E-Księgarnia
15 kwietnia 2015 r, w 70. rocznicę wyzwolenia obozu, odbyła się konferencja naukowa „Dachau – niemiecki obózkoncentracyjny miejscem martyrologii duchowieństwa polskiego (1939–1945)”.Obrady miały miejsce w CentrumEdukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia” (ul. Marszałkowska21/25, Warszawa).
***
Gdy się spełni cud, że wyjdzieciestąd żywi, piszcie i mówcie o tym, co oni z nami tutaj robili (ks. L. Stępniak, więzieńKL Dachau).
„Przez długie lata prawda o martyrologii duchowieństwa polskiego w czasie II wojnyświatowej w Dachau była umyślnie przemilczana na podobieństwo prawdy o ofiarachKatynia”. Powyższe zdaniewypowiedział w 1999 r. abp Kazimierz Majdański, więzień Dachau.
Władzekomunistyczne PRL pozwalałypisać o niemieckich obozach koncentracyjnych, ale świadomie unikały napisaniaprawdy o skali tragedii, jaka dotknęła polski Kościół katolicki oraz polskie duchowieństwo w czasie II wojny światowej. W kręgu historyków, zwłaszcza Kościoła, zainteresowanie tematykąobozową odżyło po 1989 r. w związku zprocesami beatyfikacyjnymi 108 męczenników ostatniej wojny, wyniesionych naołtarze w 1999 r., oraz drugiej grupy męczenników, których procesybeatyfikacyjne są w toku.
PapieżJan Paweł II, wynosząc wielu z nich w poczet błogosławionych, w 50. rocznicęwyzwolenia obozu przypomniał o ofiarach, jakie w czasie II wojny światowejponiósł Kościół katolicki w Polsce: Żadne słowo nie zdoła wyrazićpełni udręki jakie stały się Waszym udziałem. W czasie ucisku i poniżenia, wmiejscu rozszalałego zła, pozostaliście niezłomni i wierni. W otchłaniokrucieństwa i nienawiści, tam, gdzie postanowiono zniszczyć człowieka ipodeptać jego godność, trwaliście mężnie i heroicznie jak zwiastunowie nowejcywilizacji opartej na prawdzie, dobru, szacunku do życia i sprawiedliwości.
29 kwietnia 2015 r. mija 70. rocznica wyzwolenia przez armięamerykańską niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau, miejsca eksterminacjiduchowieństwa polskiego w latach 1939–1945. W Dachau uwięziono 1777 polskichkapłanów diecezjalnych i zakonnych (na 2720 uwięzionych kapłanów), na 1030zamordowanych 868 – to polscy kapłani. W środku piekła, jakim byłoDachau, polscy kapłani zachowali ludzką godność. Zapominając o własnej nędzy,służyli innym cierpiącym. Wiedzieli, że na ich świadectwo czekają wszyscywspółwięźniowie. Wiedzieli, że dawać świadectwo to ich powołanie, niezależnieod warunków i miejsca. Jesteśmy im winni przekazanie przyszłym pokoleniom pełnej wiedzy na ten temat.
Aresztowaniaksięży odbywały się zgodnie z rozporządzeniem Heinricha Himmlera. Chodziło omasowe usunięcie duchownych – by Kościół polski praktycznie przestał istnieć. Realizacja tego programu była jednym z warunków wyniszczenia narodupolskiego, co odbywało się także poprzez osadzanie i likwidację w obozachkoncentracyjnych.
Po dojściu Adolfa Hitlera do władzy, wpobliżu miasteczka Dachau w Bawarii, niedaleko Monachium, 22 marca 1933 r. zrozkazu Heinricha Himmlera założono pierwszy obóz koncentracyjny w Niemczech.Podstawą jego istnienia – jak i późniejszych obozów koncentracyjnych – byłorozporządzenie o ochronie narodu i państwa z 28 lutego 1933 r. Powstał na specjalnie w tym celu wybranymbagnistym terenie o niezdrowym, wilgotnym klimacie. Szczególnie dokuczliwe byłoto jesienią i zimą, gdy więźniowie godzinami musieli stać na placu apelowym.Profesor Eugeniusz Romer w swej ekspertyziegeograficznej z dnia 11.12.1945 r., złożonej w poczet dowodów w procesie Rudolfa Hössa pisał: Miejsca typu Dachau […] życie od lat tysiąca omijało, a contrarioczyhała tam śmierć.
Dachauz dwóch powodów zasługuje na szczególną uwagę: było najstarszym, istniejącym od1933 r. obozem koncentracyjnym, traktowanym przez Niemców jako wzorcowy. Totakże centralny ośrodek eksterminacji duchowieństwa w okupowanej Europie, zeszczególnym okrucieństwem – duchowieństwa polskiego. Celem władz obozowych byłounicestwienie więźniów poprzez ciężką pracę, głód, brutalne metodypostępowania, badania pseudomedyczne i „transporty inwalidów” – zaliczano do nich chorych, inwalidów istarców – trwające do końca 1944 r.
Większośćaresztowanych i uwięzionych – w ramach akcji niszczenia inteligencjipolskiej –księży pochodziła z terenów wcielonych po wrześniu 1939 do Rzeszy:Wielkopolski – Ziem Zachodnich –Reichsgau Wartheland (województwo poznańskie oraz częśćwojewództwa łódzkiego): Pomorza –Reichsgau Danzig – West-Preussen (Gdańsk,część Prus Wschodnich oraz województwo pomorskie); Śląska – Prowinz Schlezien(część województwa krakowskiego i kieleckiego – tzw. rejencja katowicka). Z ziemobejmujących centralne województwa przedwojennej Polski została utworzonaGeneralna Gubernia –przypadł jej los kolonii Wielkiej Rzeszy – obejmująca m.in. większość archidiecezji warszawskiej.
Ks.Józef Kubicki, b. więzień Dachau (nr obozowy 22665) pisał: „W ciągu pięciu lat spędzonych w Dachau,widziałem nieludzkich katów oraz bohaterów męczenników,(...) byli wśród nich biskupi,kapłani, seminarzyści. Szli do gazu z zawołaniem: za Boga i Ojczyznę. Kto zrobiim tablicę, by nie poszli w niepamięć”.
dr Anna Jagodzińska, IPN
Foto: Piotr Życieński