24 października 2022 r. w Przystanku Historia – Centrum Edukacyjnym IPN im. Henryka Sławika w Katowicach odbyła się uroczystość wręczenia odznaczeń państwowych osiemnastu działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej z lat 1956–1989. W imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy odznaczenia wręczył zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr Mateusz Szpytma.
Zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma podkreślił, że Krzyże Wolności i Solidarności należą do najważniejszych odznaczeń w naszym kraju. Przypomniał, że uhonorowanie osób, które walczyły w czasach komunistycznych o wolną i niepodległą Polskę to inicjatywa prezesa IPN Janusza Kurtyki i Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, którzy zginęli w wyniku katastrofy smoleńskiej.
„W większości są to osoby, które były zrzeszone w Solidarności, zwłaszcza w okresie stanu wojennego i okresie następującym po nim” – powiedział wiceprezes IPN. Wśród wyróżnionych Krzyżami są też osoby, które występowały przeciwko władzy komunistycznej w latach 1968, 1970, 1976.
„Bardzo często są to jedyne odznaczenia państwowe, które te osoby otrzymały lub otrzymają. Bez tych osób, bez tego zaangażowania takich rzesz ludzi w opozycji, w podziemiu, nie byłoby wolnej Rzeczypospolitej, bo dzisiaj moglibyśmy być krajem takim jak np. Białoruś” – dodał dr M. Szpytma.
W imieniu odznaczonych głos zabrał Janusz Paczocha, członek Niezależnego Zrzeszenia Studentów Wydziału Górniczego Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
Lista osób odznaczonych:
Edmund Emanuel Duda
Wiesław Jarnicki
Maciej Marian Jasiński
Roman Aleksy Komandera
Janusz Jacek Paczocha
Zbigniew Satława
Grzegorz Marian Szweda
Alina Maria Świeży-Sobel
Leon Tomiak
Krzysztof Franciszek Wikłacz
Janusz Wilganowicz
Pośmiertnie:
Zygmunt Czesław Bej
Tadeusz Kóska
Jerzy Andrzej Rajpert
Edward Rewiński
Zbigniew Marian Woźnica
Kazimierz Józef Zarzycki
Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm 5 sierpnia 2010 roku. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 roku przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu. Krzyż nadawany jest przez Prezydenta RP, na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej, za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w PRL. Źródłem uchwalenia Krzyża Wolności i Solidarności jest Krzyż Niepodległości z II RP.
Fot. M. Kobylańska, K. Liszka/IPN