Rola Polski w Jesieni Narodów 1989 roku, mimo że nasz kraj w latach 1988–1991 był pionierem przemian ustrojowych w Europie Środkowo-Wschodniej, jest często niedostrzegana i niedoceniania. Wynika to zarówno z braku symbolicznego przełomu, jak np. zburzenie muru berlińskiego, który przyciągałby uwagę mass-mediów i opinii publicznej, jak i braku odpowiednich narzędzi badawczych, np. ujmowania przełomu 1989 w Europie Środkowo-Wschodniej w perspektywie historyczno-porównawczej, pozwalających być może lepiej dostrzec rolę naszego kraju w Jesieni Narodów 1989 roku.
Celem naszej konferencji była analiza przemian ustrojowych, które na przełomie lat 80. i 90. dokonały się w naszym kraju na tle przemian w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Za początek przemiany ustrojowej uznano rok 1988: wtedy po strajkach w sierpniu zrodził się pomysł Okrągłego Stołu, choć początki procesu zawierania kompromisu z opozycją można zasadnie przesunąć o dwa lata wcześniej (1986). Za koniec procesu transformacji – przynajmniej w sferze politycznej – uznano rok 1991 – datę pierwszych wolnych wyborów do parlamentu w Polsce i upadek ZSRR.
Program konferencji naukowej
Przemiany polityczne w Polsce w latach 1988–1991
na tle upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej
organizowanej przez Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Oddział w Poznaniu
w dniach 5–6 listopada 2009
Miejsce obrad: Aula im. Biskupa Jana Lubrańskiego
w Collegium Minus Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza,
przy ul. Wieniawskiego 1 w Poznaniu
Dzień I – 5 listopada 2009
Sesja I: Miejsce Polski w przemianach w Europie Środkowo-Wschodniej
w latach 1988–1991
- Dr Konrad Białecki, (IPN, Oddział Poznań)
Dlaczego zgasło „Słońce Karpat”? Geopolityczne i wewnętrzne uwarunkowania upadku dyktatury Nicolae Ceausescu - Dr Janusz Okrzesik (Wydział Wyższa Szkoła Bankowości i Finansów w Bielsku–Białej)
Jesień Ludów w perspektywie lokalnej: współpraca polskiej i czeskiej opozycji demokratycznej w latach 1988–1990 na Podbeskidziu i Północnych Morawach - Mgr Jan Olaszek (Instytut Historii PAN/Biuro Edukacji Publicznej IPN)
Polska wobec exodusu obywateli NRD w 1989 r. - Mikołaj Roszak (Instytut Historii UAM)
Współczesne koncepcje transformacji ustrojowych na przykładzie krajów byłego bloku komunistycznego w Europie na przełomie 80 i 90 lat minionego wieku - Mgr Kinga Alicja Kowalik (Instytut Politologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie)
Podobieństwa i różnice w przemianach ustrojowych państw Europy Środkowo–Wschodniej.
Sesja II: Interpretacje przełomu politycznego w Polsce
- Prof. dr hab. Janusz Goćkowski (Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku)
Całościowa inżynieria społeczna jako postępowanie przywracające normalność ustroju życia zbiorowego - Dr Dariusz Dobrzański (Instytut Filozofii UAM)
Porozumienie przy Okrągłym Stole w kontekście racjonalności komunikacyjnej Jurgena Habermasa - Prof. UAM Dr hab. Krzysztof Brzechczyn (IPN, Oddział Poznań/Instytut Filozofii UAM)
Okrągły Stół w świetle koncepcji kompromisu społecznego
Sesja III: Od Okrągłego Stołu do wolnych wyborów
- Mgr Paulina Codogni (Collegium Civitas)
Wybory kontraktowe w rozmowach między stroną koalicyjno–rządową a stroną solidarnościowo–opozycyjną w przededniu i w trakcie obrad Okrągłego Stołu - Dr Jolanta Hajdasz (Wyższa Szkoła Umiejętności Społecznych w Poznaniu)
Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa – strategia i taktyka programowa w latach 1988–91 - Lech Dymarski (Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych)
Spojrzenie spod Okrągłego Stołu - 16:40–17:00 Dr Rafał Reczek (IPN, Oddział Poznań)
Reakcje społeczeństwa i władz województw poznańskiego, konińskiego, leszczyńskiego, pilskiego i zielonogórskiego wobec obrad „okrągłego stołu” i przygotowań do wyborów czerwcowych 1989 roku - Janusz Pałubicki
Refleksje wokół Okrągłego Stołu
Dzień II – dzień 6 listopada 2009
Sesja III: Od Okrągłego Stołu do wolnych wyborów
- Dr Dorota Gałaszewska-Chilczuk (IPN, Oddział Lublin)
Największy wróg systemu i realny sojusznik opozycji? Rozważania o roli NZS w wydarzeniach 1989 roku - Mgr Przemysław Zwiernik (IPN, Oddział Poznań)
Niezależne Zrzeszenie Studentów w Poznaniu wobec rozmów i decyzji Okrągłego Stołu w 1989 r. - Mgr Marcin Kluzik (Instytut Politologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie)
Stosunek Liberalno-Demokratycznej Partii „Niepodległość” do koncepcji dialogu i porozumienia z komunistami. LDP „N” wobec rozmów w Magdalence i postanowień „Okrągłego Stołu” - Mgr Paweł Antkowiak (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM)
Restytucja samorządu jako efekt przemian politycznych 1989 roku
Sesja IV: Przełom 1989 roku w świadomości społecznej
- Dr Agnieszka Kula (Instytut Filologii Polskiej UAM)
Gdy już ostygną emocje… Rekonstrukcje świadomości przełomu na przełomie ostatnich 20 lat - Dr Monika Grzelka (Instytut Filologii Polskiej UAM)
W poszukiwaniu tożsamości – prasowe dyskusje wokół inteligencji i jej roli po komunizmie (1988–1991) - Dr Małgorzata Lisiewicz (Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego)
Wpływ przełomu społeczno–politycznego lat 1989–1991 na kształtowanie się polskiej tożsamości narodowej. Dylematy narodowej galerii sztuki pod koniec XX wieku - Prof. dr hab. Dobrochna Dabert (Instytut Filologii Polskiej UAM)
Doświadczenie przełomu 1989 roku w polskim kinie
Sesja V: Przełom 1989 roku w Polsce w świadomości historycznej
- Dr Adam Mielczarek (Zakład Społeczeństwa Obywatelskiego IFiS PAN)
Polskie przemiany w oczach szeregowych działaczy podziemia - Mgr Marta Maciszewska (Instytut Filozofii UAM)
Po co Nam Wasza „Solidarność”, czyli o solidarności z perspektywy współczesnego pokolenia młodych ludzi - Dr Piotr Leśniewski (Instytut Filozofii UAM)
Rewolucja kontrracjonalna. O tak zwanym polskim przełomie w świadomości społecznej - Dr Paweł Stachowiak (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM)
Kościelna narracja o Okrągłym Stole po 1989 r. Szkic o ewolucji pamięci" - Mgr Jerzy Janiszewski
Historiograficzne interpretacje przemian ustrojowych w Polsce