E-KsięgarniaW ocenie Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu nazwa powyższa powinna zostać zmieniona jako wypełniająca normę art. 1 Ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz.U. RP z 2016 r. poz. 744).
Pacanowska Rachela Lea (Róża) ps. Zula (1904-1942) – działaczka komunistyczna
Urodziła się 23 stycznia 1904 r. w Łodzi. Ukończyła tam w roku 1921 gimnazjum i pracowała jako prywatna nauczycielka języków obcych.
Od 1923 r. działała w konspiracyjnym Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce (ZMK) – młodzieżowej organizacji partii komunistycznej. W 1925 r. została przyjęta do Komunistycznej Partii Polski (KPP).
W latach 1925-1928 była członkiem zarządu łódzkiego, a następnie Zarządu Głównego Oddziału Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich. W 1927 r. wstąpiła do Polskiej Partii Socjalistycznej-Lewica, która od 1929 r. stanowiła legalnie działającą strukturę faktycznie kontrolowaną przez KPP.
Pacanowska został przewodniczącą Wydziału Kobiecego przy Łódzkim Komitecie Okręgowym PPS-Lewica, wchodziła także w skład egzekutywy ŁKO. Za swoją działalność trzykrotnie była więziona i wielokrotnie aresztowana.
Tuż przed rozwiązaniem partii w 1931 r. weszła w skład Zarządu Komitetu Centralnego. Po wyjściu z więzienia w Piotrkowie Trybunalskim (1931 r.) przyjechała do Warszawy gdzie podjęła działalność instruktorską w Komitecie Warszawskim KPP. W tym czasie KPP prowadziła konspiracyjną działalność antypaństwową na rzecz Związku Sowieckiego i ruchu komunistycznego. Żądała oderwania od Polski zarówno ziem wschodnich, jak i Pomorza oraz Górnego Śląska. W reszcie kraju zamierzała tworzyć polska republikę sowiecką. W uchwałach VI Zjazdu KPP z 1932 roku partia oświadczała: Imperializm Polski ustanowił swe panowanie na Górnym Śląsku na mocy imperialistycznego traktatu wersalskiego, przez zdławienie walki rewolucyjnej proletariatu górnośląskiego, przez oszustwo plebiscytowe, przez rozpętanie nacjonalistycznej antyniemieckiej nagonki [...]. KPP walczy o prawo każdego narodu ujarzmionego przez imperializm polski do całkowitego samookreślenia, aż do oderwania się od państwa polskiego [...]. KPP mobilizuje masy pracujące na Górnym Śląsku, jak również na Pomorzu [Gdańskim] do walki z uciskiem narodowym ludności niemieckiej pod hasłem praw do samookreślenia aż do oderwania od Polski [...]. W stosunku do Górnego Śląska i Pomorskiego Korytarza proletariat polski przekreśli orzeczenia imperialistycznych traktatów i zapewni ludności tych ziem prawo samookreślenia aż do oderwania od Polski. W stosunku do Gdańska KPP zwalcza narzucone mu jarzmo Polski i Ligi Narodów, zwalcza aneksjonistyczną politykę imperializmu polskiego i uznaje prawo ludności gdańskiej, siłą oderwanej od Niemiec, do ponownego złączenia się z Niemcami”. Sowieckie władze Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu) zadecydowały o przeorganizowaniu haseł programowych dopiero w roku 1935. Wtedy również w KPP rozpoczęto promocję haseł „jednolitofrontowych”, ale już w 1938 roku KPP została przez Komintern rozwiązana.
Pacanowska została aresztowana w 1935 r. Do 1939 r. przebywała w więzieniu. Łącznie w więzieniach spędziła ok. 10 lat.
W okresie okupacji została zamknięta w Litzmannstadt Ghetto gdzie współzakładała konspiracyjną Organizację Antyfaszystowską – Lewica Związkowa. Zginęła w 1942 r. w niemieckim obozie zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.
(BBŁdz)