W dniach 12-13 lutego 2020 r. w Warszawie obradowała ogólnopolska konferencja naukowa „Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski »ludowej«”. Sesja naukowa, przygotowana przez Biuro Badań Historycznych IPN, odbywała się pod patronatem Konferencji Episkopatu Polski.
Celem konferencji, realizowanej w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1944–1989”, było przedstawienie sytuacji biskupów w realiach politycznych Polski „ludowej”. Chodziło nie tylko o zaprezentowanie poglądów hierarchów kościelnych dotyczących sytuacji powojennej Polski, ale również omówienie, w jaki sposób duchowieństwo, wierni i władze komunistyczne oceniały poglądy i postawę danego biskupa.
Polscy biskupi od początku istnienia Polski „ludowej” nie ukrywali swojego sceptycyzmu, a nawet negatywnego stanowiska wobec komunistycznych władz narzuconych przez sowieckiego okupanta. Niemniej jednak wraz z biegiem czasu podejście hierarchii kościelnej do rzeczywistości politycznej powojennej Polski zróżnicowało się. Część biskupów uważała, że komunistyczne państwo jest bezwzględnym przeciwnikiem Kościoła, a część, że można w jakiś sposób dojść do porozumienia z władzami Polski „ludowej”. Wspomniana problematyka była omawiana w sposób przyczynkarski w wielu pracach o różnorodnym charakterze – głównie w monografiach dotyczących relacji państwo – Kościół w PRL czy biografiach poszczególnych biskupów działających w Polsce powojennej. Celem konferencji będzie rozszerzenie i pogłębienie wiedzy dotyczącej tytułowej problematyki oraz przygotowanie monografii wieloautorskiej, obejmującej możliwie szerokie spektrum członków Episkopatu Polski. Nacisk położony zostanie na zaprezentowanie poglądów ordynariuszy diecezji oraz najważniejszych sufraganów. Podejmiemy również próbę zaprezentowania podejścia Episkopatu Polski do wybranych problemów społeczno-politycznych Polski „ludowej”. Sesja stanowi kontynuację konferencji o tym samym tytule, która odbyła się na początku 2018 r.
PROGRAM
12 II 2020
Przystanek Historia IPN, ul. Marszałkowska 21/25
10.00-10.20: Otwarcie konferencji
Panel I: 10.20-12.10
10.20-10.40
- Dr Rafał Łatka (BBH IPN), Kardynał Stefan Wyszyński i komuniści. Rozmowy Prymasa z dygnitarzami partyjnymi i ich wpływ na sytuacje społeczno-polityczną
10.40-11.00
- Dr Wojciech Kucharski (Centrum Historii Zajezdnia), Kardynał Stefan Wyszyński w Rzymie. Obraz prymasa w materiałach ambasady PRL
11.00-11.20
- Dr hab. Paweł Skibiński, W drodze do jednomyślności. Sposób podejmowania decyzji przez Episkopat Polski w relacjach państwo-Kościół
11.20-11.40
- Dr hab. Leszek Zygner prof. PWSZ w Ciechanowie, Więzień i wygnaniec. Ostatni okres działalności ordynariusza łuckiego biskupa Adolfa Piotra Szelążka (1945-1950)
11.40-12.10: dyskusja
12.10-12.30: przerwa na kawę
Panel II: 12.30-14.20
12.30-12.50
- Ks. dr hab. Dominik Zamiatała prof. UKSW, Hierarchia kościelna i zakony – wzajemne relacje. Zarys zagadnienia
12.50-13.10
- Dr hab. Konrad Białecki prof. UAM (IPN Poznań), Prymasi Polscy w okresie PRL wobec chrześcijańskich kościołów mniejszościowych
13.10-13.30
- Dr Monika Wiśniewska (IHN PAN), Biskupi archidiecezji warszawskiej w świetle dokumentacji warszawskiego wydziału wyznaniowego
13.30-13.50
- Ewelina Ślązak (IPN Łódz, UŁ), Biskupi pomocniczy diecezji łódzkiej wobec władzy komunistycznej
13.50-14.20: dyskusja
14.20-15.30: przerwa
Panel III: 15.30-17.10
15.30-15.50
- Ks. prof. dr hab. Józef Marecki (UPJPII, Kolegium IPN), Działalność bp Franciszka Jopa jako wikariusza kapitulnego archidiecezji krakowskiej
15.50-16.10
- Dr Zbigniew Bereszyński (Instytut Śląski), Biskup Franciszek Jop, pierwszy biskup ordynariusz opolski
16.10-16.30
- Dr Michał Białkowski (UMK), Udział Antoniego Baraniaka w pracach Konferencji Episkopatu Polski i jej komisji specjalistycznych (1951-1977)
16.30-16.50
- Dr Norbert Wójtowicz (IPN Wrocław), Dwie i pół dekady działalności biskupa płockiego Bogdana Mariana Sikorskiego w rzeczywistości politycznej PRL
16.50-17.10: dyskusja
17.10-17.30 przerwa na kawę
17:30-19.00 Dyskusja panelowa: Postawy hierarchii kościelnej w dwóch ostatnich dekadach PRL (1970-1989) wokół tez książki Rafała Łatki, Episkopat Polski wobec stosunków państwo-Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL, Warszawa 2019
Dr Rafał Łatka
Ks. prof. dr hab. Józef Marecki
Dr hab. Paweł Skibiński
Ks. dr hab. Dominik Zamiatała prof. UKSW
Prof. dr hab. Jan Żaryn
13 II 2020
Przystanek Historia IPN, ul. Marszałkowska 21/25
Panel I: 10.00-11.20
10.00-10.20
- Dr Jarosław Durka (UO), Wokół Jasnej Góry. Biskup częstochowski Zdzisław Goliński wobec rzeczywistości Polski „ludowej”
10.20-10.40
- Dr Łucja Marek (IPN Kraków), Franciszek Musiel - częstochowski biskup pomoc(niczy) i obrońca prawdy (1966-1992)
10.40-11.00
- Andrzej W. Kaczorowski, Jasnogórska homilia bpa Ignacego Tokarczuka 5 września 1982 r. Kontekst społeczno-polityczny i reakcje
11.00-11.20: dyskusja
11.20-11.40: przerwa na kawę
Panel II: 11.40-13.30
11.40-12.00
- Dr hab. Jan Ciechanowski (UW), Biskup Lucjan Bernacki: życie i działalność
12.00-12.20
- Karolina Mętrak (UW), Biskup budowniczy stolicy – życie i działalność bp. Jerzego Modzelewskiego (1905-1986
12.20-12.40
- Dr hab. Krzysztof Sychowicz (IPN Białystok), Biskup Adam Sawicki wobec rzeczywistości społeczno-politycznej Polski „ludowej”
12.40-13.00
- Paweł Glugla (UR), Charakterystyka i działalność biskupa Karola Pękali w aktach aparatu bezpieczeństwa i wspomnieniach najbliższych
13.00-13.30: dyskusja
13.30-14.30: przerwa
Panel III: 14.30-15.50
14.30-14.50
- Dr Zbigniew Stanuch (IPN Szczecin), Polityka władz PRL wobec bp. Wilhelma Pluty w latach 1972-1986
14.50-15.10
- Dr hab. Elżbieta Wojcieszyk (IPN Poznań), Petycja o zaprzestanie publicznego szykanowania duchowieństwa - sufragan poznański bp. Franciszek Jedwabski i jego potyczki z komunistami
15.10-15.30
- Dr Leszek Molendowski (Muzeum Gdańska/ Instytut Kaszubski w Gdańsku), Administratorzy i biskupi gdańscy wobec zakonów męskich w okresie PRL
15.30-15.50: dyskusja
15.50-16.10: przerwa na kawę
Panel IV: 16.10-17.10
16.10-16.30
- Ks. dr hab. Grzegorz Sokołowski prof. PWT we Wrocławiu, Sprawa mianowania ks. Wincentego Urbana biskupem pomocniczym dla Wrocławia
16.30-16.50
- Dr Marek Mutor (Centrum Historii Zajezdnia), Działania abp. Bolesława Kominka przy organizacji obchodów 20-lecia polskiego Kościoła na Ziemiach Zachodnich w świetle nowych źródeł
16.50-17.10
- Dr Wojciech Paduchowski (IPN Kraków), Rola biskupa Karola Wojtyły w sprawie krzyża nowohuckiego w 1960 r.
17.10-17.30: dyskusja
17.30 zakończenie konferencji
dr Rafał Łatka
rafal.latka@ipn.gov.pl