Nawigacja

Aktualności

77. rocznica ostatniej egzekucji na terenie Fortu III w Pomiechówku – Pomiechówek, 30 lipca 2021

77 lat temu, 30 lipca była niedziela. W upalne przedpołudnie na terenie Fortu III w Pomiechówku Niemcy z załogi więzienia karno-śledczego rozpoczęli mordowanie ostatniej grupy więźniów. Zbrodnia trwała wiele godzin – życie straciło ok. 300 Polaków, w większości osadzonych w forcie, którym ledwo dzień wcześniej dano cień nadziei na ocalenie – przynajmniej na jakiś czas – w związku z planowaną ewakuacją do któregoś z położonych bardziej na zachód obozów. Wraz z więźniami zginęła grupa żołnierzy Armii Krajowej, skazanych tego dnia na śmierć przez niemiecki sąd doraźny.

Jak co roku spotkaliśmy się na terenie fortu, przy grobach naszych bohaterów, aby oddać im hołd, wyrazić wdzięczność za ofiarę i poświęcenie oraz zapewnić, że zachowamy pamięć o nich i przekażemy ją następnym pokoleniom.

30 lipca 2021 r. w Pomiechówku odbyły się uroczystości upamiętniające ofiary ostatniej egzekucji w Forcie III w Pomiechówku. Uroczystości rozpoczęła msza święta celebrowana przez ks. ppłk Marcina Czeropskiego. Msza w intencji ofiar niemieckich zbrodni została odprawiona przed celą „0” Fortu III, w której po liturgii w imieniu Mariusza Błaszczaka – ministra obrony narodowej kwiaty złożył szef Gabinetu Politycznego Ministra Obrony Narodowej Łukasz Kudlicki. Znicz zapalili również w imieniu rodzin pomordowanych prezes Zarządu Fundacji „Fort III Pomiechówek” mec. Piotr Jeżółkowski oraz dyrektor BUWiM IPN Adam Siwek.

 

 

Następnie zebrana lokalna społeczność, w tym rodziny więzionych i pomordowanych w Forcie III, kombatanci oraz przedstawiciele władz państwowych i samorządowych udali się na lewy dziedziniec Fortu III przed groby ofiar, które zostały ekshumowane i pochowane staraniem BUWiM w latach ubiegłych. Po okolicznościowych przemówieniach na zakończenie uroczystości zebrane delegacje oddały hołd ofiarom, składając wiązanki i wieńce kwiatowe oraz zapalając znicze na grobach.

Uroczystości zostały zorganizowane przez Fundację „Fort III Pomiechówek” oraz 9 Brygadę Wsparcia Dowodzenia Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, przy technicznym wsparciu Instytutu Pamięci Narodowej.

Instytut Pamięci Narodowej reprezentowali dyrektor BUWiM Adam Siwek i dyrektor Biura Edukacji Narodowej Adam Hlebowicz oraz Dorota Grzechocińska z Archiwum IPN.

 

 

***

10 października 2018 r. Biuro Upamiętnienia Walk i Męczeństwa IPN rozpoczęło misję, której celem jest napisanie ostatniego rozdziału tej historii: zapewnienie godnego miejsca spoczynku i upamiętnienie tysięcy ofiar zbrodni niemieckich z Fortu III. W ciągu trzech lat zostały zorganizowane trzy ceremonie pogrzebowe. Podczas drugiego pogrzebu ekshumowanych szczątków 5 września 2019 r. z udziałem m.in. ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka, prezes IPN dr Jarosław Szarek powiedział: „Stoimy na miejscu, gdzie zamordowano 15 000 osób, naszych przodków. Gdybyśmy chcieli wszystkich ich pochować, musiałoby tu stanąć 450 rzędów takich grobów”. Dodał, że IPN nie zapomina o takich miejscach jak Fort III czy też obóz w Działdowie, – „Kto poza mieszkańcami północnego Mazowsza słyszał o Pomiechówku? Kto słyszał o Działdowie, w którym również zginęło 15 tysięcy osób?” – pytał dr Szarek. W efekcie trzyletnich prac na terenie Fortu III na tymczasowym cmentarzu na lewym dziedzińcu pochowano kompletne szczątki 146 osób oraz fragmenty szkieletów należących do ponad 130 osób.

Fort III, zbudowany w latach 1883–1888, był terenem walk w trakcie I i II wojny światowej, w 1915 i 1939 roku, miejscem internowania Legionistów Piłsudskiego, a w czasie drugiej wojny światowej obozem jenieckim (1939 r.), a następnie według akt śledztwa prowadzonego przez Okręgową Komisję Ścigania Zbrodni Przeciw Narodowi Polskiemu w Warszawie: obozem przesiedleńczym m.in. dla mariawitów (1940–1941), gettem (1941 r.), więzieniem karno-śledczym i miejscem masowych egzekucji dla dystryktu ciechanowskiego (1941–1944), obozem przejściowym dla powstańców warszawskich oraz ludności cywilnej Warszawy i okolic (1944 r.) a następnie obozem pracy Wehrmachtu dla mieszkańców okolicznych miejscowości, jeńców radzieckich oraz więźniów niemieckich (1944–1945). Po wojnie znajdowała się tu wojskowa składnica amunicji.

do góry