Instytut Pamięci Narodowej Uroczystości pod Pomnikiem Poległym i Pomordowanym na Wschodzie - Warszawa, 11 sierpnia 2018 - Bieżąca działalność Biura -

W sobotę, 11 sierpnia 2018 r. na skwerze Matki Sybiraczki, pod Pomnikiem Poległym i Pomordowanym na Wschodzie, przy ul. Muranowskiej w Warszawie, odbyły się uroczystości upamiętniające polskie ofiary tzw. operacji polskiej NKWD – jednej z wielu ludobójczych operacji przeprowadzonej przez Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR.

Uroczystości rozpoczęły się o godzinie 12 uroczystym odśpiewaniem hymnu państwowego. Okolicznościowe przemówienia wygłosili Prezes IPN dr Jarosław Szarek oraz Szef Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk. Listy od władz państwowych odczytali minister Andrzej Dera (od Prezydenta RP Andrzeja Dudy) oraz I wicewojewoda mazowiecki Sylwester Dąbrowski (od Premiera Mateusza Morawieckiego).

W trakcie obchodów odsłonięto nowy element Pomnika Poległym i Pomordowanym na Wschodzie, upamiętniający ofiary operacji polskiej NKWD. Uroczystościom towarzyszyły modlitwa i Apel Pamięci. Na zakończenie, pod Pomnikiem Poległym i Pomordowanym na Wschodzie złożono wieńce.

Operacja polska NKWD, wynikająca z rozkazu Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych ZSRR, była przeprowadzona w latach 1937-1938. W tej ludobójczej operacji, zarządzanej przez Ludowego Komisarza ZSRR Nikołaja Jeżowa, wyrok śmierci wykonano na 111 091 Polaków – obywateli ZSRR. Na pobyt w łagrach skazano 28 744 obywateli pochodzenia polskiego. Ponad 100 tysięcy Polaków, zamieszkujących tereny Ukraińskiej i Białoruskiej SRR, deportowano do Kazachstanu, na Syberię i w rejony Charkowa i Dniepropetrowska. Łącznie, sumując również ofiary innych operacji, przeprowadzonych w latach 1937-38 (wymierzonych w kułaków, kościół katolicki czy dotyczących czystek partyjnych, struktur wojskowych bądź aparatu bezpieczeństwa), szacuje się, że represje dotknęły ponad 200 tysięcy Polaków.

W 2017 roku Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie wszczęła śledztwo w sprawie zbrodni komunistycznych wyczerpujących znamiona zbrodni przeciwko ludzkości, polegających na zabójstwach i pozbawieniu wolności ze szczególnym udręczeniem osób narodowości polskiej zamieszkałych na terenie Związku Radzieckiego. Sejm RP dwukrotnie przyjmował uchwały, w których upamiętniono ofiary operacji polskiej NKWD, podziękowano w nich również rosyjskiemu stowarzyszeniu Memoriał, podtrzymującemu pamięć o dokonanym ludobójstwie. Uchwały wydano 14 lipca 2009 roku (M.P. 2009, poz. 675) oraz 31 sierpnia 2012 roku (M.P. 2012, poz. 676).

Uroczystości zorganizował Instytut Pamięci Narodowej i Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.