Nawigacja

Aktualności

Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” – Kraków, 20 marca – 29 kwietnia 2021

W sobotę 20 marca została zaprezentowana po raz pierwszy w kraju wystawa poświęcona powstaniom śląskim. Ekspozycja „Powstania śląskie 1919–1921” jest prezentowana w Krakowie, w sąsiedztwie Pomnika Grunwaldzkiego na placu Jana Matejki. O godz. 12.00 odbył się briefing dla dziennikarzy poświęcony wystawie z udziałem: prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr. Jarosława Szarka, wojewody małopolskiego Łukasza Kmity, dyrektorów katowickiego i krakowskiego IPN – dr. Andrzeja Sznajdera i dr. hab. Filipa Musiała, autorki wystawy Aleksandry Korol-Chudy oraz doradcy wojewody śląskiego Czesława Sobierajskiego.

  • Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Prezes IPN dr Jarosław Szarek. Fot. Ż. Wierzgacz Prezes IPN dr Jarosław Szarek. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Wojewoda małopolski Łukasz Kmita. Fot. Ż. Wierzgacz Wojewoda małopolski Łukasz Kmita. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Dr Andrzej Sznajder, dyrektor Oddziału IPN w Katowicach. Dr Andrzej Sznajder, dyrektor Oddziału IPN w Katowicach.
  • Aleksandra Korol-Chudy (OBEN IPN Katowice), autorka wystawy. Fot. Ż. Wierzgacz Aleksandra Korol-Chudy (OBEN IPN Katowice), autorka wystawy. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Doradca wojewody śląskiego Czesław Sobierajski. Fot. Ż. Wierzgacz Doradca wojewody śląskiego Czesław Sobierajski. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. Ż. Wierzgacz
  • Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka
  • Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka
  • Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka
  • Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka
  • Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka
  • Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka
  • Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka Prezentacja wystawy „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie. Fot. K. Liszka

– Wielu Górnoślązaków w Krakowie uczyło się miłości do Polski. Tak silnej, że gdy wybuchły powstania śląskie, mogli za Polskę, której nie było na mapie, oddawać życie – mówił podczas briefingu prasowego prezes IPN dr Jarosław Szarek. – Drugim elementem, który autorzy wystawy chcą wskazać poprzez jej premierową prezentację w Krakowie, jest to, że powstania śląskie były wspierane przez całą Polskę, w tym mieszkańców Krakowa – dodał dr Szarek.

Prezes IPN dziękował wojewodzie małopolskiemu Łukaszowi Kmicie za umożliwienie prezentacji wystawy o powstaniach śląskich w Krakowie, w symbolicznym miejscu, jakim jest Pomnik Grunwaldzki na placu Matejki. Przypomniał o tym, że w krakowskim kościele św. Krzyża dyktator powstania Wojciech Korfanty wziął ślub, ponieważ duchowieństwo niemieckie uniemożliwiło mu to na Górnym Śląsku.

Prezes mówił o dziesiątkach inicjatyw katowickiego IPN realizowanych od trzech lat, upamiętniających powstania. Jedną z nich, cieszącą się dużym zainteresowaniem, są plakaty. Podczas swojego wystąpienia prezes wspomniał Józefę Bramowską, jedną z działaczek plebiscytowych. – Pamięć o powstaniach śląskich to jest również pamięć o takich osobach jak Józefa Bramowska – dodał prezes Szarek.

Wystawa jest  prezentowana w Krakowie we współpracy krakowskiego i katowickiego IPN oraz pod patronatem Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego i Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. Będzie ją można obejrzeć w tym miejscu do 29 kwietnia 2021 roku.

Wystawa uroczyście otwarta w Krakowie inauguruje tegoroczną prezentację wystaw IPN poświęconych powstaniom śląskim we wszystkich miastach wojewódzkich.

Patronem przedsięwzięcia katowickiego IPN jest wojewoda śląski Jarosław Wieczorek.

Po I wojnie światowej, na mocy traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 r., zdecydowano, że o przyszłości Górnego Śląska, znajdującego się do tej pory w granicach państwa niemieckiego, postanowi plebiscyt, w którym uprawnieni ku temu mieszkańcy regionu oddadzą głos za jego przynależnością do Niemiec lub do Polski. Na górnośląskim obszarze plebiscytowym rozpoczęła się kampania propagandowa prowadzona przez obie strony, mająca przekonać niezdecydowanych. Dramatyczny przebieg konfliktu o Górny Śląsk spowodował konieczność trzykrotnego zrywu zbrojnego.

Wystawa „Powstania śląskie 1919–1921” została przygotowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Katowicach w ramach projektu wystaw elementarnych Instytutu Pamięci Narodowej. Składa się z 15 paneli, prezentujących w układzie chronologicznym najważniejsze wydarzenia z lat 1918–1922, czyli okresu, w którym ważyły się losy regionu. Koniec I wojny światowej, pierwsze i drugie powstanie śląskie, plebiscyt górnośląski oraz poprzedzająca go kampania propagandowa, trzecie powstanie śląskie, a w końcu podział regionu i przejęcie przyznanej części Górnego Śląska przez administrację polską – to najważniej aspekty tej opowieści.

Wykorzystane fotografie i dokumenty pochodzą ze zbiorów: Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach, Muzeum Czynu Powstańczego w Górze św. Anny, Muzeum 2 Korpusu w Józefowie, Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Francuskiej Biblioteki Narodowej, Biblioteki Śląskiej, Biblioteki Narodowej, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Grzegorza Grześkowiaka.

Autor: Aleksandra Korol-Chudy

Projekt graficzny i skład: Aleksandra Korol-Chudy, Michał Bartłomowicz

Recenzja: dr Mirosław Węcki, dr hab. Filip Musiał

 

 

 

Rok 1921 miał wreszcie przynieść rozstrzygnięcie polsko-niemieckich zmagań o przynależność państwową Górnego Śląska. Ta trwająca już niemal dwa lata rywalizacja odbywała się na różnych polach: dyplomatycznym, propagandowym oraz militarnym. Zgodnie z wolą zwycięzców I wojny światowej, wyrażoną w 1919 r. w traktacie wersalskim, decydujące miały być jednak wyniki plebiscytu.

Pomimo narastającego napięcia, przeprowadzony 20 marca 1921 r. plebiscyt odbył się w spokojnej atmosferze, przy niemal stuprocentowej frekwencji. Już po kilku dniach znane były oficjalne wyniki, które jednoznacznie świadczyły o niemieckim zwycięstwie. Za przynależnością tych ziem do Niemiec głosowało 59,4 proc. głosujących, za włączeniem do Polski 40,3 proc. (707 605 głosów za Niemcami, 479 359 za Polską).

W tej trudnej sytuacji Wojciech Korfanty nie stracił jednak charakteryzującego go rezonu. Już 22 marca 1921 r. ogłosił polskie zwycięstwo, odwołując się do dość nieprecyzyjnego zapisu w traktacie wersalskim, sugerującego liczenie wyników plebiscytu gminami, a nie bezwzględną liczbą głosów. Przy takiej rachubie wynik był zdecydowanie korzystniejszy dla Polski. Ostateczna decyzja zależała jednak od przedstawicieli rządów mocarstw zachodnich.

Obawiając się zapadnięcia niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia, strona polska podjęła decyzję o przystąpieniu do kolejnego powstania – wybuchło ono w nocy z 2 na 3 maja 1921 r.

do góry