Nawigacja

Konferencje naukowe

Informacja

Strona znajduje się w archiwum.

Ogólnopolska konferencja naukowa „Różne wymiary realizmu politycznego w Polsce Ludowej” – Kraków, 11 czerwca 2012

Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, we współpracy z  Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie oraz Ośrodkiem Myśli Politycznej zorganizowały ogólnopolską konferencję naukową „Różne wymiary realizmu politycznego w Polsce Ludowej”. Konferencja odbyła się 11 czerwca 2012 roku w Collegium Maius, sala im. Michała Bobrzyńskiego, ul. Jagiellońska 15, Kraków.

PROGRAM

Słowo Wstępne:
10.00–10.30

Prof. dr hab. Bogdan Szlachta Dziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych UJ
Dr hab. Włodzimierz Bernacki prof. UJ Dyrektor Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ  – Różne oblicza realizmu politycznego

10.30–12.30 – Panel I W kręgu władzy

Dr Mirosław Szumiało (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej)
Realizm polityczny w kierownictwie PZPR – płaszczyzny i interpretacje

– Realizm polityczny członków kierownictwa PZPR jako swoiście pojmowana „polska" racja stanu– czyli sojusz ze Związkiem Radzieckim;
– Gomułka: ZSRR  jako gwarant granic zachodnich. Próby poszerzenia autonomii PRL w stosunku do „centrali”;
– Uzasadnienia realizmu w wydaniu gierkowskim.

Mateusz Szpytma (Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie)
ZSL: realiści – koniunkturaliści – idealiści?

– Czym było ZSL? Opinie na jego temat w dyskursie publicznym;
– Czy była to struktura całkowicie uległa PZPR, czy jednak organizacja działająca w interesie wsi?
– Jakim mianem można określać jego członków i władze?

Dr Adrian Tyszkiewicz (Uniwersytet Jagielloński)
W okowach „demokratycznego centralizmu": przypadek Stronnictwa Demokratycznego w Polsce Ludowej

– W systemie politycznym PRL SD zajmowało wyznaczoną przez partię komunistyczną, drugorzędną pozycję, wpisując się tym samym w obcy realizmowi politycznemu nurt postaw dogmatyczno– konformistycznych;
– W okresach osłabienia omnipotencji partii komunistycznej SD in corpore ale i za sprawą określonych grup działaczy (np.: twórcy elaboratu De Republicaemendanda) czy struktur (np.:casus Związku Młodych Demokratów a.d. 1956) dążyło do poszerzenia zakresu własnej autonomii oraz redefinicji rzeczywistości społeczno– politycznej w duchu liberalizacji i demokratyzacji.

Prof. dr hab. Antoni Dudek (Uniwersytet Jagielloński, Instytut Pamięci Narodowej)
Program Stowarzyszenia PAX: realizm, koniunkturalizm czy utopia?

– Punktem wyjścia dla środowiska PAX było przekonanie o trwałości porządku pojałtańskiego i trafności przemian ustrojowych dokonanych po 1945 r.
– W ramach daleko idącej akceptacji dla realiów, próbowano lansować koncepcję reformy systemu politycznego PRL zakładającą zwiększenie roli PAX.
– Koncepcja tzw. wieloświatopoglądowości socjalizmu stanowiła przejaw myślenia utopijnego, charakterystycznego dla środowiska skupionego wokół B. Piaseckiego

Dyskusja

12.30–12.45 Przerwa kawowa

12.45–15.15 – Panel II W kręgu opozycji cz. I

Dr hab. Marek Kornat prof. UKSW – (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego)
Realizm i idealizm w polskiej myśli politycznej emigracji pojałtańskiej

– Czy pojęcia „realizm” i „idealizm” są kategoriami poznawczymi czy etykietami o charakterze raczej światopoglądowym, czy też ideologicznym?
– W roku 1967 znany politolog Adam Bromke wydał książkę: Poland’s Politics: Idealism versus Realism, w której sformułował twierdzenie, iż cała epoka II Rzeczypospolitej była okresem niepodzielnej przewagi idealizmu w polskiej myśli politycznej. Pojałtańska emigracja w tej perspektywie stanowiła kontynuację II Rzeczypospolitej i również stanowiła formację intelektualną zdominowaną przez idealizm polityczny. Czy ten sąd jest uzasadniony?
– Pojęcia „realizm” i „idealizm” częściej służą ideologizacji dyskursu historycznego i stygmatyzacji przeciwnika (lub inaczej myślącego) niż rzeczywistym celom poznawczym. Stąd wynika konieczność ich możliwie klarownego zdefiniowania, inaczej bowiem są hasłami, nie wnoszącymi niczego do refleksji historyka idei.
– Rozróżnić trzeba realizm celów i realizm metod. Podmiot polityczny (jednostka partia polityczna, albo rząd) stosujący realizm metod, nie musi mieć realistycznych celów. W realiach polskich – doświadczeń niewoli porozbiorowej i zniewolenia totalitarnego – nie sposób pogodzić wierność imponderabiliom i zachować realizm celów. Spór więc jest jedynie o realizm środków prowadzących do celów.
– Jak zauważył wybitny historyk Piotr Wandycz, „realizm” i „idealizm” jako pierwiastki funkcjonujące w historii, występują rzadko w „czystej postaci”. Myśl polityczna – badana w konkretnej postaci (programy polityczne, publicystyka) przejawia się najczęściej w postaci „mieszanej”, w formie fenomenów łączących obydwie kategorie pojęciowe.

Dr hab. Piotr Kimla (Uniwersytet Jagielloński)
Realizm z fałszywej analogii historycznej wywiedziony. Przypadek Ksawerego Pruszyńskiego

– Błędna analogia Rosji carskiej do Rosji sowieckiej.

Dr Kazimierz Michał Ujazdowski (Uniwersytet Łódzki)
Realizm polityczny Ruchu Młodej Polski

Dr Maciej Zakrzewski (Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie)
I kto tu jest realistą? Przypadek Stanisława i Józefa Mackiewiczów

– Pojęcie realizmu politycznego jest częściej pojęciem politycznej propagandy niż narzędziem analizy politologicznej.
– Pojęcie realizmu zawsze wymaga odniesienia do tego co uważa się za realne państwo, naród, cywlizacje,  etc.
– Realizm od strony materialnej i formalnej.
– W związku z tym można mówić o różnych realizmach, często nie dających się sprowadzić do jednego mianownika, czego przykładem jest twórczość Stanisława i Józefa Mackiewiczów – autorów, radykalnie różniących się w ocenie tych samych wydarzeń, a jednocześnie godnych miana realistów.

Rafał Łatka (Uniwersytet Jagielloński)
Czy prymasa Wyszyńskiego można określać mianem realisty politycznego?

– Koncepcja przewodzenia polskiemu Kościołowi, jako przejaw  realistycznej postawy prymasa Wyszyńskiego w świetle trudnych warunków działania w ramach państwa komunistycznego.
– Prymas Wyszyński i Kościół wobec tzw. „polskich miesięcy” jako przykład realizmu politycznego w praktyce działania. 
– Porównanie w kontekście realizmu działań „Prymasa Tysiąclecia” i jego następcy Józefa Glempa.

Roman Graczyk (Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie)
Linia polityczna grupy „Tygodnika Powszechnego” 1945–1989

– Linia polityczna „Tygodnika” była zmienna, inna w każdym z czterech okresów (1945–1948; 1949–1953; 1956/57–1976; 1977–1989).
– „Neopozytywizm polityczny” Stanisława Stommy jako oryginalny pomysł na koegzystencję katolików z komunistami (kontekst: „Wieloświatopoglądowość” Bolesława Piaseckiego)
–  „Neopozytywizm polityczny” jako model afirmacji pryncypiów ustrojowych i wewnątrzustrojowej kontestacji aktualnej polityki Partii/ rządu w tej mierze, w jakiej oddalała się ona od haseł demokratyzacji z Października ’56.  

Dyskusja

15.15–16.30 Przerwa

16.30–18.30 Panel III W kręgu opozycji cz. II

Prof. dr hab. Tomasz Gąsowski (Uniwersytet Jagielloński)
„Niesłychanie pożyteczni szaleńcy". Przedsierpniowa opozycja w poszukiwaniu  formuły realistycznego działania

– „Dziwne zwierzę” – opozycja w systemie niedemokratycznym.
– Pogrobowcy  niepodległości: akcje antysystemowe w PRL końca lat 60.
– Niepodległość, finlandyzacja, socjalizm z ludzką twarzą: główne  kierunki  działań opozycyjnych  w latach 1976–1980.
– W poszukiwaniu antykomunistycznego  realizmu.

Jan Olaszek (Uniwersytet Warszawski, Instytut Pamięci Narodowej)
Solidarność” i opozycja w latach 1982–1988 a problem realizmu politycznego

– Na ile można rozumować kategoriami realizmu politycznego w stosunku do organizacji o charakterze nielegalnym?
– Jak uczestnicy tego ruchu rozumieli pojęcie realizmu politycznego?
– Omówienie w odniesieniu do realizmu politycznego przykładowych postaw osób, organizacji i środowisk opozycyjnych (m.in. Lecha Wałęsy, Jana Kułaja, Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSSZ „Solidarność" czy pisma „Res Publica")  

Dr hab. Miłowit Kuniński prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński, prezes Ośrodka Myśli Politycznej)
Realizm polityczny w schyłkowej fazie komunizmu wPolsce. Koncepcja Mirosława Dzielskiego

– Kompromis historyczny oparty na etyce chrześcijańskiej w ujęciu Dzielskiego, jako próba realistycznej koncepcji włączenia ludzi władzy do procesu przemian: gospodarczych, cywilizacyjnych, politycznych.
– Polityka zagraniczna w koncepcji Dzielskiego – idea włączenia ZSRS w sferę cywilizacji zachodniej.
– Na ile koncepcja Dzielskiego była trafna i czy mogła zapewniać skuteczne środki działania?

Prof. dr hab. Ryszard Terlecki  (Uniwersytet Jagielloński, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie )
Okrągły stół. Czy było warto?

– Zwolennicy i przeciwnicy rozmów przed i po obradach.
– Ewolucja oceny „okrągłego stołu" w kontekście rezultatów  wyborów kontraktowych, prezydentury Jaruzelskiego i powołania rządu Mazowieckiego. Jak oceniać porozumienie na tle jesieni narodów i „programu przyspieszenia.
– Kim byli realiści w 1989 roku i czy mieli rację?

Dyskusja

Zakończenie obrad  

do góry