Nawigacja

Wystawy

Plakat i grafika w służbie propagandy komunistycznej 1944-1956

W dniach od 4 do 30 grudnia 2001 r. w Galerii Miejskiej w Rzeszowie (Ratusz, Rynek 1) prezentowana była wystawa „Plakat i grafika w służbie propagandy komunistycznej 1944–1956”, przygotowana przez pracowników Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie.

Ekspozycję przygotowano w oparciu o zbiory muzeów w Wilanowie, Sanoku i w Jarosławiu, a także Archiwum Państwowego w Przemyślu oraz Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie. Swoich eksponatów użyczyły również osoby prywatne.
Ekspozycja przedstawiała walkę, jaką toczyła po zakończeniu działań wojennych w 1944 r. „władza ludowa”, o przekonanie polskiego społeczeństwa do obcych mu dotychczas komunistycznych haseł i ideałów. Przedstawiono oręż tej walki: propagandę wizualną, która następnie przerodziła się w bezpardonową indoktrynację. Władza szybko doceniła siłę oddziaływania ulotek, afiszy, plakatów, sloganów i transparentów, które docierały do każdego, bez względu na poglądy polityczne.
Na wystawie zgrupowano plakaty według ich tematu, ten zaś zależny jest od czasu, w którym powstały. I tak okres „kształtowania się władzy ludowej” wymagał stworzenia plakatów popierających przemiany ustrojowe: reformę rolną, głosowanie „trzy razy tak” w referendum z 1946 r., wybór pożądanej opcji w wyborach do Sejmu z 1947 r. Po całkowitym wyeliminowaniu przez komunistów politycznych konkurentów, ostrze propagandy skoncentrowało się na wskazywaniu wroga wewnętrznego. Akcja propagandowa nasilała się w związku z kampanią wyborczą do Sejmu i Rad Narodowych czy uchwaleniem Konstytucji PRL.
Odrębną grupę stanowiły plakaty dotyczące realizacji planów gospodarczych, zachwalające uprzemysłowienie i socjalistyczne przekształcenia w gospodarce oraz wzywające do współzawodnictwa i wykonywania zobowiązań przed planem. Plakaty o tematyce rolniczej propagowały postęp na wsi, ale zarazem przekonywały do kolektywizacji i niszczenia tzw. kułaków. Jeszcze inne wzywały do walki o pokój czy służyły apoteozie J. Stalina i B. Bieruta.
Eksponowany zbiór plakatów uzupełniliśmy o grafiki, a także o zaangażowane teksty poetyckie z ówczesnej epoki. Ta część wystawy przedstawiała, jak dalece władze komunistyczne ingerowały w sferę kultury i jak skutecznie potrafiły narzucić wielu twórcom „jedynie słuszną linię”. Wiele prezentowanych prac stanowiło klasyczny przykład socrealizmu, odgórnie narzuconego w sztuce i kulturze porządku zgodnego z linią ideologii komunistycznej.

Rzeszów, 4 grudnia 2001 r.

do góry