśniania i rozwoju węgiersko-polskich relacji oraz pracy na rzecz upamiętniania węgierskich bohaterów narodowych. Węgrzy są wdzięczni za waszą działalność, która jest wielką pamiątką dla naszych wspaniałych związków – podsumowała ambasador Kovacś.
Dr Jarosław Szarek, prezes Instytutu, na wstępie swojego wystąpienia przypomniał wiersz „Węgrom” Zbigniewa Herberta, który w 1956 roku oddał hołd powstańcom węgierskim:
Stoimy na granicy
wyciągamy ręce
i wielki sznur z powietrza
wiążemy bracia dla was.
z krzyku załamanego
z zaciśniętych pięści
odlewa się dzwon i serce
milczące na trwogę (...)
Prezes IPN podkreślił, że wyróżnienie, które otrzymał, przyznane jest całemu Instytutowi Pamięci Narodowej. – Przyjaźń polsko-węgierska jest faktem, wierzę, że będzie trwała nadal – zakończył wystąpienie dr Szarek.
Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa przyznał, że jego osobista sympatia do narodu węgierskiego jest uwarunkowana rodzinnie. – Jeżeli miałbym spojrzeć na katalog miejsc pamięci, w realizacji których miałem przyjemność uczestniczyć, to wybrałbym dwa szczególnie dla mnie symboliczne: tablicę znajdującą się na pl. Marszałka Piłsudskiego w hołdzie narodowi węgierskiemu za pomoc w 1920 roku podczas wojny polsko-bolszewickiej oraz pomnik ppłk. Antala Somssicha w Zalakomár na Węgrzech – powiedział. – Bardzo dziękuję za to wyróżnienie, oczywiście jest to dla mnie zobowiązanie, żeby kolejne takie polsko-węgierskie miejsca pamięci realizować – zapewnił na zakończenie dyrektor BUWiM.
Wśród przybyłych na uroczystość gości byli m.in. zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma, dyrektor Biura Prezesa i Komunikacji Społecznej IPN dr Dorota Koczwańska-Kalita, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN Adam Hlebowicz, dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL Jacek Pawłowicz oraz zastępcy dyrektora Archiwum IPN dr Mariusz Żuławnik i Mariusz Kwaśniak.
***
Instytut Pamięci Narodowej jest zaangażowany we współpracę z instytucjami węgierskimi na wielu polach. Mamy w dorobku wspólne konferencje naukowe, publikacje, wystawy, wydarzenia związane z obchodami ważnych rocznic oraz opiekę nad węgierskimi i polskimi miejscami pamięci.
W czerwcu 2017 r. w Budapeszcie osłonięty został pomnik poświęcony Polakowi Henrykowi Sławikowi i Węgrowi Jozefowi Antallowi seniorowi. Sławik i Antall uznawani są za bohaterów Polski, Węgier i Izraela – podczas II wojny światowej wspólnie uratowali co najmniej 5 tys. polskich Żydów. Pomnik, którego budowa została sfinansowana przez Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, przedstawia Sławika i Antalla rozmawiających przy stole.
19 września 2017 r. przy ul. Matejki w Warszawie odsłonięty został pomnik węgierskich żołnierzy, którzy podczas Powstania Warszawskiego – jako formalni sojusznicy Niemców – nie tylko odmawiali walki z Polakami, ale też udzielali pomocy żołnierzom Armii Krajowej, dostarczając broń i amunicję oraz pielęgnując rannych. Organizatorami uroczystości były Instytut Pamięci Narodowej i Węgierski Instytut Kultury w Warszawie. Pomnik sfinansował IPN.
Instytut Pamięci Narodowej sfinansował też nowy pomnik nagrobny bohatera Polski i Węgier ppłk. Antala Somssicha w Zalakomár na Węgrzech, odsłonięty 24 listopada 2017 r.