Nawigacja

Pamięć i Sprawiedliwość

nr 2 (24)/2014

Od Redakcji:

Czy w państwie o aspiracjach totalitarnych istniała możliwość wolnego tworzenia? Czy mogło ono zaistnieć poza politycznym kontekstem? Jak jednocześnie kształtowały się relacje twórców z władzą, a zarazem twórców z odbiorcami ich dzieł? Czy między skrajnymi przypadkami pełnej współpracy ideologicznej i całkowitej opozycji zaistniały pośrednie strategie przystosowawcze? W jakiej mierze twórcy kształtowali postawy społeczne – a może i polityczne? Na ile polska twórczość okresu 1945–1989 była oryginalna, a na ile kształtowała się pod wpływem prądów światopoglądowych i kulturalnych płynących zarówno ze Wschodu, jak i Zachodu? Czy „żelazna kurtyna” skutecznie blokowała obieg idei? W jakiej mierze realne działania władz państwowych w przestrzeni publicznej mogą być odczytywane jako manifestacje kultury i sztuki? 

Zgromadzone w działach „Dyskusja”, „Studia” i „Dokumenty” teksty na pewno nie udzielą odpowiedzi na wszystkie wymienione pytania. Poszukują ich jednak na różnych, niekiedy oryginalnie ujętych płaszczyznach, dążąc w efekcie do stworzenia na pewno nie wyczerpującej, ale wieloaspektowej charakterystyki polskich twórców z czasów „demokracji ludowej”. Skupiają się przede wszystkim na obrzeżach zagadnień związanych z tematem głównym – ale z obrzeży niekiedy lepiej widać centrum niż ze środka. Niewątpliwie punktem stycznym wszystkich propozycji są wątki polityczne – w rzeczywistości PRL twórczość (chcąc nie chcąc) zawsze pozostawała umocowana w ich kontekście.

W numerze:

Od Redakcji (Patryk Pleskot) 

I. Dyskusja

  •  Sebastian Ligarski, Patryk Pleskot, Twórcy o twórcach w PRL

II. Studia

  • Sebastian Ligarski, Polityka władz komunistycznych wobec twórców kultury w latach 1945–1989 
  • Andrzej Skalimowski, „Budowniczy stolicy”. Warszawski mecenat Bolesława Bieruta w latach 1945–1955
  • Michał Przeperski, Władze i dziennikarze. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich w 1956 roku
  • Patryk Pleskot, Samobójstwo, wypadek, a może morderstwo? Wokół śmierci Jerzego Zawieyskiego (1969 rok)
  • Zbigniew Bereszyński, Rewolucja „Solidarności” w stolicy polskiej piosenki (1980–1989). Postawy i rola społeczna twórców w czasach przełomu na przykładzie Opola
  • Jan Olaszek, Konstanty Gebert – redaktor i publicysta prasy podziemnej

III. Varia

  • Łukasz Chimiak, „Adam Tarnowski – nasz poseł w Sofii”. Przyczynek do dziejów współpracy polsko-bułgarskiej w latach 1939–1941 
  • Łukasz Jasiński, Powojenne rozliczenia w Czechosłowacji 1945–1948. Proces prawny i tło polityczne 
  • Ignacy Masny, Liga Narodowo-Demokratyczna w latach 1957–1960 
  • Filip Gańczak, Walka o przywództwo w PZPR w roku 1981 w dokumentach aparatu władzy Niemieckiej Republiki Demokratycznej
  • Amir Weiner, Widmo imperiów: powracający z Gułagu a wschodnioeuropejskie rebelie i sowiecka
    polityka pogranicza
  • Sebastian Pilarski, „Odmówił powrotu do kraju” – ucieczki piłkarzy z PRL na Zachód 
  • Mary Patrice Erdmans, Aktywność polityczna uchodźców „Solidarności” w Chicago w latach 1980–1989

IV. Dokumenty

  • Paweł Duber, Nieznane dokumenty dotyczące próby wydostania ministra Józefa Becka z Rumunii
    w 1944 roku
  • Michał Rosenberg, Mówić pełnym głosem. Władze wobec dramatopisarzy i środowiska teatralnego
    na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych

V. Recenzje i polemiki

  • Polski przypadek szczególny. Recenzja książki Johna Connelly'ego, Zniewolony uniwersytet. Sowietyzacja szkolnictwa wyższego w Niemczech Wschodnich, Czechach i Polsce. 1945–1956, tłum. Witold Rodkiewicz, Instytut Historii Nauki PAN, Warszawa 2014, ss. 427 (Krzysztof Kosiński)
  • Women and Men at War. A Gender Perspective on World War II and its Aftermath in Central and Eastern Europe, red. Maren Röger, Ruth Leiserowitz, Deutsches Historisches Institut, Osnabrück 2012, ss. 342 (Natalia Jarska)

VI. Konferencje

  • Patryk Pleskot, Nauki społeczne na Dzikim Zachodzie. Coroczna konferencja Western Social Science Association, Albuquerque (Nowy Meksyk), 2–5 kwietnia 2014 roku 
  • Anna Mazurkiewicz, Relacja z sesji naukowych zorganizowanych na European Social Science History Conference przez uczestników Centralnego Projektu Badawczego IPN „Polska emigracja polityczna 1939–1989”, Wiedeń, 23–26 kwietnia 2014 roku
  • Patryk Pleskot, Od Wolnej Europy do wolnej Europy. Sprawozdanie z konferencji „From Free Europe to Free Poland. Free Europe Committee in the Cold War”, Gdańsk, 5–6 września 2014 roku

Pliki do pobrania

do góry