Nawigacja

Książki

Rozpracowanie i likwidacja rzeszowskiego Wydziału WiN

Rozpracowanie i likwidacja rzeszowskiego Wydziału WiN w dokumentach UB (1945–1949), oprac. T. Balbus, Z. Nawrocki, Volumen, Warszawa 2001, s. 596, (seria „Dokumenty”, t. 4). Nakład wyczerpany

Wybór 100 dokumentów pochodzących z rzeszowskich WUPB i PUBP. Obrazuje rozbicie najprężniejszej konspiracyjnej w okresie powojennym.
"Rozpracowanie i likwidacja rzeszowskiego Wydziału WiN w dokumentach UB (1945-1949)" to pierwszy krytycznie opracowany wybór dokumentów operacyjnych komunistycznych służb bezpieczeństwa. Tom zawiera 96 dokumentów z teczek obiektowych, raporty specjalne oraz sprawozdania dekadowe, miesięczne i roczne z pracy operacyjnej funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie i Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego w województwie rzeszowskim. Książka ukazuje metody operacyjne oraz planowy i systematyczny proces rozpracowywania i w konsekwencji rozbicia przez UB siatki konspiracyjnej jednej z najsilniejszych i najlepiej zorganizowanych struktur podziemia niepodległościowego w Polsce.

Opublikowane przez Biuro Edukacji Publicznej IPN ściśle tajne materiały operacyjne ujawniają brutalne metody walki komunistycznego aparatu bezpieczeństwa z niepodległościowym podziemiem w latach 1945-1949.

Dokumenty opracowane przez dr. Zbigniewa Nawrockiego (dyrektora Oddziału IPN w Rzeszowie) i Tomasza Balbusa (Oddział IPN we Wrocławiu) dotyczą Okręgu Rzeszowskiego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość". Istniejąca od 1945 r. organizacja była w sensie personalnym i organizacyjnym kontynuatorką Armii Krajowej. Na Rzeszowszczyźnie, w skali całego kraju, struktury WiN były stosunkowo najlepiej rozwinięte; stąd pochodzili członkowie IV Zarządu Głównego WiN (1947) i jego prezes mjr Łukasz Ciepliński.

Dokumenty, dotąd skrywane w archiwum Delegatury UOP w Rzeszowie, przynoszą szereg informacji o działalności WiN nie tylko w tym regionie. Są również unikalnym źródłem do analizy struktur i metod działania Urzędu Bezpieczeństwa.
Pierwszym z prezentowanych dokumentów jest raport rzeszowskiego UB z 29 maja 1945 r., opisujący sytuację podziemia niepodległościowego, a także kierowane przeciwko niemu działania. Ówczesne plany UB dobrze oddaje powtarzająca się kilkakrotnie w raportach fraza: "Za ukrywającymi się wybitnymi [!] działaczami AK jest skierowana odpowiednia agentura". Zbiór zamyka zawiadomienie naczelnika więzienia o wykonaniu kary śmierci w styczniu 1949 r. na Leopoldzie Rząsie, zastępcy prezesa Wydziału WiN w Rzeszowie. Zgromadzone w książce sprawozdania z działalności poszczególnych sekcji Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, materiały operacyjne (charakterystyki, analizy sytuacyjne, plany działań itp.), raporty miesięczne pozwalają wniknąć w funkcjonowanie aparatu przymusu w latach czterdziestych, poznać mentalność jego funkcjonariuszy i sposób, w jaki postrzegali rzeczywistość.
Szczególnie istotnym sposobem pozyskiwania informacji była agentura. Najczęściej werbowano do współpracy podczas przesłuchań i zatrzymań. O tym, jak postępowano z zatrzymanymi, dokumenty mówią mało; spotyka się jedynie enigmatyczne wzmianki o "operatywnym śledztwie". Z innych źródeł wiadomo, że za tymi sformułowaniami kryła się niczym nieograniczona przemoc. Wystarczy wskazać na dokument nr 4 (s. 43), z którego wynika, że "po dłuższym śledztwie" uzyskano od uczennicy II klasy gimnazjum zeznania dotyczące członków jej najbliższej rodziny.
Innym przykładem metod UB może być dokument nr 66 (s. 290), przedstawiający plan agenturalnego rozpracowania o kryptonimie "Iskra XII". Potencjalnych agentów chciano szukać wśród wdów i sierot po żołnierzach AK, korzystających z pomocy Opieki Społecznej przy Radzie WiN.

Książka "Rozpracowanie i likwidacja rzeszowskiego Wydziału WiN w dokumentach UB (1945-1949)" jest kolejną publikacją Biura Edukacji Publicznej IPN.

Gdzie kupić publikacje:

KsięgarnieKsięgarnia internetowaOddziały IPN Sprzedaż wysyłkowa

do góry