Instytut Pamięci Narodowej Konferencja naukowa „»Twórczość obca nam klasowo«. Aparat represji wobec środowisk twórczych w okresie Polski Ludowej” – Warszawa, 10–12 września 2008 r. - Konferencje naukowe -

„Twórczość obca nam klasowo…” – pod takim tytułem, zaczerpniętym z wniosku o wszczęcie sprawy założonej przez Służbę Bezpieczeństwa na krakowski oddział Związku Literatów Polskich, odbyła się w Warszawie, w dniach 10–12 września br. konferencja naukowa poświęcona wzajemnym relacjom środowisk twórczych i aparatu represji w okresie PRL. Konferencja została zorganizowana przez Instytut Pamięci Narodowej w ramach projektu badawczego Biura Edukacji Publicznej „Aparat bezpieczeństwa wobec środowisk twórczych, naukowych i dziennikarskich”. Do udziału w spotkaniu zaproszono m.in. historyków sztuki, filmoznawców oraz samych twórców.

Zaprezentowane podczas konferencji referaty ukazywały różne aspekty wzajemnych relacji szeroko rozumianych środowisk twórczych (literackiego, filmowego, teatralnego, plastycznego i muzycznego) i aparatu władzy w PRL.

W ramach konferencji odbył się ponadto zrealizowany we współpracy z Programem III Polskiego Radia panel dyskusyjny, poświęcony muzyce rockowej w Polsce Ludowej. W dyskusji wzięli udział muzycy: Lech Janerka, Grzegorz Markowski, Tomasz Lipiński oraz Krzysztof Grabowski. Dyskusję poprowadzili red. Dariusz Bugalski oraz dr Tomasz Toborek. Spotkanie, zorganizowane w Studiu Koncertowym im. Agnieszki Osieckiej, zostało zarejestrowane i wyemitowane na antenie Radiowej Trójki.

Konferencji towarzyszył przygotowany wspólnie z „Rzeczpospolitą” dodatek specjalny „Artyści w pętli PRL”.

Konferencja miała w zamierzaniu mieć charakter interdyscyplinarny. Dlatego do udziału zaproszeni zostali historycy sztuki i literatury, filmoznawcy, teatrolodzy oraz twórcy. W ten sposób problem stosunków na linii władza–twórcy w okresie Polski Ludowej próbowano przedstawić w szerszej perspektywie. Jak wynika z dotychczasowego stanu badań, wiedza o działalności aparatu bezpieczeństwa w środowisku twórczym stanowi często temat tabu.

Liczne przykłady działań operacyjnych prowadzonych przez SB wskazują, że wiele do dziś niewyjaśnionych zdarzeń, zjawisk, a także, co warte podkreślenia, utworów literackich czy artystycznych miało swe ścisłe powiązania z gmachem przy ul. Rakowickiej. To tam funkcjonariusze SB, Wydziału IV Departamentu III MSW, pracowali nad rozwijaniem parasola „ochronnego” nad twórcami. Na ile były to działania skuteczne i skoordynowane z decyzjami władz politycznych, uczestnicy konferencji starli się odpowiedzieć podczas obrad oraz w publikacjach.

Program konferencji

10 września 2008 (środa)

• otwarcie konferencji – dr hab. Janusz Kurtyka, prezes IPN
• prof. Jerzy Eisler (OBEP IPN Warszawa), Polityka władz wobec środowisk twórczych 1945-1990
• Konrad Rokicki (OBEP IPN Warszawa), Środowiska literackie lat 50 i 60 w materiałach PZPR, ZLP, administracji państwowej i MSW: porównanie
• Jerzy Autuchiewicz (OBEP IPN Białystok), Służba Bezpieczeństwa w literaturze pięknej
• dr hab. Krzysztof Szwagrzyk (OBEP IPN Wrocław), Od kary śmierci do literatury
• Paweł Piotrowski (OBEP IPN Wrocław), Wizerunek Służby Bezpieczeństwa w literaturze sensacyjnej
• dr Ewa Matkowska (Berlin), Jerzy Andrzejewski w systemie cenzury NRD
• dr Małgorzata Ptasińska-Wójcik (BEP IPN Warszawa ), January Grzędziński – pisarz trzech epok

11 września 2008 (czwartek)

• dr Sebastian Ligarski (OBEP IPN Wrocław), Twórczy donosiciele. Osobowe źródła informacji w środowiskach twórczych PRL
• prof. Andrzej Chojnowski (UW), Czy Marek Piwowski pozorował współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa?
• prof. Stanisław Bereś (UWr), Służba Bezpieczeństwa jako krytyk literacki
• dr Agnieszka Wójtowicz (UO), Inwigilacja stażystów z krajów Europy Zachodniej w Teatrze- Laboratorium Jerzego Grotowskiego
• dr Agnieszka Gralińska-Toborek (UŁ), Od milczenia do ironii. Wizerunek aparatu władzy w sztukach plastycznych czasów Polski Ludowej
• Anna Karolina Piekarska (BUiAD IPN Warszawa), Jan Pietrzak w „Tercecie”
• Jan Pietrzak, Koreferat
• dr Anna Idzikowska-Czubaj (UAM), Rock w PRL-u. O paradoksach współistnienia
• pokaz filmu „Nasza generacja” cz. II „Wojna z big-beatem” (reż. Jacek Sawicki)
• dr hab. Jacek Sawicki/prof. Zbigniew Zaporowski, Ludzie i muzyka: dyskurs
• panel poświęcony środowisku muzycznemu, moderacja: red. Dariusz Bugalski (Program III Polskiego Radia), dr Tomasz Toborek (OBEP IPN Łódź)

12 września 2008 (piątek)

• Mirosław Biełaszko (BUiAD IPN Warszawa), Muzyczne dysonanse – próby infiltracji środowisk muzyki klasycznej
• Paweł Knap (OBEP IPN Szczecin), Artyści z Promenady. Służba Bezpieczeństwa wobec Festiwalu Artystycznego Młodzieży Akademickiej w Świnoujściu - lata ostatnie (1986-1989)
• dr hab. Krzysztof Brzechczyn (OBEP IPN Poznań), Wokół „piosenki”. Festiwal Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze w perspektywie bezpieki
• Rafał Sierchuła (OBEP IPN Poznań), Krystyna Feldman w obiektywie bezpieki
• dr hab. Piotr Zwierzchowski (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Wizerunek aparatu bezpieczeństwa w polskim filmie fabularnym
• Ryszard Bugajski, Koreferat