Rozpoczynając wizytę w USA delegacja IPN wzięła udział w rozmowach z Sarą Bloomfield, dyrektor Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie oraz Davidem S. Ferriero, dyrektorem Narodowych Archiwów Stanów Zjednoczonych (NARA).
– Dyrektor NARA David Ferriero zapewnił, że Narodowe Archiwa Amerykańskie udzielą wsparcia pracownikom IPN, którzy już w styczniu 2020 roku przybędą do Waszyngtonu. Jesteśmy szczególnie zainteresowani dokumentami dotyczącymi drugiej wojny światowej, a wśród nich m.in. związanymi z obsadą niemieckich obozów koncentracyjnych oraz tych z czasów komunistycznego reżimu w Polsce – powiedział prezes IPN. Obie strony zgodziły się co do konieczności dalszej współpracy. Dyrektor Bloomfield udzieliła wsparcia w nawiązaniu współpracy z NARA. Z delegacją IPN spotkał się również ambasador Polski w USA Piotr Wilczek.
W sobotę 9 listopada 2019 roku w Detroit prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek otworzył wystawę IPN „Ojcowie Niepodległości”, przygotowaną z okazji 100 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Uroczystość odbyła się w Polskiej Misji na kampusie Orchard Lake Schools, a wystawę wspólnie otworzyli – obok Prezesa IPN – dr Arkadiusz Górecki, dyrektor Polskiej Misji; Ryszard Walabender, konsul honorowy Detroit-Michigan; ksiądz Artur Żaba, wicekanclerz oraz Henrietta Nowakowski, córka żołnierza Błękitnej Armii gen. Hallera. Dzięki staraniom dyrektora Polskiej Misji w Orchard Lake otwarcie wystawy było możliwe dokładnie na dwa dni przed Świętem Niepodległości.
Licznie przybyła Polonia amerykańska miała okazję przypomnieć sobie nie tylko sylwetki Ojców Niepodległości, ale również postać legionisty, dowódcy Armii Polskiej we Francji – gen. Hallera. To właśnie córka żołnierza Błękitnej Armii Henrietta Nowakowski, od lat mieszkająca w Stanach Zjednoczonych, opiekuje się grobami żołnierzy na Cmentarzu Holy Sepulchure Southfield w Michigan. Oboje rodziców Henrietty Nowakowski było aktywnymi działaczami Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej. Pani Henrietta była osamotniona w staraniach o powstanie kwatery wojskowej, ale jak powiedział prezes Szarek, „od dziś pani Henrietta nie jest już osamotniona, gdyż będzie ją wspierał Instytut Pamięci Narodowej, który w przyszłym roku sfinansuje budowę kwatery”.
Archiwum IPN współpracuje z Centralnym Archiwum Polonii w Orchad Lake od roku. Nasi archiwiści pomogą uporządkować, opracować i zdigitalizować zbiory, o które zabiega dyrektor Misji Polskiej Arkadiusz Górecki . Podczas wizyty w Orchard Lake prezes IPN spotkał się także z uczestnikami kongresu Koalicji Polonii Amerykańskiej oraz z jej prezesem Stanisławem Śliwowskim.
Podczas wizyty w USA, 10 listopada delegacja IPN wzięła także udział w uroczystościach z okazji odzyskania przez Polskę niepodległości w Chicago, gdzie odprawiona został Msza św., zorganizowano także specjalną akademię oraz spotkanie w parafii św. Stanisława Kostki.
Po uroczystej Mszy św. w kościele pw. Trójcy Świętej delegacja IPN wzięła udział w obchodach 70-lecia powstania Związku Harcerstwa Polskiego w Chicago. W Muzeum Polskim zebrali się przedstawiciele kolejnego pokolenia polskich harcerzy. – Dzięki ogromnej pracy ZHP w Chicago wyrasta kolejne pokolenie Polaków służących Bogu i Ojczyźnie. Dziękuję Wam za tę tak potrzebną pracę – podkreślił podczas obchodów prezes IPN.
W kościele św. Stanisława Kostki – wraz z konsulem RP w Chicago Piotrem Semeniukiem – złożono wieniec pod tablicą upamiętniającą 842 ochotników, którzy wyruszyli z tego miasta do Błękitnej Armii. Instytut Pamięci Narodowej odnowi tę zabytkową tablicę, ufundowaną w latach dwudziestych XX wieku przez naszych rodaków.
W dniu najważniejszego dla Polski święta państwowego, 11 listopada, delegacja IPN uczestniczyła w uroczystościach w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku. Prezes IPN wygłosił wykład na temat postaci Pierwszego Marszałka Polski oraz działalności piłsudczyków w opozycji antykomunistycznej w PRL.
W swoim wystąpieniu prezes IPN podkreślił: – Józef Piłsudski jest symbolem niepodległości. Komuniści, pozbawiając nas niepodległości, musieli ten symbol zniszczyć. Nie zawahali się przed mordowaniem ludzi takich jakich płk Wacław Lipiński. Represjami objęli Legionistów, Peowiaków, żołnierzy roku 1920. Nie zaprzestali tego nawet do końca ich dni. Wymazywano wszelką pamięć, z bibliotek usuwano książki, usuwano nazwy placów i ulic, burzono pomniki, dewastacji poddano kopiec Piłsudskiego. Ta operacja się nie udała, w latach 70. kolejne młode pokolenie sięgnęło po tę tradycję mimo represji SB, drukowało ulotki, organizowało Msze św. i rocznice. Owocem tej aktywności był sierpień 1980 i „Solidarność”. Wraz z przywracaniem pamięci o czynie legionowym, Józefie Piłsudskim, zwycięstwie 1920 roku, wracała wolna i niepodległa Polska.
Fot. Katarzyna Ratajczak-Sowa (IPN)