Instytut Pamięci Narodowej Konferencja naukowa pt. „Polonica bliżej kraju” – Warszawa, 25 października 2012 - Konferencje naukowe -

W tym roku, wyjątkowo 25 października, ale tradycyjnie już z okazji ustanowionego przez UNESCO Światowego Dnia Dziedzictwa Audiowizualnego, w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki w Warszawie odbyła się  kolejna odsłona konferencji archiwalnej poświęconej dokumentacji pozaaktowej. Tegoroczne obrady przeprowadzono pod hasłem:  „Polonica bliżej kraju”.

Tak potoczyły się losy Polski, że w wyniku zniszczeń wojennych i głębokich zawirowań politycznych bezpowrotnie przepadła część dokumentacji archiwalnej, część uległa rozproszeniu poza granicami kraju i przez długie lata pozostawała niedostępna w instytucjach tworzonych przez środowiska polskiego wychodźstwa politycznego. Dzisiaj w archiwach różnych państw i placówkach polonijnych przechowywane są często bezcenne dla historii Polski dokumenty. Digitalizacja zbiorów otwiera nowe perspektywy, przede wszystkim opracowania, wprowadzenia do elektronicznego systemu informacji archiwalnej, wreszcie stosunkowo szybkiego i łatwego udostępnienia tych materiałów w cyfrowej formie – także w kraju.

Podczas konferencji Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych prof. Władysław Stępniak i prof. Wanda Roman przypomnieli, jakie są międzynarodowe normy prawne, w ramach jakich przepisów przychodzi nam się poruszać. Osobnym wątkiem było omówienie przykładów dotychczas realizowanych projektów dotyczących pozyskiwania poloników fotograficznych i audiowizualnych. Przedstawili je dr Barbara Berska z Archiwum Państwowego w Krakowie, Aneta Hoffmann z Fundacji „Kresy-Syberia”, dr Wojciech Woźniak z Narodowego Archiwum Cyfrowego i Konrad Ślusarski z IPN.

Instytut Pamięci Narodowej realizował wieloletni projekt archiwalny i badawczy, pozyskując z National Archives and Records Administration w Waszyngtonie fotografie niemieckich kompanii propagandowych z terenu Polski, oraz z United States Holocaust Memorial Museum fotografie Juliena Bryana z oblężenia Warszawy w 1939 r. Zwieńczeniem projektu był cykl wydawnictw albumowych IPN: A więc wojna… Ludność cywilna we wrześniu 1939 r. (2009), Oblężenie Warszawy w fotografii Juliena Bryana (2010 – Nagroda Klio) i Kolory wojny. Oblężenie Warszawy w barwnej fotografii Juliena Bryana (wspólne wydawnictwo z „Kartą” – 2010). IPN podzielił się swoimi doświadczeniami. To dobry prognostyk, że podobne projekty mogą być realizowane z sukcesem i korzyścią dla zainteresowanych stron.

Ale ciekawe okazało się  także spojrzenie z drugiej strony, zapoznanie się, jak przedstawiony problem widzą instytucje polonijne, jakie mają nadzieje i obawy. W tej części głos zabrali dr Marek Zieliński z Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce i Wojciech Sikora prezes Stowarzyszenia Literackiego Kultura w Paryżu. W IPN dostrzegamy potrzebę takich roboczych kontaktów z uwagi na możliwość wymiany w swoim gronie doświadczeń i zacieśnienia współpracy. W ubiegłych latach prowadziliśmy obrady pod hasłem „Fotografia w nowoczesnym archiwum”, następnie – „Opracowanie fotografii w dobie digitalizacji”, ostatnio – „Film i archiwum – problemy opracowania”. Konferencje cieszyły się znacznym zainteresowaniem, potwierdzając potrzebę takich specjalistycznych – podkreślę jeszcze raz – roboczych spotkań. Rewolucja informatyczna ostatnich lat, miejsce i rola Internetu, a z nim rosnące oczekiwania użytkowników wymuszających na archiwach coraz szybszy i bardziej precyzyjny dostęp do szczegółowej informacji lub obrazu, zmuszają do szukania nowoczesnych rozwiązań, które sprostają nowym wymaganiom. Możliwości, jakie daje digitalizacja zasobu fotograficznego i filmowego, umieszczenie go w cyfrowych bazach danych i opisanie przy użyciu specjalistycznego narzędzia (oprogramowania) – wydaje się – tworzą warunki pozwalające na podjęcie przez archiwa tego wyzwania. Chcielibyśmy, żeby nasze doroczne konferencje IPN pełniły rolę stałej platformy wymiany doświadczeń w zakresie digitalizacji, opracowania, a także wykorzystania fotograficznych i filmowych zbiorów archiwalnych.

Sesja naukowa skierowana była nie tylko do środowisk reprezentujących archiwa oraz inne instytucje zajmujące się statutowo archiwizacją, ale także do osób i instytucji korzystających ze zbiorów fotograficznych czy też materiałów audiowizualnych do tworzenia własnych dzieł: filmów, prezentacji multimedialnych, nowoczesnych książek i e-booków, artykułów naukowych, popularnonaukowych i innych.

Wagę problemu dostrzegł Polski Komitet do spraw UNESCO, który także w tym roku objął naszą konferencję honorowym patronatem.